Foto: Freddy Rikken

Bijna een miljoen Nederlanders kijken naar Westenwind, een 'kwaliteitssoap' op RTL4 over de strijd tussen twee werven.

Rentsje de Gruyter

Het begon allemaal toen Joop van den Ende een keer naar de bioscoop ging in Amsterdam. Naar Titanic, waarin hoofdrolspeler Leonardo DiCaprio halverwege de film voor het eerst gaat dineren met de familie van zijn geliefde. Daar zit het ongeschoolde schoffie dan, met de rijken aan één tafel en voor hij het weet gooit hij een broodje over de dis. Het publiek in bioscoop Tuschinski hield niet op met applaudisseren. Het was het moment, zegt creatief producent Johan Nijenhuis, die het basisverhaal voor Westenwind bedacht, dat Van den Ende wist dat er een kwaliteitssoap moest komen met daarin een ouderwetse strijd tussen het grootkapitaal en de sympathieke underdog. ,,In Nederlandse soaps regeert de middenklasse altijd. De reactie van de zaal toonde dat dat eens anders moet.''

Bedacht werden de familie Noordermeer (de Rücksichtslosen) en De Graaf (de principiëlen), eigenaren van de gelijknamige werven, die inmiddels al ruim een jaar oorlog met elkaar voeren op televisie. Waarom een soap over scheepsbouwers? ,,Heb je niet gemerkt dat er de laatste tijd Gamma-drift heerst in Nederland?'', vraagt Johan Nijenhuis (31). ,,Mensen klussen zich suf.'' Zijn verbaasde blik glijdt over zijn eigen appartement dat, enkele designmeubels uitgezonderd, leeg is. ,,Het best bekeken programma bij RTL4 is een klusjesprogramma op de zaterdagmiddag!''

De nieuwe edelsoap moest dus worden bevolkt door mensen die met hun handen werken. Eerst dacht hij aan een verhaal rond een staalfabriek. Die werd snel vervangen door een scheepswerf. ,,Een staalfabriek riep bij mij associaties op met Beverwijk, zwarte luchten en somberheid'', zegt Piet Pols, uitvoerend producent. ,,Maar wat spreekt meer tot de Hollandse verbeelding dan water en schepen?''

Volgens Nijenhuis is Westenwind niet voor intelligente mensen geschreven, maar voor mensen met een hoge kijkintelligentie. ,,Dat is heel wat anders. Het laatste ontstaat als je heel veel televisie verstouwt.'' Toch is de gemiddelde Westenwind-kijker atypisch, want ,,hij is voor een groot deel veel te hoog opgeleid om bij de doelgroep van RTL te horen. Hij zit qua niveau heel dicht tegen de NOS-Journaal-kijker aan'', aldus Nijenhuis. De programmadirecteur van RTL4, Bert van der Veer, zegt echter ,,niet opgewonden te raken'' van de nieuwe hoogopgeleide kijkersgroep die hem met Westenwind in de schoot is geworpen. ,,En onze adverteerders ook niet.'' De zender mikt op de doorsnee burger van 20 tot 50 jaar en zal, zegt hij, geen speciale moeite doen om de hoogopgeleiden vast te houden.

Het succes van de edelsoap, vinden de betrokkenen, is te danken aan de hoge kwaliteit van verhaallijn, het acteerspel en het camerawerk (veel adembenemende buitenscènes op Rotterdamse scheepswerven). Dat valt op, zeker in vergelijking met de enige andere soap van RTL4, Goede Tijden Slechte Tijden (GTST). Om een filmeffect te bereiken, wordt Westenwind op breedbeeld opgenomen en per scène van anderhalve minuut is anderhalf à twee uur beschikbaar - veel meer dan GTST krijgt. Ook staat er een echte scheepvaartadviseur op de loonstrook, in het dagelijks leven engineering manager bij een Rotterdamse werf. Als de romantische held uit Westenwind, Marco de Graaf de werf van de ondergang redt, gebeurt dat doordat hij de contraroterende achterschroef uitvindt. Gebeurt er op de werf een ongeluk, dan is het een ontploffing van de zuurstoftank die gebruikt wordt bij het branden van staal. Is het wat de kijker betreft abacadabra, het klopt allemaal. Wat niet wil zeggen dat scheepvaartadviseur Ron Tesselaar de verhaallijn, net als de makers, realistisch vindt. ,,Het is heel onwaarschijnlijk dat Marco die uitvinding doet en niet een onderleverancier. En normaal duurt het ook jaren voor je er winst mee boekt.''

Behalve hoogopgeleiden lokt Westenwind in het bijzonder vrouwen: 65 procent van alle kijkers. Dat laatste verbaast niemand, want naar drama kijken altijd meer vrouwen dan mannen. ,,Het is wel een stom cliché'', zegt Nijenhuis. ,,Maar in Westenwind staat de emotie centraal en daar kunnen mannen niks mee. Laten we eerlijk zijn: we weten alles over beurskoersen, maar als iemand begint te huilen, weten we niet wat we moeten doen.''

Saskia Kruis (35, juridisch adviseur) en haar zoon Jarwo Gibson (13) blijven het komend seizoen kijken. Kruis: ,,Als Jarwo GTST wil kijken, heb ik liever dat hij dat in de slaapkamer doet, maar bij Westenwind kijk ik mee. De scheepsbouw is een stoer item en het verhaal gaat ergens over, het heeft tenminste niet zo'n burgelijke uitstraling als de andere soaps.'' Jarwo boeien vooral de ruzies tussen de twee werffamilies. ,,Anton Noordermeer [de JR van Westenwind] kan heel erg goed schelden.''

Westenwind wordt elke maandag en donderdag om 21 uur op RTL4 uitgezonden.