Door onze correspondent YAËL VINCKX

PODGORICA, 27 SEPT. Oppositie-kandidaat Vojislav Kostunica accepteert geen tweede ronde in de Joegoslavische presidentsverkiezingen. De federale kiescommissie maakte gisteravond bekend dat Kostunica 48 procent van de stemmen heeft gekregen. De huidige president, Slobodan Milosevic, bleef steken op 40 procent.

,,Dit is politieke fraude en een overduidelijke poging om stemmen te stelen'', zei Kostunica gisteravond. Haalt geen van beide kandidaten een absolute meerderheid, dan schrijft de wet een tweede ronde voor. Maar de oppositie is ervan overtuigd dat hun kandidaat 55 procent van de stemmen heeft behaald en heeft de regering-Milosevic opgeroepen het tegendeel te bewijzen.

,,De socialisten proberen een tweede ronde voor Milosevic te kopen. Dit is een belediging van de mensen die hebben gestemd'', aldus Kostunica. Volgens hem probeert Milosevic ,,tijd te kopen''. De Democratische oppositie in Servië, die achttien partijen omvat, wil vanavond eenzijdig Kostunica uitroepen tot de nieuwe president van Joegoslavië. Ze heeft haar aanhangers opgeroepen te demonstreren.

Ook de internationale gemeenschap benadrukt steeds vaker dat Milosevic de macht moet opgeven. De Amerikaanse president Bill Clinton zei gisteren dat ,,Milosevic het laatst beetje legitimiteit heeft verloren''. Clinton beloofde de sancties tegen Servie op te heffen ,,als duidelijk wordt dat de wil van het volk wordt gerespecteerd''.

Voor de derde achtereenvolgende nacht verzamelden tienduizenden supporters zich afgelopen nacht in de straten van diverse steden in Servië. Intussen nemen de speculaties over een militair ingrijpen toe. In de zuid-Servische stad Leskovac heeft het leger zijn reservisten opgeroepen.

In de Joegoslavische zusterrepubliek Montenegro heeft een deel van het leger zijn bases verlaten een aantal strategische punten ingenomen. Daarop is de Montenegrijnse politie, die loyaal is aan de pro-Westerse regering van president Milo Djukanovic, in volle gevechtsuitrusting en met anti-tankgeschut in de straten van de hoofdstad Podgorica verschenen.

Westen eist vertrek van president

LONDEN, 27 SEPT. In navolging van de Verenigde Staten hebben tal van Europese regeringsleiders de Joegoslavische president Milosevic afgelopen etmaal opgeroepen mee te werken aan een vreedzame machtswisseling in zijn land.

De Amerikaanse minister van Defensie, Cohen, zei dat de Verenigde Staten een internationale campagne zullen leiden om de zittende president Milosevic te dwingen af te treden na de duidelijke verkiezingsoverwinning van de oppositie afgelopen zondag. ,,De bevolking wil van Milosevic af. De internationale gemeenschap zal dat resultaat verwelkomen'', aldus Cohen.

Veel Europese regeringsleiders schaarden zich achter de Amerikaanse oproep. De meest taal kwam uit Londen. Groot-Brittannië waarschuwde Milosevic de verkiezingsuitslag niet te manipuleren om aan de macht te blijven. ,,Ik zeg tegen Milosevic: ‘U hebt verloren. Stap op. Uw land en de wereld heeft genoeg onder u geleden''', aldus premier Tony Blair tijdens de congres van zijn Labourpartij in Brighton.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Cook, sprak zich uit tegen een tweede verkiezingesronde in Joegoslavië. Die zou formeel nodig zijn als geen van de kandidaten afgelopen zondag meer dan de helft van de uitgebrachte stemmen had gehaald. Volgens het officiële Joegoslavische verkiezingscomité is dat het geval, maar Cook weersprak dat vanmorgen. Volgens hem heeft oppositiekandidaat Kostunica na telling van 97 procent van de stemmen ongeveer 55 procent van de kiezers achter zich en Milosevic 35 procent. ,,Er is onder deze omstandigheden geen enkele aanleiding voor een tweede ronde. Dat zou louter tijdverspilling zijn'', aldus Cook.

