Wie waren rond de ontploffing aanwezig bij
Fireworks?
Op zaterdag is wél gewerkt
Nog steeds is onduidelijk wie er
precies op het terrein van de vuurwerkfabriek waren, die dertiende mei.
Cruciale details bij het raadsel van Enschede.
Door onze redacteuren HARM VAN DEN BERG en KAREL
KNIP
ROTTERDAM, 28 JULI. Elf weken na de ramp in Enschede bestaat nog grote
onduidelijkheid over de oorzaak en hoe het zo dramatisch kon aflopen.
Niet alleen de autoriteiten doen er hardnekkig het zwijgen toe of
verstrekken mondjesmaat informatie, ook veel betrokkenen en ooggetuigen
weigeren elke mededeling.
Toch geven de schaarse uitspraken die de afgelopen weken zijn verzameld
al een beeld van de ramp dat beduidend afwijkt van de verklaringen die
door of namens de werknemers van S.E. Fireworks zijn afgelegd. Van groot
belang om te weten is of er die dag bij Fireworks werd gewerkt, of er
iemand op het terrein was, want daarmee zouden de brand en lichte
explosie rond drie uur kunnen worden opgehelderd. Dat brandje, de
inleiding tot de enorme explosies, is totnutoe zeer raadselachtig.
Zo is bij herhaling verklaard dat er op de rampdag 13 mei niemand op het
terrein was geweest. Men had immers op vrijdag afgesproken elkaar op
maandag de vijftiende weer te ontmoeten, zo verklaarden betrokkenen in
de dagen na de ramp.
Dat op zichzelf mag al een bijzonderheid worden genoemd, want volgens
omwonenden was het eerder regel dan uitzondering dat er op zaterdag werd
gewerkt. Later is door de advocaat van werknemer H. Kloppenborg
gepreciseerd dat deze op de ochtend van de rampdag wel even kort op het
terrein was om een hogedrukspuit op te halen. Bij die gelegenheid zou
hij een zwerver verjaagd hebben. Al eerder was in het dagblad Tubantia
(interneteditie 24 mei) verwezen naar dit opmerkelijke feit, maar in dit
krantenbericht is nog sprake van 'mensen' of 'onbevoegden' (meervoud)
die moesten worden weggestuurd.
Ook werd gemeld dat de betreffende werknemer later die dag de poort van
S.E. Fireworks voor de brandweer moest openen. Maar diens advocaat
corrigeerde dit met de verklaring dat de brandweer de poort al met een
breekijzer had geopend toen de werknemer bij het bedrijf arriveerde.
Toch mag daaruit niet worden geconcludeerd dat er niemand was
geweest. In de eerste plaats heeft een werknemer van het
aangrenzende autobedrijf Agterbos, die de hele dag buiten aan het werk
was, al rond kwart voor drie vuurwerk omhoog zien gaan dat kennelijk op
gecontroleerde wijze werd afgestoken. Hij keek daar niet van op, want de
werknemers van Fireworks staken wel vaker (minstens enige malen per
jaar) vuurwerk af op eigen terrein. Minstens drie getuigen kunnen dat
bevestigen.
Er is een videofilm van een flatbewoner die een bermbrand buiten
Enschede filmde vanaf zijn balkon. Toen die tegen kwart voor drie was
geblust, draaide hij zich om en zag een forse rookkolom opstijgen in de
omgeving van de Bamshoeve (waar het S.E.F.-terrein ook ligt). Eerst
minutenlang witte rook, daarna een dikke zwarte kolom. Al die tijd zijn
doffe knallen van ontploffend vuurwerk te horen.
De sterkste aanwijzing dat er op zaterdagmorgen wel degelijk een
werknemer van S.E. Fireworks op het terrein was komt van de dochter van
het echtpaar dat tegenover de ingang van het bedrijf in de Tollensstraat
woonde. Zij was die ochtend bij haar ouders op de koffie en zag rond elf
uur een van eigenaren van Fireworks, getypeerd als 'die dikke, kale'
(waarmee de aangehouden eigenaar Rudi Bakker moet zijn bedoeld) met zijn
auto het terrein oprijden. Het metalen rolluik ging daarbij maar half
omhoog. Tegen twaalf uur zou Bakker het terrein weer hebben verlaten,
kennelijk net voor het moment dat de Topografische Dienst haar luchtfoto
zou maken. (Op die foto is het terrein verlaten, in de straat staat een
auto, twee personen steken over.) Deze getuige heeft een verklaring
afgelegd bij de politie. De ouders van het meisje woonden al zeventien
jaar tegenover het vuurwerkbedrijf en zijzelf is er zelfs op bezoek
geweest om een vuurwerkpakket in ontvangst te nemen.
Ondanks het vrijgeven van het verslag van de rampenstaf, gedeeltelijk
gebaseerd op de logboeken van brandweer en politie, blijft er grote
onzekerheid bestaan over het moment waarop de brandweer het terrein van
Fireworks op ging. De eerste brandmelding lijkt te zijn gekomen van
autohandel Agterbos aan de Roomweg, één minuut over drie.
Deze meldde een brand achter het eigen terrein zonder de vuurwerkfabriek
te noemen. Er zijn ook berichten dat een motoragent al voor drieën
de rookkolom heeft gemeld aan het bureau. In het radioverkeer dat met
scanners kan worden afgeluisterd is aanvankelijk sprake van een brand in
de nabijgelegen Bamshoeve. Volgens de Enschedese ambulancedienst
(Tubantia, interneteditie 26 mei) bestond er om 15.08 nog de indruk dat
er een brand woedde aan de Roomweg. De brandweerploeg die uiteindelijk
het terrein van S.E. Fireworks op zou gaan heeft in een interview
verklaard dat zij tot de eerste ploegen behoorde die bij de brand
aankwamen. Zij was dus niet de eerste en arriveerde
waarschijnlijk niet vóór 15.10 uur.
Zo wordt aannemelijk dat uit het beluisteren van scanners niet
vóór 15.10 uur de indruk kon ontstaan dat er een brand was
bij S.E Fireworks. Des te opmerkelijker is het dat de zoon en dochter
van de vorige eigenaar Harm Smallenbroek, die als eersten door de
politie werden opgetrommeld (blijkbaar stonden ze op een oude
alarmlijst), bij aankomst al minstens één Fireworks-
werknemer aantreffen, namelijk eigenaar R. Bakker, die volgens zijn
advocaat was gewaarschuwd door een kennis die naar een scanner
luisterde. Bakker zou Smallenbroek jr. boos weggejaagd hebben. Als
Reinier van Willigen naar schatting omstreeks 15.20 uur zijn eerste
foto's van het bedrijf maakt zijn er al minstens vier werknemers ter
plekke. Eén van hen, mede-eigenaar W. Pater woont in Glanerbrug,
een paar kilometer buiten Enschede.