Drie dagen na het hartverwarmende en danskunstig hoogstaande verjaarsfeest dat het Nederlands Dans Theater in Den Haag voor zijn huis-choreograaf Hans van Manen organiseerde, kon het dansscheppend genie zaterdagavond bij Het Nationale Ballet in het Muziektheater in Amsterdam opnieuw een ovationeel applaus in ontvangst nemen. Voor het eerst sinds tien jaar maakte Van Manen een ballet voor het gezelschap en Three Pieces for Het (in buitenlandse danskringen wordt Het Nationale Ballet vaak 'Het' genoemd) is een verfijnd gezet juweel, waarin edelsteen Sofiane Sylve glanzend tot haar recht komt.

Voor het eerste 'piece' koos Van Manen muziek die hij eerder voor het duet Two gebruikte, Berceuse Elégiaque van Busoni. Nu is het een groepswerk voor zes vrouwen en twee mannen geworden waarin kortstondige duetten overgaan in unisono uitgevoerde onderdelen die weer doorbroken worden door separate acties van de mannen en de vrouwen. De sfeer is er een van melancholie, vermengd met uitbarstingen van uitdagend gedrag en een driftig zoeken naar mogelijke onderlinge relaties. Tegen het eind doorkruist een vrouw (Sofiane Sylve) de groep, zonder die te verstoren, een eenzame weg gaande. In het tweede deel verdwijnt de groep en wordt Sylve geconfronteerd met een andere eenling (Gäel Lambiotte). Er ontstaat een gejaagd, perfect bij de muziek van Erkki-Sven Tüür aansluitend duet met snelle bewegingen binnen nerveus over het toneel schietende patronen. Het koppel test, verkent en provoceert elkaar totdat een abrupt vastgehouden pose het ontroerende derde deel inluidt, op muziek van Arvo Pärt. De berustende, hangende armen van de vrouw zijn een aanduiding dat in hun relatie een andere emotionele laag wordt aangeboord. Het daarop volgende adagio is opnieuw een aangrijpende variant binnen Van Manen's wonderschone duetten-oeuvre. Het lijkt allemaal al gezien en gedaan maar dit duet verrast door de net weer andere aanpak, door onverwachte bewegingsoplossingen, door een subtiel accent binnen een bewegingsfrase, waardoor je het gevoel hebt in een flits de essentie van een relatie tussen twee mensen waar te kunnen nemen. Van Manen heeft zijn dansers duidelijk geïnspireerd tot een muzikaal- en technisch genuanceerde manier van dansen. Sofiane Sylve is prachtig - sterk, kwetsbaar en opwindend, met geen spoor van technische of emotionele geforceerdheid. Gäel Lambiotte bleek een uitstekend tegenspel leverende partner. Three Pieces for Het kreeg een mooi en doorzichtig toneelbeeld van Keso Dekker, die zoals gewoonlijk ook de zich perfect naar de beweging schikkkende kostuums ontwierp: uitdagende, zwart-glimmende macho-pakken voor de twee jongens en een op een andere manier uitdagend, want geheel doorschijnend tricot voor Lambiotte en voor de meisjes doorzichtige, gekleurde jurkjes waaronder zilveren pakjes glinsteren.

Het programma opende met een welkome reprise van Harald Lander's knap opgebouwde hommage aan de klassieke danstechniek Etudes, sinds 1961 op het repertoire maar lange tijd niet meer uitgevoerd. Een ballet dat kan bruisen, mits het met gemak, vitaliteit, plezier en brille wordt gedanst en daar kwam het gezelschap in deze eerste voorstelling niet aan toe. Het bleef vooral vechten met de materie, een gevecht dat op het nippertje gewonnen werd maar je regelmatig met het zweet in de handen deed zitten. Larissa Lezhnina doet in de centrale ballerina rol al die razend moeilijke dingen keurig zoals het hoort, mooi, gaaf en met een geroutineerde liefelijke glimlach, maar haar dansen blijft volstrekt bloedeloos. Van de twee mannelijke solisten is Alexander Gouliaev voornamelijk bezig ons ervan te overtuigen dat hij een virtuoos danser is terwijl dat niet het geval is, en blijft Jahn Magnus Johansen gelukkig een oprecht dansplezier uitstralen, ook al slokken de danstechnische opgaven het leeuwendeel van zijn energie op. Wat het orkest in dit werk liet horen stemde ook verre van vrolijk, maar wie weet wordt het de volgende voorstellngen beter. Etudes is zo'n ballet dat veel uitgevoerd moet worden, willen de dansers zich er vrij in kunnen voelen. Dan wordt het pas opwindend en komt het vakmanschap van Lander tot zijn recht.

De tweede reprise in het programma is Toer van Schayk's Voor, tijdens, en na het feest, 25 jaar geleden gemaakt in het kader van het Holland Festival. Een dramatisch werk, met een eigen signatuur en een suggestieve verbeeldingskracht die niet helemaal de spanningsboog van veertig minuten weet vast te houden. De uitvoering is overtuigend, vooral waar het oude getrouwen betreft als Valerie Valentine, Jeanette Vondersaar, Clint Farha en Bruno Barat. Zij bevestigen weer eens dat gerijpt talent van grote, te vaak onderschatte, waarde voor een balletgezelschap is. Hoe spijtig dus dat we twee van zulke talenten, Jeanette Vondersaar en Rachel Beaujean het volgend seizoen zullen moeten missen zoals het ook bijzonder jammer is dat Marieke Simons en Leon Pronk Het Nationale Ballet gaan verlaten. Juist twee dansers van een jonge generatie, die zoals in deze voorstelling weer bewezen werd, veel meer te bieden hebben dan jeugd, een fraaie fysiek en technisch kunnen.

NRC Handelsblad, 16 juni 1997