Hallucinogene middelen zijn sinds mensenheugenis een onderdeel van geloofsriten. Ze dragen bij tot het bereiken van een trance. In oosterse geloven heet dat 'het derde oog openen', de wetenschap houdt het op beïnvloeding van de hypofyse. Die zit vlak boven de neus en maakt stoffen aan die het humeur bepalen.

Entheogenen Drugs die de gebruiker 'in contact' brengen met een hogere macht of zijn eigen ziel heten entheogenen ('de God in onszelf'). Een aantal eeuwenoude entheogenen staan tegenwoordig op de lijst van verboden middelen, andere zijn gemeengoed geworden, zoals wijn (onderdeel van Dyonisische ceremoniën) of tabak (onder andere gerookt tijdens rituelen van Noord-Amerikaanse indianen).

Drugsgebruik heeft lange tijd als gerespecteerde uiting van spiritualiteit gegolden. De Grieks-Elysische mysteriescholen wonnen entheogenen uit moederkoorn (waar men later LSD uit maakte) en de hindoe-wijsgeer Patanjali meldt in de Yoga-soetra dat 'magische' planten helpen bij het verkrijgen van siddhi's (bijzondere krachten). Sommige (omstreden) theologen, zoals professor J. Allegro, beweren zelfs dat Jezus hallucinogene paddestoelen gebruikte.

Europa In het Europa van nu spelen entheogenen nauwelijks een rol binnen religieuze bewegingen. De laatste keer dat een gevestigde kerkelijke beweging het nieuws haalde wegens drugsgebruik, was in 1999, toen de politie twee leiders van de Santo Daimekerk in Amsterdam arresteerde. Zij schonken de hallucinogene drank yage (dat het bij de Opiumwet verboden DMT bevat) aan hun volgelingen. Yage wordt gewonnen uit de ayahuasca-liaan in het Amazonewoud en brengt gebruikers in een trance waarin zij goddelijke landschappen, kleuren maar ook duivels en monsters zien. De Santo Daime-beweging gelooft dat de angsten die de volgeling zo ervaart, hem helpen zuiver van geest te worden.

De Santo Daime-beweging is overgewaaid uit Brazilië, waar het in de jaren twintig werd opgericht door indianen die de grote stad ontvluchtten en zich in de jungle terugtrokken. Ze combineerden het katholieke geloof met indiaanse en Afrikaanse gebruiken (zoals het drinken van yage). Het Vaticaan heeft Santo Daime erkend, wat nogal wat stof deed opwaaien omdat het daarmee het gebruik van yage zou goedkeuren.

India De Shiva Shakti-religie kent een lange traditie van entheogene middelen. Hasj, opium en de space-milkshake Bhang trokken in de jaren zestig vele westerlingen aan, die hun spiritueel geluk zochten.

Goa, destijds een Portugese kolonie aan de Indiase westkust, werd een verzamelplek voor hippies, muzikanten en beeldend kunstenaars die in de staatswinkels zonder problemen hallucinogenen konden kopen. Pas in de jaren tachtig maakte India een eind aan het vrijelijk drugsgebruik door toeristen. De autoriteiten staan het gebruik door religieuze leiders echter nog altijd oogluikend toe.

Zuid-Amerika Zuid-Amerikaanse indianenstammen winnen hun entheogenen vooral uit cactussen. De meest werkzame stof is mescaline. Het veroorzaakt visioenen waarin de indianen hun goden zien en met hen kunnen communiceren.

De cactus trichocereus pachanoi werd eeuwen geleden door de Spanjaarden meegenomen naar Europa, waar wetenschappers er enthousiast mee experimenteerden. Zij noemden de 'magische plant' San Pedro, ofwel Heilige Petrus, de sleutelbewaarder van de christelijke hemelpoort. De San Pedro kent nog altijd een groep fervente (maar niet per se religieuze) Europese gebruikers die de cactus kweken en verwerken tot thee.

De lophophora williamsii ('peyote') is een cactus die door de nakomelingen van de Huicholstam in Mexico tot hallucinogene drank wordt verwerkt. In het Westen heet de peyote ook wel Devil's root, Dry Whiskey of Indian dope.