Komend weekeinde houdt Zimbabwe parlementsverkiezingen. Voor het eerst in twintig jaar bestaat er werkelijke oppositie tegen president Robert Mugabe. Met geweld probeert hij zijn macht veilig te stellen.

Door onze correspondent LOLKE VAN DER HEIDE

MAREGERE, 20 JUNI. De Afrikaanse bus. Zakken met aardappelen, uitpuilende koffers, levende kippen - alles wat in of op het gammele voertuig past gaat mee. Keiharde Zimbabweaanse reggae schalt uit de luidsprekers. Bij de vele bushaltes houden vrouwen en kinderen langs de ramen schaaltjes omhoog met fruit, pinda's of gefrituurde haruwa- insecten. De passagiers klagen over het leven, hoe duur het is geworden en wie daarvan de schuld heeft. "Fuck Mugabe", fluistert een passagier. Hij is dapper, want openlijke kritiek op de president wordt door diens agressieve partij niet op prijs gesteld.

Het gehucht Maregere is drie bussen ver van Harare. De overstappen in de stad Masvingo en het dorp Nyika brengen de reiziger naar het echte, zwarte platteland van Zimbabwe. In februari van dit jaar waren de inwoners van Maregere zó opgetogen. De kiezers hadden Mugabe in een door hemzelf uitgeschreven referendum verslagen, de president kreeg niet de nog grotere bevoegdheden waarom hij had gevraagd. De dorpelingen staken de hand op met gespreide vingers: het overwinningsteken van de oppositionele Beweging voor Democratische Verandering (MDC) en riepen Chinja Maitiro! - op naar verandering.

Van die winning mood is weinig meer over. De handen blijven nu in de broekzakken of langs de rokken, niemand roept nog opstandige leuzen. Bendes van Mugabe's partij, de ZANU-PF (Zimbabwe Afrikaanse Nationale Unie - Patriottisch Front), schuimden na de nederlaag in het referendum het platteland af en dreigden alles wat op oppositie leek met geweld. Mensen werden gemolesteerd en in elkaar geslagen.

Onder de boom van het onverharde dorpsplein van Maregere staat een groep mannen zacht te praten. De meesten willen het niet over politiek hebben. Julius Chinofunga, een stevig gebouwde mijnwerker, wel. "Ze hebben mij al een paar keer te pakken gehad", verkondigt hij, "maar ik laat me niet kisten, ik blijf bij mijn standpunt." De plaatselijke leider van de MDC kon de situatie niet meer aan. Hij vertrok naar Harare.

Joseph Jinjika is nu de min of meer clandestiene vertegenwoordiger van de oppositie in het dorp. Hij drijft samen met zijn broer een eenvoudig kruidenierszaakje. "De winkel is eigenlijk nog van onze vader", zegt Joseph, "maar die is al meer dan twintig jaar dood, gesneuveld in de bevrijdingsoorlog." De schappen van de Jinjika-broers zijn zo goed als leeg. Versgebakken wittebrood, een paar lange stukken Sunlight- zeep, wat flesjes drinken en een hele stapel plastic sandalen, meer is er niet. "Iets anders kunnen de mensen toch niet kopen", legt Joseph uit. Hij vertelt over de intimidatie door de regeringspartij. "Ze zwaaien met bijlen en roepen 'We hakken jullie hoofden af'. Of ze dreigen dat ze onze huizen in brand zullen steken."

Een veel gebruikte methode die de ZANU-PF in het hele land toepast, is langs de deuren gaan en bewoners vragen om hun partijkaart. Wie die niet heeft, krijgt een pak slaag. Menigeen werd in het verleden lid van de oorspronkelijk marxistische ZANU-PF, in een tijd dat Mugabe nog populair was. Lid bleef men slechts uit gemak of angst, maar nu kan een oud partijboekje levens redden. Joseph Jinjika is zo slim geweest zijn ZANU-kaart te bewaren. "Als ze bij mij thuis komen laat ik de ZANU- kaart zien, maar ik stem MDC natuurlijk", grijnst hij.

Er rijdt een pick-up voorbij met joelende mensen achterop en spandoeken van ZANU-PF. "Dat zijn de mensen van de lokale Mugabe-man, Claudius Makove", zegt Julius, "een gevaarlijk heerschap." Hij volgt hen in zijn oude Peugeot. Langs de kant van de weg staan fascinerende rotsformaties, met puntige uiteinden die lijken op havikskoppen.

In het naburige Nyika sluiten de ZANU-leden zich bij een andere groep aan, onder wie opvallend veel jonge kinderen. Ze ontrollen hun spandoeken en houden een lawaaierige optocht rondom een benzinestation. Ze zien de blanke man en daar houden ze niet van. Luidkeels schreeuwen ze "weg met de blanke, weg met de blanke". Dat doet hij dan maar, een zinnig gesprek is niet mogelijk. Aan het loket van de kiosk biedt een keurig geklede man zichzelf aan als gesprekspartner. "Waarom is er ineens zoveel belangstelling voor Zimbabwe, wat komen jullie hier doen", ratelt hij bits, "de internationale media verspreiden alleen maar leugens." Hij vult zijn tank en rijdt snel weg in zijn glimmende voertuig. Omstanders zeggen dat hij een ZANU-PF man is.

Aan de andere kant van de pomp heeft zich een clubje jonge aanhangers van de MDC verzameld. Zij willen graag praten. "We laten ons er niet onder schoffelen. We bereiden ons voor op de verkiezingen en hopen dat de internationale waarnemers ons zullen beschermen", zegt een van hen. Veel van de jongeren dragen T-shirts van de oppositie, bedrukt met een gele kaart aan de voorkant en een rode aan de achterkant. "In februari hebben we de regering de gele kaart gegeven in het referendum, nu moeten we Mugabe de rode kaart geven", zo legt de aanvoerder van de groep uit. Terwijl de ZANU-mensen zich luidkeels opmaken voor hun bijeenkomst, trekken de MDC-jongeren zich stilletjes terug in het dorp, hun T-shirts verborgen onder truien en jasjes.

Mijnwerker Julius Chinofunga hoopt dat het MDC een grote overwinning zal behalen, maar waarschuwt voor de gevolgen: "Dan gaat er bloed vloeien. De ZANU-PF-mensen zullen een nederlaag nooit kunnen verkroppen, dat gaan ze op ons afreageren. Maar dat is beter dan dat hun corrupte bestuur voortduurt. We zullen een poosje door ruw weer moeten, voordat het land stabiel is." Julius' auto heeft het intussen begeven. Bij de garage staat hij gebogen over de geopende motorkap. "Kapotte carburator en nog zo wat", zegt hij mismoedig. "Je kunt beter de bus terug nemen."

Zie ook:

Mugabe zal boerenland snel verdelen (1 mei 2000)
Akkoord in Zimbabwe: 'eind geweld' (29 april 2000)
Buurlanden geven steun aan Mugabe (22 april 2000)
Doodstrijd van de 'jaknikkende zombies' (17 april 2000)
Een rondje bier voor de zwarte krakers (11 april 2000)
Spanning Zimbabwe dreigt ook in Z-Afrika (8 april 2000)
Landjepik in Zimbabwe (8 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )