Wat zijn de voorwaarden voor het oprichten van een nieuwe partij?

Vereniging Politieke partijen moeten een vereniging met rechtsbevoegdheid zijn, zo schrijft de Kieswet voor. Wie in Nederland een politieke partij wil stichten, heeft dus als eerste taak een vereniging op te richten. Zo'n vereniging moet voldoen aan de vereisten die het Burgerlijk Wetboek stelt. Er moet een gekozen bestuur zijn en statuten die de notaris zijn gepasseerd. Ook moet de politieke partij in het verenigingenregister worden ingeschreven.

Kiesraad Een politieke partij die vervolgens aan de verkiezingen wil deelnemen, moet nog een paar stappen zetten. Zij moet haar naam laten inschrijven bij de Kiesraad, een orgaan van zeven door de Kroon benoemde leden dat de minister van Binnenlandse Zaken en het parlement adviezen geeft over de uitvoeringstechnische zaken rond verkiezingen en het kiesrecht. Alvorens haar op te nemen in het Register van politieke groeperingen zal de Kiesraad de nieuwe partij om bewijzen vragen dat zij een geregistreerde vereniging met volledige rechtsbevoegdheid is. Ook moet zij aangeven wie namens de partij mag optreden (een gemachtigde en een plaatsvervanger).

De Kiesraad fungeert bij landelijke en Europese verkiezingen tevens als centraal stembureau. Voor de registratie moeten partijen een waarborgsom betalen, waarvan de hoogte afhankelijk is van de vraag om welke verkiezingen het gaat: 1.000 gulden voor Tweede-Kamerverkiezingen, 500 gulden voor provinciale-statenverkiezingen en 250 gulden voor gemeenteraadsverkiezingen. Een groepering die zich al bij het centraal stembureau voor de Tweede Kamer heeft laten inschrijven, hoeft zich niet nog eens afzonderlijk voor provinciale staten en gemeenteraden te laten registreren.

Op het moment dat ze een kandidatenlijst inlevert, krijgt de partij deze waarborgsom terug.

Kandidatenlijst Een partij die een kandidatenlijst inlevert om aan de verkiezingen te kunnen meedoen, moet nog een waarborgsom betalen: 25.000 gulden voor Tweede-Kamerverkiezingen, 2.500 gulden voor provinciale-statenverkiezingen en 500 gulden voor gemeenteraadsverkiezingen. Dit geld krijgt een partij terug als ze een zetel weet te behalen.

Afwijzing Het centraal stembureau kan het registratieverzoek afwijzen. Bijvoorbeeld omdat de naam ('aanduiding', aldus de Kieswet) strijdig is met de openbare orde of als hij te veel lijkt op die van een andere politieke partij. De aanduiding mag niet 'misleidend' zijn. Ook mag een naam niet meer dan 35 letters of andere tekens bevatten.

Om uiteenlopende redenen heeft het centraal stembureau namen afgewezen als 'Nationaal Front' (dezelfde naam als van een fascistische partij uit de Tweede Wereldoorlog), 'Nationaal Verzet' (de groepering wekte ten onrechte de indruk dat zij in het bijzonder voor verzetsstrijders opkwam), K.U.T. (in strijd met de goede zeden), 'SER' (is al de afkorting van de Sociaal-Economische Raad), 'Jongerenpartij Veronica' (wekte ten onrechte de indruk iets met Radio Veronica te maken te hebben), 'AOW-partij' (de Algemene Onderling Welzijnspartij suggereerde zo dat ze in het bijzonder de belangen van 65-plussers behartigde), 'Bakkers Brood ,,80''' (wekte ten onrechte de indruk voor broodbakkers op te komen) en 'Tegenpartij' (leek te veel op de creatie van het tv-duo Van Kooten en De Bie).