Frankrijk, fungerend voorzitter van de Europese Unie, drong er gisteren al bij de EU-lidstaten op aan om Joegoslavië onder een nieuw bewind snel op te nemen in de internationale gemeenschap. ,,Het uur van verandering heeft geslagen in Belgrado'', aldus minister van Buitenlandse Zaken, Védrine. Hij zei dat hij stappen zal ondernemen om de Europese Commissie te vragen om ,,de noodzakelijke voorstellen voor een snelle opheffing van de sancties'' te doen. De sancties betreffen het geld- en personenverkeer en een olie-embargo.

Eurocommissaris Chris Patten (buitenlands beleid EU) liet weten dat het nog te vroeg is om over opheffing van de sancties te spreken. ,,Er is geen concrete agenda voor. Het zal afhangen van de ontwikkelingen.''

Ook EU-lid Griekenland reageerde terughouderder op de ontwikkelingen in Joegoslavië dan de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk. Griekenland drong aan op ,,geduld en beheersing''. Het land onderhoudt dat nauwe religieuze betrekkingen onderhoudt met de Servisch-orthodoxe kerk in Joegoslavië. Bovendien was Griekenland door het bewind-Milosevic uitgenodigd om waarnemers naar de verkiezingen te sturen. Ook EU-lid Spanje vindt het ,,prematuur'' om te concluderen dat er geen tweede ronde nodig is.

Terwijl de meeste Europese leiders zich hoopvol uitten over de toekomst van Joegoslavië, waarschuwde buurland Roemenië dat Milosevic naar geweld zou kunnen grijpen om het land in zijn greep te houden. De Roemeense minister van Buitenlandse Zaken, Roman, drong er bij de aanhangers van Milosevic op aan geen geweld te gebruiken. Hij riep het bloedbad in herinnering dat eind 1989 in zijn land werd aangericht toen het leger de anti-communistische revolutie trachtte te onderdrukken en duizend mensen omkwamen. ,,Het zou onzinnig zijn wanneer zich voor de Servische bevolking een dergelijke tragedie zou herhalen.''

Rusland riep beide kampen in Joegolavië op de uitslag te respecteren. Over wie de verkiezingen heeft gewonnen, liet Moskou zich niet uit. (AP, Reuters)

Patstelling in Joegoslavi¨e nu oppositie en buitenwereld tweede verkiezingsronde afwijzen

Niets meer te verliezen voor Milosevic

De ‘zomercoup' van de Joegoslavische president Milosevic is mislukt. Maar daarmee is hij nog niet van het toneel verdwenen.

Door onze correspondent YAËL VINCKX

Een ding is zeker: Milosevic heeft zich lelijk misrekend. Zijn zomercoup is op een totale mislukking uitgelopen. De huidige president van Joegoslavië is niet herkozen. Hij heeft niet eens de absolute meerderheid weten te behalen. Hij heeft niet eens meer stemmen gekregen dan zijn tegenstander, Vojislav Kostunica.

Eind juli lagen de zaken nog zo eenvoudig. Met het halve parlement op vakantie veranderde president Milosevic de grondwet. Volgens de oude regels was hij niet herkiesbaar bij het aflopen van zijn termijn, volgend jaar zomer. Volgens de nieuwe regels werd hij direct door het volk gekozen en zou hij nog twee termijnen aanblijven. Tot 2008 zat hij geramd. Dacht-ie.

Milosevic en zijn raadgevers hebben eenvoudig geen onraad geroken. Het Servische volk leek lam geslagen. De verdeelde oppositie leek hem niets in de weg te leggen. De twee belangrijkste oppositieleiders, Vuk Draskovic en Zoran Djindjic, waren veel te druk met hun eeuwige concurrentiestrijd. We hebben de overwinning in onze zak, moeten Milosevic en de zijnen hebben gedacht.

Tegen alle verwachting in is de oppositie opgestaan. ,,Eindelijk heeft de oppositie haar hersens gebruikt'', zegt een jonge inwoonster van Servië, op bezoek in de zusterrepubliek Montenegro. Achttien oppositie-partijen hebben zich verenigd. Alleen de Socialistische Vernieuwings Beweging (SP0) van Draskovic doet niet mee. De oppositie schoof bovendien een onverwachte kandidaat naar voren: Vojislav Kostunica.

Het is een goede zet gebleken. Kostunica is ongrijpbaar voor het regime. Hij is een recht-door-zee-nationalist, die niet kan worden beschuldigd van collaboratie, niet met de Amerikaanse president Clinton en niet met diens Joegoslavische collega Milosevic.

