Dat drugsgebruik met alle mogelijke middelen bestreden moet worden, is sinds begin twintigste eeuw het leidende uitgangspunt van vrijwel alle overheden. De laatste decennia worden daar vraagtekens bij gezet, door wisselende coalities van wetenschappers, politici, bestuurders, zorgverleners en gebruikers. Vooral over de mogelijke legalisering van softdrugs worden al jarenlang felle discussies gevoerd. De argumenten die voor- en tegenstanders daarbij gebruiken, zijn steeds dezelfde.

voor

Bescherming volksgezondheid
Zolang drugs illegaal zijn, kan de overheid geen goed toezicht houden op bijvoorbeeld de kwaliteit van de middelen. Vanuit die gedachte gezien is de volksgezondheid juist niet gebaat bij een verbod op drugs.

Op een legale markt, waar zowel de productie als de verkoop aan strikte overheidsregels is gebonden, kunnen gebruikers er op vertrouwen dat ze geen slechte middelen tot zich nemen. Wie kwalitatief slechte drugs aan de man probeert te brengen, zal dan daarvoor wettelijk vervolgd kunnen worden.

Geen toename van gebruikers
Als drugs legaal verkrijgbaar zijn, zal dan het aantal gebruikers toenemen? Nee, zeggen de voorstanders, onder verwijzing naar de Nederlandse gedoogervaringen. Uit cijfers van binnen- en buitenlandse onderzoeken blijkt dat het gebruik van softdrugs in Nederland op een vergelijkbaar niveau ligt met het gebruik in andere landen in Europa. In de VS ligt het zelfs op een wezenlijk hoger niveau. Ook telt Nederland relatief weinig drugsverslaafden: 1,6 per duizend inwoners. In Portugal ligt dat bijvoorbeeld op 4,5.

Bestrijding kost veel geld
Voorstanders van legalisering van drugs wijzen er graag op dat de 'war on drugs' wereldwijd miljarden guldens kost, zonder dat het veel resultaat oplevert. Vooral in landen als de Verenigde Staten wordt bovendien veel moeite en dus geld gestoken in de vervolging van kleine gebruikers. Alleen al door het legaliseren van softdrugsgebruik vallen veel overtreders weg. Bij een gecontroleerde verstrekking van harddrugs hoeven verslaafden hun gewoonte niet meer te financieren uit criminele activiteiten, zo denkt men.

Mensen mogen zelf beslissen
Waarom moet er voor drugs een ander beleid gelden dan voor roesmiddelen als alcohol en sigaretten? Laat iedereen zelf de verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen keuzes, zo stelt in Nederland bijvoorbeeld de Stichting Drugsbeleid, een bundeling van een aantal politici, wetenschappers, zorgverleners en ondernemers. Aan de overheid is dan de taak om te zorgen voor zaken als goede informatie, preventie, toezicht op telers en verkopers en de gecontroleerde verstrekking van drugs via de huiarts.

Criminaliteit wordt minder
Zowel in de discussie over de (beperkte) legalisering van harddrugs als in de voorstellen om de productie van softdrugs toe te staan, is het argument dat daardoor veel criminaliteit zal verdwijnen. Verslaafden breken geen auto's open omdat ze het leuk vinden, maar omdat hun legale inkomsten niet voldoende zijn om de straatwaarde van de drugs te kunnen betalen. Wanneer er sprake is van legale verkoop en/of productie zullen de prijzen snel dalen en wordt de drugsbranche voor criminelen vanzelf minder aantrekkelijk.

Huidig beleid is tweeslachtig
Het Nederlandse softdrugsbeleid is gespleten: coffeeshops mogen wel drugs verkopen, maar deze niet inkopen. De teelt van hennep valt niet onder het gedoogbeleid. Vooral lokale bestuurders klagen al jaren dat deze tweeslachtigheid het onmogelijk maakt om de drugssituatie in hun gemeenten te controleren. In 1994 stelde de Stichting Drugsbeleid een rapport op met aanbevelingen om de toevoer van drugs naar de coffeeshops te legaliseren. Deze voorstellen werden overgenomen door een groep van twintig burgemeesters.

tegen

Gebruik zal toenemen
Als op iedere straathoek drugs verkocht zouden mogen worden, zal het aantal gebruikers automatisch sterk stijgen. Dat geloven althans de tegenstanders van legalisering van drugs. Vooral jongeren, die toch al een kwetsbare groep vormen, zullen daardoor sneller in de verleiding komen om drugs te te gebruiken. Tegenstanders menen dat dat leidt tot een stijging van de kosten voor de maatschappij: meer jongeren zullen hun school niet afmaken en meer mensen zullen hun baan verliezen (of nooit aan het werk komen), waardoor het aantal uitkeringen in Nederland stijgt.

Drugsgebruik is immoreel
De felste tegenstanders van legalisering van drugs beroepen zich bij voorkeur op dit argument. Vooral in de Verenigde Staten spelen emoties van oudsher een grote rol in de discussie over drugs. De gedachte dat drugs het karakter van mensen aantasten en het gebruik uiteindelijk leidt tot het moreel verval van de maatschappij is pas later in de twintigste eeuw in Europa overgenomen. Nederland, dat via de koloniën goed verdiende aan de opiumhandel, heeft zich in de discussies heel lang als pragmatisch koopman opgesteld.

Gebruik zal toenemen
Als op iedere straathoek drugs verkocht zouden mogen worden, zal het aantal gebruikers automatisch sterk stijgen. Dat geloven althans de tegenstanders van legalisering van drugs. Vooral jongeren, die toch al een kwetsbare groep vormen, zullen daardoor sneller in de verleiding komen om drugs te te gebruiken. Tegenstanders menen dat dat leidt tot een stijging van de kosten voor de maatschappij: meer jongeren zullen hun school niet afmaken en meer mensen zullen hun baan verliezen (of nooit aan het werk komen), waardoor het aantal uitkeringen in Nederland stijgt.

Criminaliteit verdwijnt niet
Tegenstanders van legalisering zetten grote vraagtekens bij de aanname dat de criminaliteit minder wordt als drugs uit het illegale circuit worden gehaald. Het is een illusie, zo zegt bijvoorbeeld de Amerikaanse Drug Enforcement Administration, om te denken dat criminelen zomaar afstand zullen doen van een profijtelijke bedrijfstak. Het Nederlandse kabinet wees vorig jaar om die reden een motie af van de Tweede Kamer om de productie van nederwiet te legaliseren.

Bedreiging volksgezondheid
Er is geen land ter wereld waar drugs als gezond worden beschouwd. Wel lopen de meningen sterk uiteen wanneer het gaat over de mate waarin bepaalde drugs verslavend zijn en over de vraag of er onderscheid gemaakt moet worden tussen lichamelijke en geestelijke verslaving. Wat in het buitenland vaak tot onbegrip leidt, is het feit dat in Nederland de volksgezondheid juist een reden is om softdrugs te gedogen: achterliggende reden is dat gebruikers van softdrugs zo niet in een illegaal circuit verzeild raken, waar ze met harddrugs in aanraking kunnen komen.

Internationale verdragen
Landen kunnen niet op eigen houtje besluiten om het gebruik of de productie van een of verscheidene drugs te legaliseren. Vrijwel alle landen zijn gebonden aan afspraken in internationaal verband over de bestrijding van soft- en harddrugs. Nederland heeft te maken met verdragen van de VN en met wetten en regels die gelden binnen de Europese Unie. Het Nederlandse kabinet verwijst voortdurend naar de toch al gespannen verhouding met andere landen. Door legalisering ook uit te strekken tot de teelt van cannabis zou het huidige gedoogbeleid van gebruik wel eens zwaar onder vuur kunnen komen te liggen, zo denkt men.

Van softdrugs naar harddrugs
Wanneer jongeren eenmaal zijn begonnen aan softdrugs, is het nog maar een kleine stap naar harddrugs, zo zeggen tegenstanders van elke vorm van legalisering. Deze stepping stone-theorie is voor veel landen ook reden om tegen iedere vorm van drugs te zijn. De ervaringen in Nederland lijken erop te wijzen dat de overstap geen automatisme is. "Veruit het grootste deel van de cannabisgebruikers [stopt] voor hun dertigste met het gebruik zonder ooit harddrugs te hebben gebruikt'', schrijft het ministerie van Justitie in de nota 'Het pad naar de achterdeur'.