NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De Indonesische president Wahid bezoekt vandaag voor het eerst de opstandige provincie Atjeh. Een gebaar van verzoening.

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM

SABANG, 25 JAN. Op een kleine obelisk van beton staat simpelweg: "Nul kilometer". Dit is de uiterste noordwestpunt van Weh. Een U-vormig eilandje voor de kust van Atjeh. De vooruitgestoken rots biedt uitzicht op de Straat van Malakka en langs de horizon bewegen traag mammoetschepen. Hier begint Indonesië. Aan de binnenkant van de U, een fraaie natuurlijke haven, ligt het stadje Sabang, de hoofdstad van het eilanddistrict, met 24.000 zielen een overzichtelijke gemeenschap van vissers, winkeliers en ambtenaren. In 1895, toen de Nederlandse marechaussee nog de grootste moeite had om de Atjehers aan de overkant van de zeestraat te onderwerpen, werd Sabang een vrijhaven. De ambtswoning van de burgemeester, het plaatselijke ziekenhuisje en enkele houten winkelpanden aan de hoofdstraat dateren nog uit de Hollandse tijd. Na de onafhankelijkheid van Indonesië bleef Sabang aanvankelijk een vrijhandelszone, maar die status werd in 1985 ingetrokken toen toenmalig minister B.J. Habibie van het eilandje Batam voor de kust van Oost-Sumatra - zijn troetelproject - een tweede Singapore wilde maken. De wekelijkse stroom boodschappentoeristen uit Medan en Jakarta droogde op, de prijs voor kruidnagelen kelderde en de economie van Sabang raakte in de versukkeling. De met hoge bomen omzoomde hoofdstraat maakt tegenwoordig een slaperige indruk. Deze week werd Sabang wakker geschud uit zijn tropensluimer. De twee hotels waren voor het eerst in jaren helemaal volgeboekt, in de kleine lobby's wemelde het plotseling van de functionarissen in safaripakken en door de hoofdstraat reden vrachtwagens afgeladen met door de veerboot uit Banda Atjeh aangevoerde politiemannen en militairen. Aan de marinekade, waar een weeë vislucht hangt en twee patrouilleschepen liggen afgemeerd, werden gisteren baldakijnen in carrévorm neergezet met daaronder rijen stoeltjes. Sabang maakte zich op voor hoog bezoek. Om half drie vanmiddag landde een Hercules van de Indonesische luchtmacht op het kleine vliegveld van Weh. Aan boord was, met groot gevolg, president Abdurrahman Wahid die in deze veilige voorpost van Atjeh een verzoenende hand kwam uitsteken naar de rebelse provincie. Het was de eerste keer sinds hij in oktober tot staatshoofd werd gekozen dat Wahid het waagde af te reizen naar wat wel wordt genoemd het Wilde Westen van Indonesië.

De ulama (islamitische schriftgeleerde) van Atjeh, zei de president vorige week, hadden hem een eerder bezoek afgeraden. Begrijpelijk, want in de districten worden sinds het begin van de Ramadan felle vuurgevechten geleverd tussen leger- en speciale politie-eenheden en guerrilla's van de Beweging Vrij Atjeh (GAM). Het waren de ulama van Atjeh, in deze vrome provincie de dragers bij uitstek van het traditionele gezag, die Wahid vanmiddag in zijn toespraak het eerst begroette. Pas daarna kwamen de gouverneur en andere provinciebestuurders aan de beurt.

Wahid kwam niet met lege handen. Met ingang van gisteren, toen de president de instructie ondertekende, is Weh opnieuw een vrijhandelszone en nog dit jaar wordt de infrastructuur van het eiland aanzienlijk verbeterd, met buitenlandse hulp. Volgende week wordt in het gerechtsgebouw van Sabang een begin gemaakt van de berechting van achttien militairen die zich de afgelopen tien jaar in Atjeh hebben schuldig gemaakt aan flagrante schendingen van de mensenrechten. Het wordt een juridisch experiment: de zittingen worden geleid door een gemengd team van militaire en burgerrechters.

Tijdens zijn recente rondreis door het Midden-Oosten heeft Wahid een bedrag van 45 miljoen dollar ingezameld dat in zijn geheel wordt uitgetrokken voor de slachtoffers van de militaire terreur een hun nabestaanden. Wahid sprak van een "goede gever die onbekend wil blijven", maar het staat wel vast dat de grootste geldschieter Saoedi- Arabië is. Wahid wist het Saoedische vorstenhuis ervan te overtuigen dat als de GAM slaagt in zijn opzet om van Atjeh een onafhankelijke islamitische staat te maken, dit een steunpunt wordt van Gadhafi's Libië. Hasan di Tiro (69), de leider in ballingschap van de GAM, bevestigde vorige week in een interview met een Atjeehse krant nog eens dat Gadhafi de belangrijkste buitenlandse steunpilaar is van de GAM. Een deel van het guerrillaleger (AGAM) is getraind in Libië.

Dramatisch hoogtepunt van de bijeenkomst in Sabang was een rituele verzoening volgens Atjehnees gewoonterecht (peusijeuk) tussen Atjehnese religieuzen notabelen en een delegatie van strijdkrachten en politie onder leiding van de Indonesische politiechef. Minutenlang werden er handen in elkaar gelegd. Wahid erkende volmondig dat "het volk van Atjeh de laatste tien jaar zwaar onrecht is aangedaan en vele Atjehse families doden te betreuren hebben." "Maar", vervolgde hij, "de Atjehers zijn vergevingsgezind indien alsnog recht geschiedt."

Wahid herhaalde dat de provincies met ingang van dit jaar grotendeels zelf hun zaken mogen regelen, want "dit land is zo rijk geschakeerd dat geen centrale regering precies weet wat elke streek nodig heeft". Hij vervolgde: "Van nu af aan zal de Atjehers de weg worden gewezen door de eigen leiders: ulama, gezagdragers van oudsher, en nieuwe leiders, de studenten."

De genodigde notabelen applaudiseerden geestdriftig, maar uit de menigte toegestroomde Sabangers klonk slechts sporadisch gejuich. De bewoners van het eiland reageren tamelijk onverschillig op de beloofde teruggave van de vrijhandelsstatus. In 2003 gaat het tarievenakkoord in tussen de lidstaten van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Landen (ASEAN) en dan vervallen de invoerrechten voor een reeks artikelen. Uit het regentschap Pidië arriveerden gisteren met de veerboot drie oud- leerlingen van Teungku Bantaqiyah, de godsdienstleraar die vorig jaar zomer in zijn schooltje met tientallen leerlingen werd afgeslacht door een legerpatrouille. Nasir, de oudste van de drie, gelooft er niks van dat de schuldigen hun gerechte straf zullen krijgen: "Er is ons Atjehers al zoveel beloofd. Tot nu toe gaan alle moordenaars vrijuit."

"Vanuit het Westen gezien", zei Wahid vanmiddag, "begint Indonesië in Atjeh. En Atjeh stond aan de wieg van de republiek. Laten we bidden dat hier in Sabang ook een nieuwe, vreedzame toekomst begint voor Atjeh."

Zie ook:

Ook Lombok toneel van grof geweld (18 januari 2000)
Wahid vraagt Lubbers om hulp in Molukse kwestie (17 januari 2000)
Oproep tot heilige oorlog in Molukken (7 januari 2000)
Wraak en weerwraak in noordelijke Molukken (5 januari 2000)
Geweld op de Molukken breidt zich uit (5 januari 2000)
Molukse troebelen (4 januari 2000)
Nederland biedt Jakarta hulp aan (31 december 1999)

( a d v e r t e n t i e s )