Afgelopen weekend zijn elf Nederlandse veebedrijven geruimd uit voorzorg tegen besmetting met mond- en klauwzeer. Hertenfokker Wiggelinkhuysen wilde zijn herten een spuitje besparen en liet ze door zijn eigen medewerkers doodschieten.

Door onze redacteuren JACO ALBERTS en GUIDO DE VRIES

RHENOY, 26 FEBR. Het is donderdagmiddag, 22 februari. Twee dierenartsen bezoeken in de Betuwe de hertenfokkerij van Hartrijk Wiggelinkhuysen te Rhenoy, wiens bedrijf zaterdag volledig zou worden geruimd. De artsen, één van de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) en Wiggelinkhuysens eigen dierenarts, onderzoeken de 310 herten in de stal. "Een stuk of honderd" daarvan kwamen begin deze maand uit Groot Brittannië op het bedrijf aan. "Ze hebben álle beesten nauwkeurig nagekeken, wel twee uur lang waren ze bezig", herinnert de boer zich. "Ze gingen weg met de conclusie dat er niets aan de hand was dat op mond- en klauwzeer wees. Ze zeiden eensgezind dat ze over een dag of vijf, zes wel weer eens zouden komen kijken." Wiggelinkhuysen en zijn echtgenote zijn die donderdag "bijzonder opgelucht". Maar een dag later beginnen ze zich toch weer zorgen te maken, als ze op internet lezen dat "van alle Nederlandse herten bloed moet worden getrokken". "Een hert kun je niet zomaar pakken. Hoe gaan we op een nette en verantwoorde manier te werk, overlegde ik met mijn vrouw. Ik was er mee bezig toen mijn vrouw riep: 'Schei er maar mee uit, Hartrijk'. Verschrikkelijk, via via hoorde ze dat al onze dieren moesten worden geruimd", zegt Wiggelinkhuysen. "Later kregen we een telefoontje van de RVV. Of we de volgende dag thuis wilden blijven."

Zaterdagochtend, negen uur. De hertenfokker begroet experts, die zijn dieren taxeren en "alles op papier zetten". "De tranen sprongen in mijn ogen, dat kan ik wel zeggen", vertelt de boer. "Al ben je nog zo groot, op zo'n moment word je héél klein." Wiggelinkhuysen wil niet dat de herten een spuitje krijgen ("Daar worden ze veel te gestresst van, dat is een martelgang"), hij wenst dat ze worden doodgeschóten. "Ik slacht de herten zelf. Ik stond erop dat degene die mijn dieren normaal doodt, dat nu ook deed."

Wiggelinkhuysens dode dieren gaan vervolgens in dichte, lekvrije veewagens naar de destructor, waar ze worden vernietigd. In het verleden, aan het begin van de jaren zestig, maar ook nog bij de uitbraak van mond- en klauwzeer in 1984, ging het vee nog levend naar de vernietingingsbedrijven, zegt voorzitter C. van Gisbergen van de vakgroep varkenshouderij van de land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland. "Maar dat leidde tot een spoor van mest op de wegen. Tal van veehoudersbedrijven die aan die wegen lagen, raakten besmet. "

De maatregelen in Nederland zijn veel scherper dan in omringende landen. Het ministerie van Landbouw wil niet reageren op de vraag waarom. "Wij willen hier echt geen mond- en klauwzeer. Een uitbraak heeft desastreuze gevolgen voor de veestapel. We nemen geen enkel risico." Vanmiddag om twee uur is als extra maatregel een totaal vervoersverbod voor schapen, geiten en herten afgekondigd. Volgens LTO Nederland is dat gedaan omdat nog niet alle uit Groot-Brittannië geimporteerde dieren zijn teruggevonden. Afgelopen weekeinde zijn in Nederland elf veebedrijven leeggehaald, uit voorzorg voor mond- en klauwzeer: 600 herten, 2.400 schapen en enkele honderden runderen en varkens. Hertenhouder Y. Bakker uit het Friese Lollem noemt de strenge overheidsmaatregelen "volkomen terecht". Zijn bedrijf (70 dieren) merkt er niets van, zegt hij, "omdat mijn herten niet zijn geïmporteerd, maar hier zijn gefokt. De hertenhouders wier bedrijven wél zijn geruimd, zijn volgens hem "te goeder trouw" geweest. "Ze konden niet weten dat hun dieren mogelijk afkomstig konden zijn van Engelse bedrijven waar mond - en klauwzeer is uitgebroken." Bovendien zijn de herten volgens Van Gisbergen al in Engeland onderzocht op mond- en klauwzeer, toen ze naar Nederland werden geëxporteerd. "Dat gebeurt standaard." De boeren worden gecompenseerd. F. Garssen uit Harfsen, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Hertenhouders, werkt zelf twintig jaar als hertenhouder. "De prijs per hert is op ongeveer tweeduizend gulden vastgesteld en daar zijn we niet ontevreden over, dat is een reële prijs. De regering heeft toegezegd dit te betalen. Maar er is nog niets bekend over eventuele compensatie voor de andere kosten die de fokkers maken. Na een ruiming moet namelijk het hele bedrijf schoongemaakt worden en moet de mest op een speciale manier worden afgevoerd. Het verbaast me dat dat nog niet bekend is, er moeten draaiboeken zijn voor dit soort situaties."

Wiggelinkhuysen is tevreden over de afhandeling van de eerste schade. Maar hij klaagt over de begeleiding door de RVV. De ruimers van de RVV vertrokken zaterdagavond, zegt hij. "Ze zouden terugkomen om de stallen schoon te maken. Dat is niet gebeurd. Ik heb ook nog een kraan staan om het voer weg te krijgen. Kost me flink wat geld. De hele affaire is een ramp voor me. Zes jaar heb ik me kapot gewerkt."

Mmv Leonie Hulst

Zie ook:

Bedrijven met Brits vee stil geruimd (24 februari 2001)
Brinkhorst denkt aan noodvaccinatie (23 febuari 2001)
Engeland mijdt het platteland en staakt de jacht (23 februari 2001)
'Vlees was vroeger ongezonder' (23 februari 2001)
'Moet mijn boerderij nu ook in plastic?' (23 februari 2001)
Mond- en klauwzeer treft ook Argentinië (23 februari 2001)
Brinkhorst gelast alle runder- en varkensmarkten af (22 februari 2001)