De gevolgen zijn spectaculair. Volgens de federale kiescommissie heeft Kostunica 48 procent van de stemmen gekregen en Milosevic 40 procent. Het is een kleine revolutie in Joegoslavie. Want zo geeft de kiescommissie, geleid door aanhangers van Milosevic' partij, het verlies van de president in de eerste ronde toe. En dat had niemand verwacht.

Milosevic heeft enkele dagen nodig gehad om te herstellen van zijn misrekening, maar deed gisteravond dan toch een slimme zet. Hij gaat een tweede ronde aan. De bal ligt dus bij de oppositie, die claimt 55 procent van de stemmen te hebben behaald. Kostunica wees een tweede ronde onmiddellijk en pertinent van de hand. ,,Dit is politieke fraude. Wij hebben de verkiezingen gewonnen.'' Ook oppositieleider Djindjic voelt weinig voor een tweede ronde. Hij beticht de regering van stemfraude en eist inzage in de tellingen. ,,Laat Milosevic eerst bewijzen dat wij geen meerderheid hebben behaald.''

Milosevic hoopt juist op een boycot door de oppositie. Dat zou hem de kans bieden de schuld bij de oppositie te leggen en zelf aan te blijven. Zíj wil immers niet meewerken. Milosevic hoopt ook verdeeldheid te zaaien tussen degenen die vasthouden aan de boycot en degenen die naar de tweede ronde willen. Vooralsnog houdt de oppositie vast aan haar victorie. Vanavond wil zij, tijdens een bijeenkomst in Belgrado, Kostunica eenzijdig uitroepen tot de nieuwe president van Joegoslavië.

Het doet de spanningen verder oplopen. En hoe loyaal is het Milosevic-kamp aan haar leider die langzaam ondergaat? Een euforische oppositie en internationale gemeenschap maakt al vergelijkingen met de val van de Muur, in 1989. Toeval of niet, dit weekeinde viert het verenigde Duitsland zijn tienjarig bestaan. Een enkeling maakt voorzichtig gewag van het einde van de Roemeense dictator Ceaucescu en zijn vrouw Elena. Op de vlucht voor het woedende Roemeense volk werden zij geexecuteerd.

Maar in Servië valt vooralsnog niets. Milosevic is nog de macht en geniet de steun van politie en geheime politie. Het leger daarentegen, is een onzekere factor. Milosevic kon de soldaten om een boodschap sturen in Kroatië, Bosnië en Kosovo, maar het is onzeker of zij zullen schieten op hun eigen volk, in de straten van Belgrado, Novi Sad en Nis.

Milosevic heeft de verkiezingen ,,een referendum over de overleving van de staat Joegoslavië'' genoemd, maar inmiddels lijkt het meer op een strijd op leven en dood voor Milosevic zelf. Hij kan nergens heen, want het Joegoslavië-Tribunaal staat klaar om hem te berechten wegens oorlogsmisdaden. In Belgrado circuleren geruchten over asiel, in Rusland of in China, maar die optie lijkt onwaarschijnlijk.

De doodstrijd wordt niet alleen door Milosevic gevoerd. Zijn kring van naaste medewerkers heeft, net als hijzelf, niets te verliezen. Deze criminele elite heeft zich de afgelopen tien jaar schaamteloos verrijkt en wacht niets dan ellende na de val van haar grote roerganger. Enkelen van zijn medewerkers, zoals de minister van Defensie, worden bovendien ook gezocht door het Joegoslavie-Tribunaal. Die zal daarom zijn leger vermoedelijk opdracht geven Milosevic tot het einde te verdedigen.

Het hangt af van de massa op straat, zeggen Servische analisten. Hoeveel mensen kan de oppositie avond aan avond op de been krijgen? Maar zelfs honderdduizend mensen garanderen geen succes voor de oppositie. In de winter van 1996 en 1997 trokken tienduizenden betogers drie maanden lang door de straten van Belgrado in een poging Milosevic weg te krijgen. Het deed hem niets. Bovendien kreeg hij de verenigde oppositie binnen enkele maanden al weer aan het ruziën.

Milosevic is fiks beschadigd, zoveel is zeker. Maar zijn einde kan nog wel eens op zich laten wachten. De ‘slager van de Balkan' geeft niet zo snel op.

Zie ook:

Stembusfraude dreigt in Joegoslavië (23 september 2000)
Beide kandidaten claimen de winst (25 september 2000)
Stapel stembiljetten op de koffietafel (25 september 2000)
Oppositie Joegoslavië eist uitslag (26 september 2000)
Wat zit er nog in Milosevic' trucendoos? (26 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )