Op het visumkantoor in Rabat heerst scepsis over Nederlandse regels: 'Wij proberen de poort dicht te houden, maar de achterpui ligt eruit.'

Door onze redacteur YASHA LANGE

RABAT, 26 OKT. Vorig jaar stonden er dagelijks 180 mensen in de rij voor het Nederlandse visumkantoor in Rabat. Ze sliepen voor de deur, er waren opstootjes, de bewaking accepteerde geld om mensen voor te laten gaan. In het café op de hoek bereidden 'makelaars' perfecte dossiers voor. De handel was zo lucratief dat rivaliserende groepen 'ritselaars' slaags raakten en elkaar met kettingen te lijf gingen. Nu is dat niet meer zo. Het kantoor is verhuisd uit de bunker ver van het centrum, naar de oude ambtswoning van de ambassadeur. Prins Willem- Alexander zal het vandaag bezoeken. Er is een mooie wachtruimte met marmeren vloer, kogelvrij glas, de dossierkasten zijn op orde. Maar de belangrijkste verbetering kwam toen Margrit Sebek, hoofd van het visumkantoor, een nieuw systeem introduceerde.

Iedere Marokkaan die een visum wil moet nu eerst een afspraak maken. Bij de bevestiging van de afspraak zit een lijst van documenten die meegenomen moeten worden, om te voorkomen dat mensen vier keer 600 kilometer moeten reizen om weer een ander documentje te overleggen. De rijen, rotzooi en ritselaars zijn weg, maar de wachttijd voor een afspraak is wel opgelopen tot vier maanden. Daarna volgt in twee dagen de beslissing of er een visum uitgeschreven zal worden.

Alles in orde, op het visumkantoor in Rabat? Nee, bepaald niet. Sebek en Jan Bergen, het hoofd van de consulaire afdeling, hebben een groot probleem, dat taaier en politiek gevoeliger is. Hun boodschap: de Nederlandse regels deugen niet. Mensen die eigenlijk geen visum zouden moeten krijgen, bemachtigen het toch. Omdat de gronden om te weigeren niet aansluiten bij het misbruik in Marokko, omdat de aanvragers gebruik maken van familieleden en vrienden in Nederland, omdat advocaten maar al te goed weten hoe ze het Nederlandse rechtsstelsel in het voordeel van de visumaanvrager moeten buigen. Als gevolg daarvan leiden de Nederlandse instanties aan "mentaal-moeheid", zegt Bergen. "Ze zeggen: 'geef maar een visum', omdat ze denken dat een weigering voor de rechter toch geen stand zal houden." Iemand wil naar Nederland om bij een partner te gaan wonen. Zegt hij. Het heeft alles van een schijnhuwelijk en het visumkantoor adviseert negatief. De Immigratie- en Naturalisatiedienst stuurt een briefje met het verzoek een visum af te geven, omdat 'schijnhuwelijken geen grond voor weigering' zijn. Of het visumkantoor schat in dat er genoeg reden is om te vermoeden dat iemand niet zal terugkeren naar Marokko. Dat gebeurt "heel vaak". Hij heeft bijvoorbeeld geen baan in Marokko, is niet getrouwd en heeft familie in Nederland. Formeel is dat een goede reden om een visum te weigeren. "Maar in de praktijk niet, omdat de IND en de Vreemdelingendienst ervan uitgaan dat het niet hard te maken is. Ze halen onze beslissingen onderuit", zegt Sebek. Hetzelfde gaat op voor dubieuze aanvragen voor gezinshereniging. Of om een vriend die braaf verklaart dat zijn Marokkaanse kennis na een kort verblijf zeker zal terugkeren. "Natuurlijk zegt hij dat. Het is zo naïef om anders te denken. Maar dat wordt in Nederland niet doorzien, of ze willen het niet zien. En die man lacht zich een deuk", zegt Bergen. Of neem mensen met een wel heel vreemd reisdoel: eerst een aanvraag voor een bezoek aan een oom in Frankrijk, dan voor een broer in Duitsland en vervolgens voor een tante in Nederland. Twijfel daarover is ook formeel een weigeringsgrond.

Maar er wordt een visum verstrek. Sebek. "Wij zien die mensen hier voor ons staan. En we kunnen ook wel aangeven waarom we vinden dat de aanvraag moet worden afgewezen. Maar de situatie hier wordt niet meegewogen." Bergen: "De IND en de Vreemdelingendienst bekijken het alleen door een Nederlandse bril." Ze worden er "boos, moedeloos en gefrustreerd" tegelijk van. Keihard werken, voor wat? "Wij proberen de poort dicht te houden, maar de achterpui ligt eruit", zegt Sebek. Begrijp hen niet verkeerd. Het is zeker geen klaagzang over hard werken, ze zijn niet geïrriteerd over Marokkanen die gebruik maken van de gaten in het systeem. Ze zijn zelfs niet eens boos op de IND of de Vreemdelingendienst, al zouden die beter kunnen luisteren naar hun inschattingen. Nee, het gaat vooral om de discrepantie tussen de regels en de werkelijkheid. Om de onjuiste perceptie in Nederland dat ongewenste migratie op keurige juridische gronden wordt tegengegaan, dat het nu allemaal prima is dichtgetimmerd. "Wij werken in de frontlinie en zien dat het niet zo is", zegt Sebek. Bergen noemt het "legale mensensmokkel, omdat de overheid het mogelijk maakt". Hij realiseert zich de lading van die uitspraak, maar vindt , ,dat dit maar eens gezegd moet worden."

Zeker vanuit Marokko is dat een opvallend signaal. Het is een van de zeven 'probleemposten' op consulair gebied. Hetzelfde creatieve gebruik van de regels is mogelijk vanuit andere landen, maar vanuit Marokko gebeurt het veel vaker. Vorig jaar 17.000 aanvragen, dit jaar 13.000 omdat de 'shoppers' eruit zijn gefilterd. Marokkanen hebben veel familieleden die garant kunnen staan of die voor hen in Nederland een procedure kunnen starten. Met dat soort hulp vanuit Nederland is het krijgen van een visum "een makkie", zegt Sebek. Bergen vindt dat deze procedure - waarbij een vriend of familielid in Nederland de aanvraag doet en met behulp van een advocaat de IND en de vreemdelingendienst al bij voorbaat moedeloos maakt - eigenlijk maar beter afgeschaft kan worden. Maar dat zou slechts het begin zijn van het dichten van de gaten. Sebek probeert met de Europese partners het beleid te coördineren. Beter zou volgens hen zijn om in Nederland op politiek niveau te discussiëren over de huidige regels ten aanzien van reguliere migratie - familiehereniging, verblijf bij partner, bezoek van vrienden. Tenslotte gaat dat om veel meer mensen dan de asielprocedure, waarover zoveel gezegd en geschreven wordt. Sebek: "Wat wil Nederland nou? Dat vraag ik mij vaak af. Willen ze zoveel mogelijk mensen naar Nederland krijgen of zo min mogelijk? En dan concludeer ik: zoveel mogelijk."

Zie ook:

Kroonprins komt even langs in Marokko (25 oktober 2000)
Bezoek aan Marokko 'bevrijdend' (23 oktober 2000)
Poort naar de welvaart (14 oktober 2000)

( a d v e r t e n t i e s )