Wat hebben twee decennia Mugabe Zimbabwe opgeleverd? Geen geld, geen scholing. Geen geld, geen medische zorg. Zimbabwe verkeert in een grote sociaal-politieke crisis. Bij de parlements- verkiezingen van komend weekeinde is er voor het eerst een serieus alternatief voor de falende regering.

Door onze correspondent LOLKE VAN DER HEIDE

HARARE, 22 JUNI. Het was niet zo moeilijk geweest om Moses Moyano (50) in leven te houden. Maar de medicijnen voor zijn nieraandoening in het staatsziekenhuis Parirenyatwa waren op. En het geld van de familie ook. Daar ligt Moses nu, onder een deken op een brancard. Dood. 'No pay, no cure', luidt de keiharde wet. Wie geen geld heeft krijgt geen of beperkte medische hulp.

"We hebben al een maand geen verdovingsmiddelen meer', zegt Sue Miller, arts op de afdeling eerste hulp. "We amputeren zonder verdoving. Elke week sterven hier onnodig mensen." Niet alleen de gezondheidszorg verkeert in diepe crisis, ook in het onderwijs is de situatie dramatisch. Kinderen van ouders zonder geld kunnen niet naar school.

Het Parirenyatwa hospitaal ligt midden in de hoofdstad Harare en is een van de grootste van de stad. Een ziekenhuisopname in Zimbabwe gaat als volgt: wie binnenkomt wegens ziekte of ongeluk, krijgt eerste hulp en moet voor elke medische handeling meteen apart betalen. Wie blut is, kan nog een beroep doen op het zogenoemde sociaal fonds van de regering. Als dat leeg is, en dat is het vaak, houdt het op.

Een jonge moeder heeft net haar dochtertje van vier maanden naar binnen gebracht met verschijnselen van nekkramp. Ze zit gespannen in de 'wachtkamer', het met kinderkopjes geplaveide plein bij de hoofdingang. "Ze hebben me gezegd dat ik geld krijg uit het fonds", zegt de vrouw. "Dat is mijn geluk."

"We doen wat we kunnen", verzucht dokter Miller in haar behandelkamer. Ze helpt een man wiens vinger in een zaagmachine is blijven hangen. De dokter naait de bloederige eindjes weer aan elkaar, zonder verdoving, en stelt hem op zijn gemak met een paar aspirientjes. Hij heeft inmiddels al betaald: 500 Zimbabweaanse dollar (30 gulden). "Het waren mijn laatste dollars", zegt hij mismoedig. Dokter Miller vreest intussen dat het salaris van de artsen er deze maand ook bij zal inschieten. De directie heeft aangekondigd dat ze geen geld meer in kas heeft. "Wat moet je doen. ik kan de patiënten toch niet in de steek laten." Dokter Miller haalt haar schouders op.

Het ministerie van Gezondheid ontkent de crisis in de ziekenhuizen niet. Woordvoerder David Mayaba bevestigt het grote gebrek aan medicijnen. In de regeringsmagazijnen is maar dertig procent van de belangrijkste 200 medicamenten aanwezig. En door gebrek aan reserveonderdelen is veel van de verouderde medische apparatuur onbruikbaar. Een acuut gebrek aan buitenlandse valuta is volgens Mayaba de directe oorzaak van de tekorten.

Vlakbij het staatsziekenhuis in Harare ligt The Avenues, een privé-kliniek. Hoofdzuster Marge laat er trots de uitstekende voorzieningen zien. "Bij ons komen alleen patiënten die zijn verzekerd", zegt ze, "Dat is een kleine groep in ons land." Daartoe behoren in ieder geval de blanken, afgaande op de gezichten in The Avenues. De blanke minderheid van Zimbabwe zorgt goed voor zichzelf. Marge legt uit dat binnengebrachte armlastige patiënten wel op eerste hulp kunnen rekenen, maar daarna het ziekenhuis moeten verlaten. Ze heeft met hen te doen "maar we kunnen hen hier niet langer hebben anders gaan we failliet". Familieleden van zieken uit Parirenyatwa komen met grote regelmaat in The Avenues medicijnen kopen. "Complete infusen halen ze hier op."

De noodsituatie in de gezondheidszorg is een uiting van de alomvattende politiek-sociale crisis waarin Zimbabwe zich bevindt. Het beleid van president Robert Mugabe is op alle fronten vastgelopen. Van de oorspronkelijke idealen zoals gratis basisvoorzieningen voor iedereen is weinig meer over. De oorzaak ligt in wanbeleid en corruptie, zeggen de tegenstanders van het regime. Mugabe houdt het er op dat "Westerse plundering van Zimbabwes bodemschatten" zijn land bijna bankroet heeft gemaakt.

In het onderwijs is de situatie zo mogelijk nog erger dan in de gezondheidszorg. Scholing was altijd een van de paradepaardjes van Mugabe. Op het platteland kun je nog zien hoe belangrijk de scholen zijn. Op kruispunten van de vele onverharde wegen staat op borden geen plaatsnaam aangegeven, maar de afstand naar de volgende school. De weg zoek je door van school naar school te gaan.

Als kinderen naar de basisschool gaan, beginnen ouders in Zimbabwe schoolgeld te betalen. Bedragen die op de middelbare school oplopen tot vele duizenden Zim-dollars. Aan de Allan Wilson Highschool in Harare is aan leerlingen desondanks geen gebrek. Hoofddocent Gideon Sadazi rekent voor dat de kosten ongeveer 6.000 Zim-dollar per jaar zijn, 360 gulden, en dat kunnen mensen met een baan in de stad nog wel ophoesten. De school staat ook niet zo goed bekend en is daarom goedkoop.

Om de hoek bij de Prince Edward Highschool halen ze hun neus op voor de buren. "Bij hen kun je alles verwachten", snuift rector Clive Barnes uit de hoogte. Naast het verplichte portret van president Mugabe hangt in zijn kamer ook een grote ingelijst foto van het Britse koningspaar. De Prince Edward School hanteert het dubbele tarief en dat hakt erin. Op sommige scholen betalen ouders tot 25.000 Zim-dollar aan schoolgeld. Voor de meeste Zimbabweanen is dat onbetaalbaar. Het gevolg van dit keiharde beleid van 'geen geld, geen les' is dat vele duizenden kinderen verstoken zijn van onderwijs. Zoals het groepje jonge snotneuzen dat langs de doorgaande weg loopt te schooien. Vodden van kleren, lege eetkommetjes onder de arm en grote verwachtingsvolle ogen. "Mijn moeder heeft geen geld om ons naar school te sturen', lispelt Fungai, een jongetje van zeven. Met zusje Louise (9) en twee andere straatkinderen bedelt hij de hele dag. Fungai heeft een kapot plastic pistool in de hand en speelt daarmee boefje. Veel levert de 'roverij' niet op.

Louise wil haar naam wel opschrijven. Ze komt niet verder dan een paar streepjes. Het meisje is analfabeet. Om geld vragen de schooiertjes niet, ze weten een goede ijszaak. "Wilt u een ijsje voor ons kopen, alstublieft."

Zie ook:

'Fuck Mugabe', fluisteren ze (20 juni 2000)
Mugabe zal boerenland snel verdelen (1 mei 2000)
Akkoord in Zimbabwe: 'eind geweld' (29 april 2000)
Buurlanden geven steun aan Mugabe (22 april 2000)
Doodstrijd van de 'jaknikkende zombies' (17 april 2000)
Een rondje bier voor de zwarte krakers (11 april 2000)
Spanning Zimbabwe dreigt ook in Z-Afrika (8 april 2000)
Landjepik in Zimbabwe (8 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )