Commissie EU vreest verlies eigen reputatie

Door onze correspondent BEN VAN DER VELDEN
Het werk van de Europese Commissie heeft te lijden van onderling wantrouwen. De rust is de laatste weken slechts ten dele hersteld. Gevallen van fraude en onderzoeken daarnaar maakt de Commissie onzeker.

Ambtenaren van de Europese Commissie bedenken zich tegenwoordig wel twee keer eer zij met hun handtekening de verantwoordelijkheid voor uitgaven op zich nemen. Onzekerheid over fraude-onderzoeken heeft hen wijfelachtig gemaakt over wat hen in de toekomst nog meer te wachten staat. Op dit moment doet de anti-fraudedienst van de Commissie, Uclaf, onderzoek naar 450 gevallen waarin EU-fondsen op een fraude-gevoelige manier zijn beheerd - wat volgens een medewerker van Uclaf overigens nog niet betekent dat er daadwerkelijk is gefraudeerd.

Gevallen van fraude hebben in de afgelopen maanden ,,destabiliserend' op de Commissie gewerkt. Bij sommige Eurocommissarissen liepen de emoties de afgelopen maanden zo hoog op, dat er soms tot laat in de avond gepraat werd om iedereen te kalmeren. De commissarissen weigeren solidariteit te tonen met hun Franse collega Edith Cresson, die in een schandaal verwikkeld is. Nieuwe fraudegevallen zouden de onderlinge verhoudingen opnieuw kunnen aantasten.

De situatie komt ongelegen voor commissievoorzitter Santer, die enkele maanden geleden nog belangstelling toonde om zichzelf eind volgend jaar op te volgen. Zijn naam wordt onder kandidaten voor de functie nog maar zelden genoemd. Nadat aanvankelijk de Spaanse ex-premier Felipe Gonzalez het meest werd genoemd, is de laatste tijd diens Italiaanse collega Romano Prodi in het Brusselse namencircuit favoriet. De Duitsers hebben ook belangstelling voor de functie. Die Zeit meldt deze week dat de naam van minister van Financien Oskar Lafontaine - die zelf zegt geen belangstelling te hebben - in het geruchtencircuit circuleert.

De zaak van Cresson, voormalig Frans socialistisch premier die een bevriende tandarts (voor een dubieus aids-onderzoek) en zijn zoon (voor een juridisch onderzoek) aan goed betaalde baantjes hielp, heeft slechts zijdelings te maken met de fraude die tweedracht heeft gezaaid binnen de Commissie. Maar bij de Commissie bestaat de vrees dat de van nepotisme beschuldigde Cresson de reputatie van het hele dagelijks bestuur van de EU aantast.

Deze vriendendiensten zouden een minister in menig Europees land misschien zijn baan hebben gekost, maar haar gedrag zou passen in de Franse politieke cultuur, meent een ingewijde. Haar wordt bij de Commissie dan ook niet zozeer verweten dat ze vrienden aan baantjes hielp, maar dat ze verkeerd zou hebben gereageerd toen dit in de publiciteit kwam. Ze had bijvoorbeeld nooit een proces moeten beginnen tegen het Franse dagblad Liberation, dat over de affaire met de tandarts had gepubliceerd. De krant voelt zich sindsdien aangemoedigd om een grootscheeps onderzoek te starten naar het verleden van Cresson.

De fraude-onderzoeken van Uclaf betreffen vooral de jaren dat de Europese Commissie onder leiding stond van de Fransman Jacques Delors, die in 1995 is opgevolgd door de huidige voorzitter Santer. Betrokkenen zeggen dat onder Delors financiele controle als een secundair probleem werd beschouwd. De Commissie kreeg in korte tijd de beschikking over grote bedragen voor humanitaire hulp - ten behoeve van Bosnie en het gebied van de Grote Meren in Afrika - en voor de hulp aan landen in Oost-Europa en het Middenlandse Zeegebied. De Commissie had onvoldoende ervaren personeel voor het uitgeven van dit geld. Santer heeft gezegd dat de ambtenaren ,,acrobatie' uitvoerden om de zaak draaiende te houden. De Europese Rekenkamer heeft de afgelopen jaren ernstige kritiek geleverd op het management bij deze hulpprogramma's. Naar aanleiding daarvan is de Uclaf onderzoeken gestart.

Juist de huidige Commissie onder leiding van Santer is begonnen het financieel beheer en het management ingrijpend te wijzigen. Sleutelfiguren daarbij zijn de Finse Eurocommissaris Erkki Liikanen (Begroting en Personeelsbeleid) en de Nederlandse secretaris-generaal van de Commissie, Carlo Trojan.

De Nederlander Hans van den Broek en de Spanjaard Manuel Marin werkten ook onder het voorzitterschap van Delors. Van den Broek had al ten tijde van Delors de betrekkingen met Oost-Europa in zijn portefeuille, waaronder de steunprogramma's Phare en Tacis voor Midden- en Oost-Europa ressorteren. Het management van die programma's is scherp bekritiseerd door de Europese Rekenkamer. Naar aanleiding van de kritiek heeft Van den Broek het beheer van Phare en Tacis grondig aangepast. Het Uclaf-onderzoek hierover is nog niet afgerond.

Marin (thans verantwoordelijk voor betrekkingen met onder andere Zuid-Amerika) was in de Commissie Delors verantwoordelijk voor humanitaire hulp. Fraude bij het hulpprogramma Echo, waarover de Uclaf enkele maanden geleden rapporteerde, is onder hem gebeurd. Hij vond dat de Zweedse Eurocommissaris Anita Gradin (verantwoordelijk voor fraudebestrijding) hem had moeten waarschuwen voor het Uclaf onderzoek.

De fraudekwestie bracht sommige Eurocommissarissen in grote opwinding. De Italiaanse Emma Bonino, die nu verantwoordelijk is voor humanitaire hulp, ontkende dat zij tijdens een vergadering had gehuild. Maar een crisisbestendige indruk had ze niet gemaakt. De fraude bij Echo was weliswaar van voor haar tijd, maar ze bleek alleen al aangeslagen door het feit dat haar naam en haar foto bij krantenartikelen over fraude stonden.

Nooit opgehelderde incidenten hebben de afgelopen maanden de sfeer binnen de Commissie evenmin bevorderd. Zo is de fraude bij Echo publiek bekend geworden omdat het geheime Uclaf rapport door onbekenden naar het Europees Parlement is gelekt. Een Eurocommissaris ontdekte onlangs dat computergegevens van de Commissie over zijn persoonlijke financien aan de buitenwereld waren verstrekt. Hij vermoedt dat het te maken had met een poging door mensen binnen de gebouwen van de Commissie om hem in opspraak te brengen. Hij heeft geen idee wat de reden daarvoor kan zijn, maar hij is voortaan op zijn hoede. Net als andere Eurocommissarissen die iedere kritiek als een persoonlijke aanval beschouwen.

NRC Webpagina's
13 NOVEMBER 1998