Foto: Freddy Rikken

Zodra de portemonnee het toelaat, beginnen zakenlieden allemaal aan dezelfde hobby: zeezeilen. En veel van het dobberend kapitaal wordt gebouwd op Nederlandse werven.

Cees Banning

Het is 'swerelds ultieme statussymbool: het superjacht, varende paleizen met een lengte vanaf twintig meter waarbij de vuistregel geldt: anderhalf miljoen gulden per strekkende meter. Wie de mooiste schepen van de wereld nu wil bekijken, moet naar de Pacific; daar keken de rijken der aarde voor de kust van Auckland naar de onlangs gehouden zeilwedstrijden om de America's Cup. De schepen blijven in het gebied in afwachting van de Olympische Spelen later dit jaar in Australië.

De superjachten worden 365 dagen per jaar gebruikt; de boten volgen de zon. Na de Europese zomer trekken de bootnomaden naar het Caraïbisch gebied en daarna naar de Seychellen. De eigenaren reizen per vliegtuig hun schip achterna om een paar weken te gaan zeilen. Hun bemanning vaart de boten naar de bestemming. Wanneer de eigenaar niet aan boord is, worden de meeste boten verhuurd. De huur van een jacht van dertig meter kost ongeveer 50.000 gulden per week. Het is een welkome inkomstenbron, want het in de vaart houden van deze superjachten kost een vermogen; jaarlijks zo'n 10 procent van de aanschafprijs.

Nederland heeft een reputatie op het terrein van het bouwen van super zeil- en motorjachten. Met een jaarlijkse productie van ruim honderd luxe jachten van 24 meter of langer is de Nederlandse jachtindustrie in deze categorie met de Verenigde Staten en Nieuw Zeeland de grootste ter wereld. Met de export hiervan verdienen Nederlandse bedrijven zo'n 1,5 miljard gulden per jaar.

Feadship (de Kaag), Amels (Makkum) en Ocean Co (Alblasserdam) vormen de topdrie van de Nederlandse motorbootwerven, met als onbetwistbaar boegbeeld de 'New Horizon 1' van Bram van Leeuwen, beter bekend als de 'Prins van Lignac'. Het jacht, een Feadship van 65 meter (vaste staf van 27 man), staat op de veertigste plaats van 's werelds grootste jachten.

De grote vier in de zeiljachtbouw zijn Huisman (Vollenhove), Jongert (Medemblik), Vitters (Zwartsluis) en Holland Jachtbouw (Zaandam). Huisman en Jongert zijn werven met een lange historie en zijn gespecialiseerd in de grotere jachten. Zo zet Huisman dit jaar een nieuwe scheepshal neer om een opdracht te kunnen uitvoeren. Jim Clark, de oprichter van Netscape, bestelde een driemastschoener met een lengte van 89 meter. Met deze opdracht zorgt Clark, ontwerper van het bekende Internet-programma, ervoor dat de brug in Vollenhove moet worden aangepast, omdat het schip, de 'Athena', er anders niet door kan. Eerder liet Clark bij Huisman al een jacht bouwen van 52 meter met een waarde van bijna tachtig miljoen gulden, de 'Hyperion'. De hoofdmast van Athena heeft een lengte van ruim 62 meter; de hoogste ter wereld. Het schip wordt grotendeels per computer gestuurd en de zeilen zijn zeer eenvoudig te bedienen.

,,De lengte van een schip zegt iets over de leeftijd van de werf'', zegt Victor Caminada van Holland Jachtbouw, ,,want mensen kopen nooit een kleiner jacht dan ze eerst hadden.'' Deze werf bestaat ongeveer tien jaar en is gespecialiseerd in schepen van twintig tot vijftig meter. De mechanisering en automatisering maken het mogelijk dat een gemiddeld gezin een steeds grotere boot kan bezeilen. Zo'n tien jaar geleden lag de grens bij vijftien meter, nu bij dertig meter.

De 'jonge' werven hebben ook een andere manier van bouwen. Huisman en Jongert hebben alle expertise in huis en bouwen een schip volledig zelf. Holland Jachtbouw en Vitters werken veel met onderaannemers, waardoor het aantal vaste medewerkers er beduidend lager is. Zo werken er 55 man bij Holland Jachtbouw tegen 300 bij Huisman. ,,Omdat we met onderaannemers werken, kunnen we scherper concurreren'', zegt Caminada. Bij de werf werken vier projectmanagers die de bouw van de kiellegging tot het losgooien van de meerlijn bij de afvaart volledig begeleiden. Ze vergezellen de opdrachtgever bij het uitzoeken van het hout tot en met het bestellen van de zeilen.

En Nederland kent ook wachtlijsten bij de aanschaf van een boot. ,,De vraag is, dankzij de gunstige economische ontwikkeling, gigantisch'', zegt Caminada. ,,Wie nu een boot bestelt, kan pas in de zomer van 2002 varen.''

Hij wil niet vertellen wie de opdrachtgevers zijn. Tachtig procent van de klanten van Holland Jachtbouw bestaat uit Nederlanders; de rest is buitenlander. Bij de andere werven is dat andersom. ,,Het hoort bij de Nederlandse cultuur om niet te extravagant over te komen'', analyseert Caminada. ,,Een boot aanschaffen van tien miljoen gulden en soebatten over een paar tientjes loonstijging bij de CAO-onderhandelingen, resulteert alleen maar in scheve verhoudingen.''

Alleen onroerend-goedmagnaat Cor van Zadelhoff heeft er geen bezwaar tegen dat zijn naam door de werf wordt genoemd. Van Zadelhoff laat bij Holland Jachtbouw een Lemsteraak bouwen. Deze aken werden vroeger als vissersvaartuig gebruikt. In de loods in Zaandam liggen naast de aak-in-aanbouw de zwaarden. Twee ovalen houten schilden die aan weerszijden van het schip worden bevestigd en het afdrijven moeten voorkomen. Wie de zwaarden streelt, voelt waarom Nederland een prominente plaats inneemt in de internationale jachtbouw. Vroeger waren dit langwerpige, rechte eiken planken; nu zijn het hydrodynamisch gevormde, spiegelgladde stukken hout die met zo min mogelijk weerstand door het water snijden. De zwaarden zijn in nauwe samenwerking met de Technische Universiteit in Delft ontwikkeld. ,,Het is een van de succesfactoren van de Nederlandse scheepsbouw'', legt Caminada uit. ,,Op een relatief kleine oppervlakte is veel kennis samengebundeld architecten, bouwers, wetenschappers en die werken intensief samen.''

Van Zadelhoff bevindt zich in koninklijk gezelschap, want ook koningin Beatrix heeft een Lemsteraak. In de koninklijke jachthaven van Muiden ligt, veertien meter lang, De Groene Draeck. Het nieuwe schip van Van Zadelhoff wordt 4,5 meter langer en is de grootste Lemsteraak die ooit in Nederland is gebouwd. ,,Cor wil Beatrix één keer de loef afsteken'', valt te beluisteren bij de 'Koninklijke' in Muiden. Wellicht neemt haar zoon 'revanche'; Willem-Alexander wordt regelmatig gesignaleerd bij de Koninklijke Jachtwerf Huisman. Maar de verwachting is dat de kroonprins geen traditionele aak zal kiezen, maar eerder een high-tech zeiljacht.