'Mijn zusje' noemt president Wahid van Indonesië zijn vice-president Megawati Soekarnoputri. Ze krijgt vandaag de leiding over een kabinet dat het hare niet is. Wahids grappen kunnen haar niet meer bekoren.

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM

JAKARTA, 26 AUG. Voor de tweede keer in nog geen jaar tijd had ze de keuze tussen de tweede viool en een plaatsje in de loge. Megawati Soekarnoputri, de populaire oudste dochter van de founding father van Indonesië en winnares van de eerste democratische verkiezingen in ruim veertig jaar, moest vorig jaar genoegen nemen met de vaag omschreven post van vice-president. Woensdag zette president Wahid haar voor het blok. Hij liet haar een lijst kandidaat-ministers zien, waarop ze nagenoeg geen invloed heeft gehad en waarop welgeteld één partijgenoot stond. Wahid: "Wat vind je ervan? Ik wil het kabinet over een uurtje wereldkundig maken." "Terserah", zei Megawati, wat zoveel betekent als 'ga je gang maar', maar met de wrevelige ondertoon van 'dat moet jij weten'. Daarna verliet ze het presidentiële paleis en liet ze de presentatie van Wahids hoogst eigen selectie aan hemzelf over.

"Ik houd hier nog steeds kantoor", zei de vice-president donderdagavond zuinig tegen de verslaggevers die zich verdrongen voor haar werkpaleis en informeerden of ze nu ging aftreden. "Zoals u weet", vervolgde ze afgemeten, "heeft de president de samenstelling van het nieuwe kabinet inmiddels bekendgemaakt en zaterdag om 11.00 uur wordt het geïnstalleerd." Volgens het draaiboek dat gisteravond nog eens werd bevestigd door kabinetssecretaris Marsillam Simanjuntak neemt Megawati de 26 oude en nieuwe bewindslieden vandaag namens Wahid - want die is blind - de ambtseed af.

Megawati's opzichtige afwezigheid bij de presentatie op woensdag heeft ze zelf niet toegelicht, dus deden anderen het voor haar. Wahid zelf spande de kroon met een luchthartig: "Ze wilde eerst in bad - hou een vrouw dan maar eens tegen". Als hij op een lachsalvo had gerekend, kwam hij bedrogen uit. Feministisch Jakarta - geen grote groep - neemt hem deze boutade nóg kwalijk. Twee luitenants van Wahid weerspraken het hardnekkige gerucht dat Megawati boos was. Minister van Buitenlandse Zaken Alwi Shihab: "Geen woord van waar. Als er spanningen waren geweest, had ik dat wel gemerkt". Matori Abdul Djalil, voorzitter van Wahids eigen Partij van het Nationale Ontwaken (PKB), die sterk vertegenwoordigd is in het nieuwe kabinet, had zo zijn eigen versie. "Dit was afgesproken. De pers zou zeker sceptisch reageren en Megawati had liever dat Wahid dat varkentje zou wassen." Lees: de man Wahid nam de zwakke vrouw Megawati in bescherming.

Berekenend machtsspel

Gisteren vergaderde het partijbestuur van Megawati's nationalistische PDI-P. Secretaris-generaal Sutjipto na afloop: "Natuurlijk was Ibu (moeder) Mega boos. Ze werd woensdag voor een voldongen feit gesteld. Toen ze de namen van de kandidaat-ministers van Financiën en Defensie las, vroeg ze: 'En wie mogen dat dan wel zijn?' Wahid reageerde heftig en toen deed Mega er het zwijgen toen, want zo is ze. Maar aftreden, nee, zo is ze niet. Dat zou niet in het belang van de natie zijn geweest."

Om zich de vele critici van het lijf te houden - en misschien ook ingegeven door zelfkennis - beloofde Wahid het Volkscongres twee weken geleden dat hij " de dagelijkse regeertaken" zou overdragen aan Megawati en zijn kabinet ingrijpend zou reorganiseren. De nieuwe taakverdeling werd vastgelegd in een presidentieel decreet dat gisteren openbaar werd. Megawati gaat - namens Wahid, die verantwoordelijk blijft - de wekelijkse kabinetsvergaderingen leiden. Ze stelt ook de werkagenda van de ministersploeg vast en houdt, bijgestaan door twee coördinerende bewindslieden, toezicht op de voortgang van werkzaamheden. Ze zal voortaan ook een aantal decreten medeondertekenen, maar pas nadat Wahid er zijn fiat aan gegeven heeft. De vice-president zal op gezette tijden rapporteren aan de president, die uiteindelijk verantwoording aflegt aan het Volkscongres. Het arrangement blijft van kracht tot het einde van hun beider ambtstermijn, in 2004. Wahid heeft Megawati - die hij als vanouds zijn 'zusje' blijft noemen - en ook haar partij voor een lastig dilemma geplaatst. De lijsttrekster van de PDI-P wordt deelgenoot in het landsbestuur in een mate die Indonesië sinds de jaren vijftig, toen Mohammad Hatta de tweede man was na Soekarno, niet meer heeft gezien. Ze werd de afgelopen weken betrokken bij de stroomlijning van de departementale structuur, maar had niets te zeggen over de bemanning van de oude en nieuwe ministerposten. Daar ging Wahid op zijn constitutionele strepen staan. Met als gevolg dat Megawati het bij de uitvoering van haar taken moet stellen zonder partijgenoten in het kabinet, want de PDI-P viel bij de zetelverdeling goeddeels buiten de boot.

Wahid moet hebben overwogen dat de PDI-P zich geen keiharde oppositie kan veroorloven tegen een mede door haar kampioene geleid kabinet. Dat moet worden afgewacht, maar is voorstelbaar. Wahid heeft het machtsspel berekenend gespeeld en opnieuw laten zien dat hij 'zusje' alleen vertrouwt als hij haar in zijn macht heeft. Van wederzijds vertrouwen kan na deze greep in de politieke trucendoos nauwelijks meer sprake zijn en oud zeer heelt lastig.

Zie ook:

Wahid-2: de mannen van de president (24 augustus 2000)
Indonesië herontdekt de politiek (12 augustus 2000)
Wahid draagt deel van zijn taken over (10 augustus 2000)
Wahid loopt zware averij op (9 augustus 2000)
President Wahid vraagt vergiffenis (7 augustus 2000)
Barensweeën van een nieuw Indonesië (7 augustus 2000)

( a d v e r t e n t i e s )