Dossier Ramp Enschede

Nieuws

Logboek

Onderzoek

Feiten

Slachtoffers

S.E. Fireworks

Vuurwerk en veiligheid

Reageer

Maarten Huygen
Voor televisiemakers zijn de rampen in Volendam en Enschede grote meevallers. Ze zijn met overweldigend succes geprolongeerd, elke avond in de herhaling.

De spectaculaire vuurwerkontploffing, de ambulances rond café De Hemel en daarna mensen die erbij waren in huiskamers, kerken, bij de plek des onheils, in de studio, op het voetbalveld. Het Journaal had gisteren een voorproefje van het rapport van de commissie-Oosting over Enschede met een favoriet item dat elk nieuwsprogramma ettelijke malen heeft gehad: twee mannen die door een raam in een houten schutting naar hun verwoeste Enschedese wijk kijken. "Zolang ze nog niet weten wat de oorzaak is, is de ramp niet afgelopen", was het commentaar. Voor het ochtendnieuws zei een slachtoffer dat het rapport in ontvangst had genomen: "Het is een beetje een afsluiting." Dat lijkt me optimistisch, want vandaag begint het grote werk pas. Er zijn nog letselschade-advocaten met eigen onderzoeken, specialisten die zijn miskend, andere rechters, andere commissies, verontwaardigde Kamerleden, slachtoffers die tussen wal en schip zijn gevallen, mensen die nooit tevreden zijn. Het zal allemaal worden uitvergroot en op alle honderd nieuwsrubrieken te zien zijn met tien originele invalshoeken. Zonder deze meevallers had het televisienieuws zich moeten behelpen met manifestaties tegen zinloos geweld. De Wedstrijd van Verbondenheid voor de Volendamse slachtoffers gisteren eindigde als revival meeting. Het leek wel het plaatsje Holland in het Amerikaanse Michigan. Mannen en vrouwen midden op het voetbalveld in klederdracht die ritmisch bewegend zongen: Feeling young, feeling strong and tonight am I right for tomorrow could be wrong. Bijna twee miljoen kijkers voor deze in rouw verpakte benefietwedstrijd. Gelijktijdig draaide bij SBS6 de documentaire Het verdriet van Enschede. Vakwerk, daar niet van, maar alweer. Ivo Niehe herhaalde een fragment uit het EO-programma Jong. De ontmoeting tussen twee Volendamse vriendinnen had zo uit de soap GTST kunnen zijn gelicht. De jongere vrouw was net met brandwonden uit het ziekenhuis ontslagen en de oudere vriendin (of was het een tante of een zus?) kwam de kamer binnen. Terwijl ze elkaar omhelsden klonk op de achtergrond een zacht soap-muziekje. "Hoe gaat het?" "Hoe gaat het met jou." "Wat ben je nog mooi", fluisterde de oudere vrouw terwijl ze de brandwonden in het gezicht bekeek. Het leek intiem, maar was het niet, want er zat een hele cameraploeg bij. Ze waren eigenlijk hun verdriet aan het uit-acteren voor honderdduizenden kijkers. De vrouwen hadden elkaar waarschijnlijk al gezien bij de voorbespreking van de opname: "Jij komt de deur binnen en dan gaan jullie elkaar omhelzen. Ok, draaien."

Ik gun ieder slachtoffer zijn verdriet en aandacht, maar moet het allemaal op tv? Ik vraag me af of de kijker na zoveel beeldleed nog voldoende tijd en empathie over heeft voor een bezoek aan de kennis, het familielid of de buur die gewond of ziek is geworden of iemand verloren heeft. Verdriet dat velen overkomt, niet en groupe maar op geïsoleerde, eenzame plekken. Hoe staat het met de vrijwilligers van de stichting Zonnebloem? De straten vol daklozen, maar in hun warme huiskamers zitten de kijkers solidair te wezen. Een historicus zal over vijftig jaar verbaasd terugkijken op deze jaren van beeldverdriet. Was dit nu de Gouden Eeuwwisseling waarin het niet op kon? Ik begin te verlangen naar de geforceerd opgewekte Philip Bloemendaal-stem bij het Polygoon-Journaal. Van Reve's De Avonden weten we hoe somber die jaren waren. De montere toon van omroepers, onlangs knap nagebootst in Jiskefet, moest de mensen 's morgens uit bed op het koude vloerzeil praten om de kolenkachels bij te vullen en weer aan de slag te gaan. Nu het zo fantastisch gaat, is er behoefte aan een somber tegenwicht op de buis. De Volendamse pastoor Berkhout preekt over rouwverwerking en de natie is gesticht.