Kamer denkt mee over Europese Commissie

Samen met premier Kok boog de Tweede Kamer zich gisteren over de crisis in de Europese Unie. Hoe moet de nieuwe Europese Commissie worden samengesteld en wie moet daarvan de voorzitter worden? Kok zelf wil premier blijven, zo maakte hij duidelijk.

Door onze diplomatiek redacteur

DEN HAAG, 18 MAART. Premier Kok en een meerderheid van de Tweede Kamer (PvdA, VVD en GroenLinks) vinden dat een nieuwe kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie al begin april door de Europese Raad van regeringsleiders moet zijn aangewezen.

De nieuwe voorzitter zou snel het groene licht moeten krijgen van het nog zittende Europese Parlement. Daarna zou hij als een soort 'formateur' een hervormingsprogramma moeten opstellen. Ook zou hij in overleg met de regeringen van de lidstaten en met de overige leden van de Europese Commissie de verdeling van de portefeuilles moeten bepalen.

De op die manier gevormde nieuwe Commissie zou vervolgens moeten worden goedgekeurd door het medio juni nieuw gekozen Europarlement. Totdat het zover is dient de begin deze week afgetreden Commissie de lopende zaken in de Europese Unie te blijven waarnemen. Zij moet uitvoeringswerk doen en geen nieuwe initiatieven nemen en kan dan in de zomer worden afgelost door de nieuwe Commissie, die na haar bevestiging door het Europarlement voor vijfeneenhalf jaar benoemd zou worden.

Voor deze procedure hoopt Kok op steun van de EU-partners, zei hij gisteren in de Tweede Kamer. Uit contacten met collega's in andere Europese hoofdsteden heeft hij de indruk gekregen dat er brede steun zal bestaan voor zo'n procedure.

Kok liet doorschemeren dat de Nederlandse regering wel voelt voor een Zuid-Europese kandidaat voor het Commissie-voorzitterschap. Daarover wordt al druk gespeculeerd met de namen van de Italiaanse en Spaanse oud-premiers Prodi en González en de Spaanse secretarisgeneraal van de NAVO, Solana. Kok, die daarbij aantekende dat de geografische herkomst van kandidaten echter niet beslissend mag zijn, herhaalde dat hij zelf premier wil blijven en daarom niet beschikbaar is als kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie.

Fractievoorzitter Melkert van de PvdA maakte gisteren voor het eerst hardop duidelijk dat zijn partij de Nederlandse kandidatuur voor een plaats in de Commissie niet zomaar aan de VVD wil laten. ,,Eventuele belangstelling voor een kandidaat uit PvdA-kring ligt in de rede'', aldus Melkert, die het voorbehoud maakte dat de portefeuille voor het Nederlandse Commissielid dan wel de moeite waard moet zijn.

Kok hoopt dat het eind volgende week zal lukken om op de tweedaagse top van de Europese regeringsleiders in Berlijn de door hem bepleite procedureafspraken te maken. De agenda van die top, die moet beslissen over de financiering van de Unie voor de periode 2000-2006 (de zogenoemde Agenda 2000), is volgens hem al zo ,,overladen'' met kwesties waarover nog ,,meningsconflicten'' bestaan, dat een besluit over een nieuwe kandidaat-voorzitter voor de Europese Commissie er niet goed mogelijk zal zijn. En ook niet wenselijk, zei hij, omdat dan financiële belangen en de kandidatuur van een nieuwe leider van de Commissie wel eens vermengd zouden kunnen raken. Kok geeft er de voorkeur aan dat de Europese Raad (van regeringsleiders) een twee weken na de Berlijnse top apart bijeenkomt voor de aanwijzing van een nieuwe Commissievoorzitter. De fracties van CDA, D66 en SP zijn tegen de procedure die Kok voor ogen staat. Zij menen dat met de aanwijzing van een kandidaat-voorzitter gewacht moet worden tot na de verkiezingen voor het Europese Parlement (tussen 10 en 13 juni). Op die manier zouden de kiezers en het nieuwe parlement maximale invloed hebben op de samenstelling van de nieuwe Commissie, wat een bijdrage aan de democratie in Europa zou zijn, vinden die fracties. Maar premier Kok en de fracties van PvdA, VVD en GroenLinks achten het gevaar te groot dat er dan pas in het najaar een nieuwe Europese Commissie zou zijn. Bovendien, zei Kok, houdt het nieuw gekozen Europarlement straks volledig het recht om nee te zeggen tegen een nieuw voorgestelde Commissie (inclusief haar voorzitter). Kok hoopt dat de EU- regeringsleiders eind volgende week naast een procedure-akkoord ook willen afspreken dat het Europese Parlement zich direct kan gedragen alsof het Verdrag van Amsterdam, dat in mei van kracht wordt, al geldig is. Dat verdrag geeft het Europarlement een goedkeuringsrecht voor het voorzitterschap van de Commissie én, via deze voorzitterstoets, een indirect goedkeuringsrecht op samenstelling en portefeuilleverdeling van de Commissie. Het kabinet en de Tweede Kamer zouden graag zien dat de Franse Eurocommissaris Edith Cresson, die begin deze week in een rapport van Wijze Mannen de zwaarste verwijten van nepotisme en financieel wanbeheer te horen kreeg, meteen de Commissie zou verlaten. Maar Kok wees erop dat Europese verdragen geen mogelijkheid bieden om zoiets af te dwingen nu de Commissie deze week niet door het parlement is weggestuurd maar zelf en bloc is afgetreden. Daardoor blijft Cresson demissionair in functie totdat er een nieuwe Europese Commissie is, een gegeven waarvan Kok en een Kamermeerderheid op zichzelf wel gebruik willen maken tot komende zomer. Maar aangaande mevrouw Cresson riep Kok de Franse regering op haar onder druk te zetten om ,,opzij te stappen''. Optimistisch was de premier daarover niet: ,,Het zou haar sieren als zij dat deed. Maar dat is bij haar en in haar kringen niet en vogue, geloof ik.''

NRC Webpagina's
18 MAART 1999