De Britse premier Blair ziet de Brusselse crisis vooral als een goede kans om hervormingen door te voeren. Een vraaggesprek aan de vooravand van de EU-top in Berlijn.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

LONDEN, 23 MAART. Geen kwaad woord over Santer. Maar de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie moet iemand zijn van ,,echt kaliber'' en ,,autoriteit'', een ,,zwaargewicht die in heel Europa respect afdwingt''. Romano Prodi, de Italiaanse oud-premier en enige officiële kandidaat voor de Brusselse topfunctie, is zo iemand, zei de Britse premier Tony Blair gisteren. ,,Hij heeft alle kwaliteiten om een excellente voorzitter te zijn'', aldus Blair tijdens een vraaggesprek met een kleine groep Europese journalisten in 10 Downingstreet, zijn Londense ambtswoning. ,,Romano is niet alleen een bekwame man, maar ook een hervormer en dat hebben we absoluut nodig.''

Maar hij voegde er aan toe dat premier Kok, hoewel die heeft gezegd niet beschikbaar te zijn, zulke kwaliteiten óók heeft. ,,Andere kandidaten'' kunnen naar voren treden, aldus Blair, die eerder leek aan te sturen op Koks benoeming. En ,,gegeven de geschiedenis van [benoemingen van] EU-voorzitters, is het onverstandig om je spaargeld al op wat dan ook in te zetten''. Zijn land neemt voorlopig niet deel aan de euro en een meerderheid van de Britten ziet 'Brussel' als bedreiging. Voor de man die een nukkig Verenigd Koninkrijk Europa wil ,,binnenleiden'' kon de huidige crisis niet op een ongelukkiger moment komen, zou je zeggen. Maar met rap voetenwerk lijkt de Britse premier de situatie uit te buiten. Want rampzalig als ze zijn voor het aanzien van Europa, de gebeurtenissen zijn óók een ide[- ]ale kans om hervormingen door te voeren, vindt Blair. ,,Dit is een keerpunt voor Europa.'' Dat kritisch-constructieve standpunt heeft hij de afgelopen twee weken met meer energie uitgedragen dan de meeste Europese leiders. Voor binnenlands gebruik is dat ideaal. Welk gewicht het in de schaal legt op de EU-top, die vanaf morgen in Berlijn wordt gehouden, moet worden afgewacht.

Veel - als het aan Blair zelf ligt. 'Berlijn' moet volgens hem geen interim-voorzitter benoemen, maar hem meteen een volledige termijn verlenen, in de praktijk vijfeneenhalf jaar. Bovendien moet de nieuwe chef een ,,echt mandaat krijgen om het Brusselse systeem te hervormen''. Zo moeten er onafhankelijke fraudeonderzoekers komen, nieuwe financiële regels, een rechtvaardiger manier om contracten uit te besteden en een juist selectiebeleid. ,,Santer heeft al veel veranderingen doorgevoerd en veel problemen zijn van ver vóór zijn tijd'', aldus Blair. Maar ,,we kunnen de Commissie niet blijven runnen zoals die heel lang is gerund''. ,,Ik denk en hoop dat Europa het daarover eens is en de burgers verwachten het van ons.''

Buiten Downingstreet versperren toeterende vrachtwagenchauffeurs het verkeer uit protest tegen de hoogste dieselprijzen van Europa. Binnen, achter het kogelvrije glas van de White Room op de eerste verdieping, onder een zeegezicht van Turner en met uitzicht op een bloeiende magnoliaboom, legt Tony Blair gedreven uit wat alle Europeanen, ja alle Westerlingen bindt. Globalisering van de economie en het afkalven van de sociale orde spelen overal, zegt hij.

'Britse EU-korting is niet onderhandelbaar'

Verantwoording afleggen voor politieke daden moet in 'Latijnse landen' net zozeer als in Duitsland, Groot-Brittannië en Nederland, vindt premier Blair. De vermeende 'culturele kloof' tussen de zogeheten Angelsaksische cultuur en ,,onze zuidelijke partners is een ouderwets stereotype'' - ,,geworden'', voegt hij eraan toe.

Maar wat Europeanen ook gemeen mogen hebben, Blairs Brittannië wil toch graag vasthouden aan een paar, deels verworven, eigenaardigheden. Zo onderstreepte hij gisteren dat de door Margaret Thatcher met de handtas bevochten Britse korting op de Europese contributie tijdens de top in Berlijn ,,niet onderhandelbaar'' blijft. Die omstreden Britse korting - de rebate of abatement, in EU-jargon - ,,is geen cadeau maar compensatie'', aldus Blair. ,,Onze bijdrage aan de Unie is de één-na-hoogste en blijft dat ook na uitbreiding. Wij hoeven er niet beter van te worden, zolang we er niet slechter van worden. We weigeren niet uit stijfkoppigheid om te onderhandelen, maar om te voorkomen dat een monstrueus onrechtvaardige situatie zou ontstaan waarbij we ook nog de laagste inkomsten uit Europa zouden krijgen. Dat kan niet juist zijn.''

Blair erkende dat Duitsland en Nederland - beide netto-betalers aan Brussel - in ,,onrechtvaardige'' omstandigheden verkeren, maar weigerde die landen ,,te compenseren door ons met een onrechtvaardigheid op te zadelen.''

Blair pleitte voor een ,,eerlijke oplossing, waarin wij onze bijdrage zullen geven''. In Duitsland, Londen en Brussel circuleren voorstellen voor een compromis waarbij aan alle partijen tegemoet wordt gekomen, maar Blair noemde zulke plannen ,,lastig zodra je de details bekijkt''. De cruciale onderhandelingen over geld - voor uitbreiding van de Unie naar het oosten, voor landbouwsubsidies en voor steun aan zuidelijke landen - zullen er in Berlijn niet eenvoudiger door worden.

De Europese leiders moeten in Berlijn nog een vraag aansnijden, zei Blair, en wel over hun eigen functioneren in relatie tot het Europese parlement, dat aan gewicht gewonnen lijkt te hebben. ,,Het [Europees] parlement is democratischer maar staat verder af van de burgers. De Europese ministerraad staat dichterbij maar is minder democratisch. Het dilemma over het 'democratisch tekort' is nu urgenter geworden, maar ik denk niet dat het wordt opgelost door de vergaderingen van de ministerraad op televisie uit te zenden.''

NRC Webpagina's
23 MAART 1999