Media spelen cruciale rol in machtsstrijd

De eerste scheuren in de propaganda-apparaat van de Joegoslavische president Milosevic geven de oppositie hoop, maar het gewraakte regiem is daarmee nog niet het zwijgen opgelegd.

Door onze correspondent RENÉE POSTMA

BOEDAPEST, 4 OKT. "Milosevic is de media nog niet helemaal kwijt, maar het staat wel te gebeuren." Hari Stajner is directeur van het onafhankelijke Media Center in Belgrado. Tot zijn grote verbazing zag hij deze week een groep journalisten van het regeringsblad Politika verschijnen. Of ze op het Media Center mochten vergaderen over objectieve berichtgeving. "Ze hebben een brief opgesteld waarin ze de leiding van Politika vragen het redactiebeleid te veranderen."

Stajner geeft toe dat het tekenen van een petitie nog geen machtswisseling betekent, maar hij noemt de actie van de afvalligen wel een belangrijke stap. "Het dagblad Politika, de staatsradio en - televisie RTS, dat zijn instanties die dertien jaar lang voor honderd en één procent in handen waren van de staatspropaganda." De eerste scheuren geven hoop, zeker bij Politika dat volgens Stajner op de Balkan in het verleden als een instituut gold waar iedere journalist wilde werken. "Iedereen wil Politika graag in zijn oude glorie herstellen."

De media zijn cruciaal voor de uitkomst van de machtsstrijd tussen Milosevic en zijn volk. Stajner: "Hij kwam dertien jaar geleden aan de macht omdat hij zich realiseerde hoe belangrijk de rol van de media is. Hij heeft zich onmiddellijk meester gemaakt van de belangrijkste kranten en de staatsradio- en televisie RTS. Dat juist op dat front scheuren te zien zijn, betekent dat zijn macht wankelt."

Niet alleen journalisten van Politika, maar ook van het officiële persbureau Tanjug en de genoemde staatsradio en -televisie ondertekenen petities die objectieve berichtgeving eisen. Maar daarmee is het propaganda-apparaat van het regiem nog niet tot zwijgen gebracht.

Redactrice Bojana Karavidic van Radio Novi Sad, onderdeel van de staatsradio, vertelt dat bij haar zender tweehonderd mensen ook zo'n petitie over objectieve berichtgeving hebben getekend. Ze zijn in staking, de uitzendingen worden gevuld met oud materiaal. De stakers hebben wel een paar minuten zendtijd gekregen om uit te leggen wat er aan de hand is. Karavidic klinkt erg voorzichtig. De stakers willen eerst van een advocaat horen wat hun positie is voor ze verder gaan. "U moet weten dat wij economisch volkomen afhankelijk zijn van onze banen."

Uitzendingen overnemen en de directie van Radio Novi Sad wegsturen is er dan ook niet bij. De televisie van Novi Sad heeft eerder deze week wel korte tijd 'ander' nieuws uitgezonden, maar daar is sinds dinsdag de oude staatspropaganda weer terug.

Toch heeft het grootste deel van Servië toegang tot onafhankelijke berichtgeving. Na de protestgolf in de winter van 1996-1997 waarin erkenning geëist werd van de uitslagen van lokale verkiezingen (eveneens gemanipuleerd door het regiem) kwamen de meeste lokale staatszenders onder strakke leiding van het regiem. Tegelijkertijd ontstonden er nieuwe commerciële zenders die via het netwerk van onafhankelijke media (ANEM) wel onafhankelijk nieuws begonnen uit te zenden. In provinciesteden als Cacak, Kraljevo, Kragujevac en Nis, waar dagelijks tienduizenden mensen op de been komen, is de nieuwsvoorziening wat dat betreft geen probleem.

In Belgrado dat tijdens de vorige protestgolf bediend werd door het onafhankelijke radiostation B-92 (inmiddels B2-92) en door Studio B televisie, is dat wel het geval. "Belgrado is wat dat betreft een zwart gat", vertelt Stajner van het Media Center. B2-92 is alleen via het internet en de satelliet te ontvangen en dat is voor gewone mensen nauwelijks te doen. Studio B heeft zijn onafhankelijkheid verloren.

De inwoners van Belgrado hebben daarentegen wel weer beschikking over een groot aantal onafhankelijke dagbladen als Danas en Glas Javnosti, maar die zijn natuurlijk veel minder actueel dan de een radio- of televisiestation. Gebrek aan informatie is daarom volgens sommige waarnemers één van de redenen dat de protesten tegen de weigering van Milosevic om zijn verkiezingsnederlaag te erkennen, in Belgrado veel minder bijtend zijn dan in de provinciesteden.

Servië wil actieleiding vervolgen

Door onze correspondent YAËL VINCKX
SKOPJE/BELGRADO, 4 OKT. De Servische regering heeft ge waarschuwd tegen 'subversieve activiteiten' door de oppositie en haar aanhangers. De daders zullen worden gestraft, aldus de regering.

De waarschuwing, die gisteravond werd voorgelezen op de Servische staatstelevisie, komt tegelijk met een harder optreden door de Servische autoriteiten. Zo heeft het openbaar ministerie aangekondigd elf stakingleiders te vervolgen wegens 'criminele sabotage' en zijn tienduizenden demonstranten in de hoofdstad Belgrado op een kordon van agenten gestuit.

In de noordelijk gelegen stad Novi Sad hebben agenten enkele tienduizenden demonstranten gisteren de toegang tot de nieuwe brug belet. De herbouwde brug, die vorig jaar door de NAVO werd gebombardeerd, zou nog door de Joegoslavische president Slobodan Milosevic worden geopend. Later lieten de agenten drie demonstranten toe, die symbolisch een lint doorknipten.

De oppositie en de demonstranten eisen het aftreden van Milosevic. Ze menen dat hun kandidaat, Vojislav Kostunica, de presidentsverkiezingen van 24 september heeft gewonnen. De kiescommissie heeft een tweede ronde gelast, zondag aanstaande.

Kostunica krijgt veel steun van de mijnwerkers in Servië. In de Kolubavamijn zijn 4.500 mijnwerkers sinds vrijdag in staking.

De mijnwerkers vrezen een ingrijpen van het Joegoslavische leger, "maar het leger heeft ons nodig om de machines aan te krijgen", aldus stakingleider Aleksander Karic. De autoriteiten hebben gisteren de stroom gedurende enkele uren in Belgrado uitgeschakeld, "vanwege een dreigend tekort aan elektriciteit". Het stakingscomité meent dat het regime hen in een kwaad daglicht probeert te stellen. "Er is nog genoeg stroom", aldus Karic.

De Russische president Vladimir Poetin, die Milosevic en Kostunica heeft uitgenodigd voor een gesprek in Moskou, heeft een positieve reactie gekregen van Kostunica. Of Milosevic ook heeft gereageerd, is niet bekend.

De speciale afgevaardigde van de Verenigde Naties voor mensenrechten op de Balkan, Jiri Dienstbier, heeft voor de Britse tv-zender BBC gezegd Milosevic wellicht te vrijwaren van vervolging door het Joegoslavie Tribnaal. Hij moet dan wel de macht overdragen. "De vraag is of we meer zijn geïnteresseerd in Milosevic of in de toekomst van tien miljoen Serviers." Milosevic wordt gezocht voor oorlogsmisdaden in Kosovo.

Een hoge medewerker van het Zwitserse bankwezen, Othmar Wyss, heeft tegenover de Zwitserse krant Metropol verklaard dat de Zwitserse bankrekeningen van dertig naaste medewerkers van Milosevic zijn geblokkeerd. Op de rekeningen zou meer dan 57 miljoen dollar staan. Geen van de rekeningen zou op de naam van Milosevic zijn gesteld.

Zie ook:

Milosevic zet tweede ronde gewoon door (29 september 2000)
Geen inzet leger tegen oppositie (28 september 2000)
Milosevic op achterstand in Joegoslavische verkiezingen
(27 september 2000)
Oppositie Joegoslavië eist uitslag (27 september 2000)
Wat zit er nog in Milosevic' trucendoos? (27 september 2000)
Oppositie Joegoslavië eist uitslag (26 september 2000)
Wat zit er nog in Milosevic' trucendoos? (26 september 2000)
Stapel stembiljetten op de koffietafel (25 september 2000)
Stembusfraude dreigt in Joegoslavië (23 september 2000)
Beide kandidaten claimen de winst (25 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )