NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De strijd in Zimbabwe gaat tussen regering en oppositie, niet tussen zwarten en blanken. De bezetting van blanke boerderijen door arme zwarten is niet meer dan een schimmenspel.

Door onze correspondent KOERT LINDIJER

RUSAPE, 11 APRIL. De blanke boer John Hamilton pakt een paar flesjes bier uit de ijskast en wandelt ontspannen naar het kleine groepje bezetters op zijn land. Hij geeft ze een gemoedelijke klap op de schouders en overhandigt hun de flesjes bier. Geanimeerd zit hij één uur met hen te praten en te kletsen. Tot de drie krakers zijn boerderij verlaten, onder hevig geblaf van Johns twintig gigantische honden. "Je moet kunnen omgaan met die Afs", zegt hij, de blanke koosnaam voor zwarte Afrikanen gebruikend. "Ze beloofden de bezetting op te heffen. Ik geloof dat ik ze heb omgepraat."

Ruim negenhonderd boerderijen in Zimbabwe, meestal van blanke boeren, zijn de laatste anderhalve maand door bezettingen getroffen. Dat gebeurde met instemming van de regering van president Robert Mugabe. De bezetters worden geleid door oorlogsveteranen maar de meesten van hen zijn werkloze jongeren. Het overgrote deel van de bezettingen verloopt geweldloos. Wanneer de bezetters wel grof geweld toepassen, dan blijkt de blanke eigenaar vaak een openlijke supporter van de Beweging voor Democratische Verandering (MDC), de jonge, snelgroeiende oppositiepartij van Morgan Tsvangirai. Steun voor de oppositie werkt als rode lap op de bezetters, die allemaal trouwe aanhangers van de regeringspartij Zanu-PF zijn.

Dikke groeven doortrekken het gezicht van John Hamilton, op zijn handenpalmen zit een dikke laag eelt. Geboren en getogen in Afrika, eerst woonachtig in Kenia waar zijn vader tegen de Mau Mau vocht, toen in Zuid-Afrika en daarna in het toenmalige Rhodesië. Bij het stadje Rusape kocht hij 25 jaar gelden 1.600 hectare land. "Toen ik klein was, mocht mijn vader alleen aan de achterdeur bij zijn baas komen. En het salaris van mijn moeder bedroeg een halve liter melk", herinnert hij zich. "Wij blanken moesten eerst lijden om iets te bereiken. Dat houd ik altijd mijn Afs voor. Jullie zullen het nooit maken maar jullie kinderen misschien wel", zegt hij over zijn vijfhonderd zwarte arbeiders.

John vocht in de bevrijdingsoorlog in Rhodesië tegen de zwarte verzetsstrijders van Robert Mugabe. "Nee, ik nam de wapens niet op om de oorlog te winnen. Dat was niet mogelijk", vervolgt hij. "Ik vocht om onderhandelingen af te dwingen en vervolgens door overleg een akkoord te bereiken. Dat is ons toen gelukt." John hoopt op een soortelijke oplossing in de huidige crisis van Zimbabwe. De oppositie moet de aanstaande verkiezingen winnen en dan valt er volgens hem een compromis te bereiken over een verdeling van de landbouwgronden tussen de landloze zwarten en de blanke grootgrondbezitters. "Daarom moeten wij de MDC steunen." Menige blanke boer doneerde rijkelijk aan de MDC.

Mugabe wil van geen compromis weten, hij zoekt de confrontatie. De bezetters ontvangen een dagloon van tien gulden van Zanu-PF om de blanke boeren met hun acties schrik aan te jaren. De eerste groep bezetters van Johns boerderij eiste dat hij binnen 24 uur zijn biezen pakte. John slaagde erin hen te overreden zijn land te verlaten. "Maar een hoog Zanu-PF lid in Rusapi mobiliseerde een tweede groep en die liet zich niet zo gemakkelijk ompraten", vertelt John. De bezetters bouwden kleine rieten hutjes op zijn akkers en markeerden stukken grond en zeiden: 'dat is van mij'. Ze bleven ver van Johns woning en ook zijn personeel lieten ze met rust.

Tot nu toe bleef het bij incidenteel geweld bij de landbezettingen. De blanke boeren weten zich te beheersen tegenover de provocatie van de bezetters. Volgens de MDC lokt Mugabe door de landbezettingen geweld van de blanke boeren uit zodat hij de noodtoestand kan uitroepen en de aangekondigde parlementsverkiezingen kan uitstellen. Zo zou hij de dreigende electorale nederlaag van zijn Zanu-PF willen voorkomen. De landbezettingen zijn een schimmengevecht tussen blank en zwart, inspelend op oude sentimenten uit de bevrijdingsstrijd. De werkelijke strijd gaat tussen een onpopulaire Zanu-PF en een razendsnel aan aanhang winnende MDC. Niet zozeer de blanke boeren vormen het doelwit, maar de MDC. Valentine Ziswa is een zwarte boer bij Rusape op een boerderij van 400 hectare. Tien jaar geleden kocht hij zijn land van een blanke boer. Toch werd ook zijn land tot drie keer toe bezet. Valentine staat in het district rond Rusape kandidaat voor de MDC bij de aanstaande parlementsverkiezingen. "Zanu-PF gebruikt de controverse over het landbezit in Zimbabwe als politiek wapen", beschuldigt hij de regering. "Ja het is waar, een kleine groep blanke boeren bezit de meerderheid van de vruchtbare grond. Er bestaan vele onrechtvaardigheden als gevolg van de koloniale periode, maar Mugabe deed er in de twintig jaar sinds de onafhankelijkheid niets aan. Waarom haalt hij altijd aan de vooravond van verkiezingen de landkwestie uit de prullenbak?" Valentine vertelt hoe de politie en de geheime dienst vorige week de boeren van Rusape bijeen riepen en hen waarschuwden: 'als jullie de MDC steunen dan kunnen we jullie niet tegen geweld beschermen'. Eerder werd de boeren al duidelijk gemaakt dat zij hun personeel niet mogen vervoeren naar verkiezingsbijeenkomsten en naar de registratie op kiezerslijsten. Doen ze dit wel, dan gaan hun huizen in vlammen op, luidde het dreigement. De meeste boeren stellen zich daarom terughoudend en geweldloos op en financieren alleen heimelijk de MDC, in de hoop dat de bui zal overwaaien. Niet iedereen lijkt zich te willen inhouden. Willem Ross hangt een nieuwe lap vlees boven de gloeiende houtskool. "Tijdens de oorlog tegen de zwarten mochten we tenminste op ze schieten", bromt hij. Willem voldoet aan het stereotype van de blanke racist in Afrika. Een ronde buik en een dikke huid. Hij maakt flauwe grappen over domme Afrikanen en prijst zijn eigen ras voor de goddelijke missie om civilisatie op het continent te brengen. Mugabe is een Hitler die alle blanken wil uitmoorden of verjagen. Willem schenkt nog eens in en richt zijn aandacht op zijn braai, zijn gebraden lap vlees. "Moeten we dit allemaal over ons heen laten gaan?", vraagt hij retorisch. Hij zette met zeven boeren uit de buurt een defensie-eenheid op. Raakt één van de boeren in moeilijkheden, dan trekken ze er met geweren op uit, net als tijdens de oorlog in Rhodesië. "Als ze een stukje van ons land bezetten, grijpen we niet in", vertelt hij, "maar als ze bij onze huizen komen, dan schiet ik ze kapot." Zover is het tot nu toe niet gekomen. Vallen er wel doden door blank geweld tegen bezetters, dan heeft Mugabe zijn politieke doel bereikt.

Zie ook:

Spanning Zimbabwe dreigt ook in Z-Afrika (8 april 2000)
Landjepik in Zimbabwe (8 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )