Een opmerking over de kwestie- Zorreguieta zette het bezoek van Willem-Alexander aan de VS op z'n kop.

Door onze redacteur JACO ALBERTS

NEW YORK/BOSTON, 8 MAART. In het zwembad van het Four Seasons Hotel in Boston trekt de adjudant van de koningin woensdagochtend om acht uur zijn baantjes. Om wakker te worden, zegt hij. Hij is verantwoordelijk voor de logistiek van het werkbezoek van kroonprins Willem-Alexander. Maar een sneeuwstorm en een ongelukkige opmerking van de Nederlandse troonopvolger hebben deze nacht wel erg kort gemaakt.

Het werkbezoek van de prins aan New York en Boston liep aanvankelijk op rolletjes. Hij sloeg zich moeiteloos door bezoeken heen zoals die aan de rechtbank in New York en aan culturele projecten van de Brooklyn Acadamy of Music. Ook de voorbereidingen voor het naderende gesprek met de meegereisde Nederlandse pers weken niet af van eerdere werkbezoeken van de prins. Voor de lunch op dinsdag bij de Hudson River Club, waar uitleg gegeven zal worden over waterbeheer, nemen medewerkers van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) de prins volgens plan even apart. De RVD verwacht vragen over het nut van zo'n bezoek of over het politiek gevoelige zero tolerance-beleid van justitie in New York en over de lessen daarvan voor Nederland. Bevredigende antwoorden worden gevonden. Dat geldt ook voor de gevreesde vraag naar de vader van Willem-Alexanders vriendin Máxima Zorreguieta. Daarover zal de kroonprins niets zeggen.

Diverse sprekers houden hun presentatie. De delegatie begeeft zich om een uur of drie met een busje naar het fraaie Intercontinental aan de 48ste straat. De prins gaat zich even omkleden, luidt de verklaring. Om kwart voor vijf staat het gesprek met de pers gepland. Luttele minuten voordat de interviews beginnen, zou de prins tegen de RVD hebben gezegd dat hij, als het ervan komt in de zaak Zorreguieta, nog kan verwijzen naar een ingezonden brief in een Argentijnse krant. Dat is precies wat er even later ook gebeurt en in Nederland opschudding wekt.

De brief blijkt geschreven door ex-dictator Videla die zich verweert tegen het recente boek El Dictador van de Argentijnse auteurs María Seoane en Vicente Muleiro waarin veelvuldig uitspraken van hem worden aangehaald.

In alles lijkt het op een particuliere actie van Willem-Alexander, bij wie de commotie rond het verleden van Zorreguieta heel hoog zou zitten en waarover hij gedwongen is te zwijgen. Officieel heet het nu dat de prins de pers heeft willen aanmoedigen tot afgewogen berichtgeving over de discussie rond Zorreguieta. Mogelijk heeft hij het idee om de brief te noemen pas opgedaan in het uurtje dat hij zich 's middags in het Intercontinental heeft omgekleed. Of hij door iemand op de brief is gewezen is niet duidelijk. Heel goed voorbereid is de actie in ieder geval niet: de interviews die in El Dictador worden aangehaald zouden niet hebben plaatsgevonden, zegt de prins, terwijl Videla zich in de brief slechts keert tegen specifieke passages. Ook zegt de prins niet te weten wie de brief heeft geschreven.

De hypothese van een ondoordacht particulier initiatief van de prins wordt ondersteund door de grote verwarring die er onmiddellijk ontstaat, niet in de laatste plaats in Den Haag. Als de pers meteen na het gesprek met de prins de RVD belaagt om uitleg te krijgen over diens cryptische woorden, zoekt de RVD contact met de bazen in Den Haag, wat aan het begin van de avond maar moeizaam lukt.

En dan is er nog een complicatie. De kroonprins moet met zijn gevolg in de trein naar Boston van half acht lokale tijd. De reis duurt lang (meer dan vijf uur) en in de trein is het loeiheet. Als het gezelschap rond één uur moe in Boston arriveert, is Nederland net wakker aan het worden. De radio meldt de uitglijder van de prins. Terwijl sommige delegatieleden nog tot half vier aan de bar van het Four Seasons hangen, zijn de RVD-medewerkers tot diep in de nacht aan het werk. Ze moeten voor Eef Brouwers, het hoofd van de RVD in Den Haag, precies rapport opmaken over wat er tijdens het persgesprek is gebeurd om een officiële reactie te kunnen voorbereiden. Het is premier Kok hoogstpersoonlijk die vroeg in de ochtend met de prins in Boston belt en om opheldering vraag. In een reactie zal de premier zeggen de opmerking van de prins "niet verstandig' te vinden.

Als Willem-Alexander na tienen de lobby van zijn hotel betreedt, staat zijn gezicht enigszins verbeten. De pers wordt door zijn gevolg ondubbelzinnig duidelijk gemaakt dat vragen uit den boze zijn. De 'radiostilte' is hersteld, zoals Kok ook heeft verklaard. Maar al snel hervindt de prins de gemoedelijke toon van het begin van zijn bezoek. Bij de ontvangst van de Nederlandse gemeenschap in Boston maakt hij grapjes. Ook het volgende bezoek op de agenda verloopt uiterst ontspannen. Lastige vragen worden niet meer gesteld.

Zie ook:

Kamer steunt Koks berisping van kroonprins (8 maart 2001)
Grondwet bepaalt speelruimte (8 maart 2001)
Premier Kok roept prins tot de orde
Prins is voor open discussie (7 maart 2001)
Welke brief? Welke interviews? Welke schrijver? (7 maart 2001)
'Videla is wél geinterviewd' (7 maart 2001)
Brief Videla (7 maart 2001)
'Ook Jorge Zorreguieta was een couppleger' (2 maart 2001)