Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 9 MAART. Het conflict tussen de directie en het personeel van de NS dreigt "onbestuurbaar" te worden. Dit heeft minister Netelenbos (Verkeer) gezegd.

FNV-bondgenoten zegde gisteren het met de NS gesloten akkoord over het 'rondje om de kerk' op. Bovendien wijst het FNV een voorstel van de NS van de hand om een commissie te laten bemiddelen in het conflict over de nieuwe dienstregeling.

Vandaag bespreekt de ministerraad de impasse bij de Nederlandse Spoorwegen. Gisteren deed de NS het voorstel aan minister Netelenbos - het rijk is enig aandeelhouder - om een onafhankelijke commissie in te stellen. J. Huisinga, president-directeur van de NS, zei gisteren bij de presentatie van de jaarcijfers dat de NS zich aan een uitspraak van de commissie conformeert. Een deel van het NS-personeel en fracties in de Tweede Kamer hadden aangedrongen op arbitrage.

"Zo'n commissie kan het vertrouwen niet herstellen", vindt FNV- bestuurder A. van den Berg. Na de afwijzing van de commissie besloot de FNV ook om het akkoord dat de bond en de NS in januari sloten op te zeggen. Eerder deze week maakten de FNV-leden duidelijk dat ze niet instemden met het zogenoemde 'antivertragingsplan'. De categorale spoorwegvakbond VVMC en de onafhankelijke personeelscollectieven hadden het 'rondje om de kerk' al eerder van de hand gewezen.

De leden van de CNV-bedrijvenbond en de VHS (bond voor hoger personeel) gaven wel hun goedkeuring aan het plan. CNV is ook voor bemiddeling. "Een arbitragecommissie is de enige manier om een clash op het spoor te voorkomen, een clash die het bedrijf, de werknemers en de klanten zal schaden", zegt bestuurder W. Kusters. "Mocht het niet lukken met de arbitrage, dan moet de directie de consequenties trekken uit het feit dat er zo'n conflict is ontstaan. Opstappen dus."

Na het 'nee' van zijn achterban stelde FNV-bestuurder Van den Berg begin deze week voor om de plannen "op ijs" te zetten. Om het vertrouwen te herwinnen, moet de NS-directie "met brede lagen van het betrokken personeel" een alternatief ontwikkelen. "Wij hebben meer dan tweehonderd uur onderhandeld", zei R. Lantain; de tweede man van de NS gisteren. "Opnieuw beginnen doen we niet."

De afwijzing van de FNV betekent dat het conflict bij de NS verhardt. De directie vindt de opstelling van de FNV, maar ook van de VVMC, "onaanvaardbaar". De directie overweegt de rechter in te schakelen omdat de bonden het akkoord eenzijdig opzeggen. Het komt zelden voor dat een vakbond terugkomt van een akkoord dat al is ondertekend. Het al dan niet inschakelen van de rechter laat de NS-directie onder meer afhangen van de besluitvorming in de ministerraad vandaag. Binnen Verkeer en Waterstaat vragen sommige ambtenaren zich af, of het kabinet wel een partij moet worden in het conflict tussen de NS en bonden. De aandelen zijn weliswaar in handen van de staat, maar de NS is een zelfstandig opererend bedrijf, is de redenering.

"Wij hebben de juridische consequenties ingecalculeerd", zegt Van den Berg. Volgens de FNV-juristen is de bond tot het uiterste gegaan om weer in gesprek te komen met de NS, maar weigert de NS-directie de uitgestoken hand. Door de opzegging van het contract heeft de bond weer de handen vrij om de klassieke vakbondsrol te gaan vervullen. Van den Berg: "Daardoor komt er weer ruimte om het traditionele actiemiddel te gebruiken."

Opvallend is dat Van den Berg tot en met gisterochtend achter het akkoord stond. Eerdere acties kon de bond officieel niet steunen omdat de FNV juridisch is gebonden aan het basisakkoord, waar de handtekening van FNV-onderhandelaar L. Vlek onder staat. Nu omschrijft Van den Berg het akkoord als "een slecht plan omdat er geen draagvlak voor is bij het personeel."

Aan de basis van het conflict staat het akkoord 'Bestemming Klant', dat de NS-directie en de vakbonden in de zomer van 1999 sloten. Bestemming Klant bevat tal van maatregelen waarmee het spoorbedrijf vertragingen wil bestrijden, inclusief het gewraakte 'rondje om de kerk'. In de loop van het vorig jaar groeide het verzet van het personeel tegen het 'rondje om de kerk'. Onafhankelijk van de bonden voerden de zogenoemde personeelscollectieven al actie. De collectieven zijn "verheugd over de initiatieven van FNV en VVMC tot het intrekken van het basisakkoord" en wijzen het voorstel van de NS voor een onafhankelijke commissie van de hand.

De FNV handhaaft het maandag gestelde ultimatum, dat de NS tot 21 maart de ruimte biedt met een alternatief te komen. Het nieuwe dienstrooster moet van tafel, zegt ook een woordvoerder van de collectieven, anders volgen er "harde acties".

Zie ook:

De cijfermist van de Spoorwegen (6 maart 2001)
Kamer dreigt NS en wil meer inzicht cijfers (6 maart 2001)
Onrendabel of niet? (6 maart 2001)
Vakbondsleden stemmen tegen akkoord met NS (6 maart 2001)