Met de snelle voordracht van Romano Prodi als Commissievoorzitter toonden de Europese leiders gisteren even daadkracht. Of het een 'swingende werking' heeft op de rest van de top is de vraag.

Door onze correspondenten
BIRGIT DONKER en BEN VAN DER VELDEN

BERLIJN, 25 MAART. Een staatshoofd en elf regeringsleiders onder wie premier Kok werden gisteren overrompeld door een verrassingsmanoeuvre van de Duitse bondskanselier Schröder. De Italiaanse premier D'Alema vertelde achteraf dat Schröder zorgvuldig had gepland hoe hij de nominatie van de Italiaanse ex-premier Prodi voor het voorzitterschap van de Europese Commissie zonder veel discussies aanvaard kon krijgen op de top in Berlijn.

Slechts D'Alema, de Britse premier Blair, Franse president Chirac en diens premier Jospin waren door de bondskanselier bij het plan betrokken. De meeste regeringsleiders gingen er vanuit dat de opvolging van de demissionaire Europese Commissie op de Berlijnse top op zijn vroegst aan de orde zou komen nadat een akkoord was bereikt over de Agenda 2000, de lange termijn financiering van de Europese Unie. ,,Er moet eerst een akkoord zijn over de Agenda 2000. Tot die tijd wordt er geen voorzitter benoemd'', zei gistermorgen nog staatssecretaris Benschop (Europese Zaken).

Maar voordat de onderhandelingen waren begonnen, na een kort gesprek over de situatie in Kosovo, stelde Schröder onverwacht voor te beginnen met de keuze van Prodi als Commissievoorzitter. Verbazing alom. Blair zei dat het een goed idee was. Chirac stemde in. D'Alema zei geen bezwaar te hebben. Bij de rest van het gezelschap werd gesputterd. De Spaanse premier Aznar en zijn Zweedse collega Persson probeerden nog de kwestie naar het einde van de top te verschuiven. Ze wilden hun instemming met een Commissievoorzitter afhankelijk maken van het verloop van de onderhandelingen over de Agenda 2000. Maar de zaak was al niet meer te stoppen.

Rond half één waren de regeringsleiders gisteren apart bijeen gekomen en nog geen uur later waren ze het eens over de kandidaat. ,,Vervolgens waren er opeens heel veel Italianen in de zaal'', observeerde een diplomaat. De verrassend snelle benoeming verklaart hij uit ,,de behoefte aan een politieke ontlading''. De top in Berlijn vindt plaats tegen de achtergrond van de luchtaanvallen in Kosovo en de crisis die vorige week is ontstaan in de EU na het vertrek van de voltallige Commissie.

Premier Kok leek gisteravond weinig moeite te hebben met Schröders strategie om met de verzekerde steun van enkele grote landen de kleinere lidstaten voor het blok te plaatsen. ,,Het is een kwestie van inschatting van het voorzitterschap'', zei hij droogjes. ,,Buitengewoon tevreden'' zei Schröder op een speciaal belegde persconferentie dat Prodi ,,de ideale persoon'' voor de functie is. Hij prees de politieke ervaring van de beoogde commissievoorzitter, zijn kennis van hervorming van een bestuur, zijn persoonlijke integriteit en zijn grote economische kennis. De bondskanselier vertelde dat voor het bepalen van de procedure voor de opvolging van de huidige demissionaire Europese Commissie een ,,intelligent'' voorstel van de Benelux was gebruikt. Premier Kok had hem dit voorstel vorige week in een brief gemeld en was gisteren ,,heel verheugd'' dat het nu is aanvaard.

De Italiaanse premier D'Alema glunderde over de keuze van zijn landgenoot. Hij had veel complimenten voor de strategie van Schröder. Voor de tweede keer in de geschiedenis levert Italië een voorzitter van de Europese Commissie. De eerste was Malfatti, een tussenfiguur die van 1970 tot 1972 in Brussel het college voorzat. Het is de bedoeling dat Prodi ruim vijf jaar Commissievoorzitter blijft. ,,Italië heeft geloofwaardigheid in Europa gekregen'', zei D'Alema. De Britse premier Blair zei dat hij een goede relatie heeft met Prodi en dat hij daarom verwacht op persoonlijke basis met hem te kunnen samenwerken. Blair en Prodi zijn verschillende keren samen op vakantie geweest in Toscane.

Schröder zei dat de Europese staats- en regeringsleiders door de snelle keuze van Prodi duidelijk hebben gemaakt dat ze in een crisissituatie kunnen handelen. ,,Er is nu meer vertrouwen in de kracht van Europa'', constateerde hij. Schröder verklaarde dat hij van de keuze van de commissievoorzitter geen ,,koehandel'' had willen maken bij de onderhandelingen over de Agenda 2000, waarbij onder andere een besluit moet vallen over de hervorming van het Europese landbouwbeleid. De bondskanselier zei ,,geen zin'' te hebben in speculaties over hoe het de komende maanden moet met de positie van de Franse demissionaire van vrinedjespolitiek beschuldigde Eurocommissaris Edith Cresson.

Volgens de Duitse staatssecretaris van Europese Zaken, Verheugen, had de vroegtijdige keuze van Prodi gisteren ,,een swingende werking'' op de onderhandelingen over de Agenda 2000. Na de keuze voor Prodi begonnen die onderhandelingen over het gemeenschappelijk landbouwbeleid, de structuurfondsen voor arme regio's en de financiering van de Europese Unie gistermiddag serieus. Om niet te veel te worden afgeleid door voedsel, gingen de premiers en hun ministers van Buitenlandse Zaken 's avonds verder tijdens een broodmaaltijd, mét warme worsten. Herhaaldelijk verliet iemand de zaal om zich op de hoogte te stellen van het laatste nieuws over Kosovo.

NRC Webpagina's
25 MAART 1999