NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De dansende autocraat

Door onze correspondent MARJON VAN ROYEN
LIMA, 30 MEI. "Ook de president denkt dat je een bolero beter met zijn tweeën danst. Maar als de jongedame niet wil, dan dans je hem in je eentje," zo zei de woordvoerder van Fujimori, toen de tegenstander van de 61-jarige president van Peru zich tien dagen geleden terugtrok uit de verkiezingen. Fujimori ging in zijn eentje door, forceerde zondag een verkiezingszege en haalde zich de veroordeling van de hele westerse wereld op de hals.

Wie is deze Japanse emigrantenzoon die de 'nieuwe dictator' van Latijns- Amerika wordt genoemd? Wat maakte Alberto Fujimori de man die Peru in tien jaar kon veranderden in een 'democratuur', een politiek systeem waarbij de uiterlijke vormen van de democratie nog wel bestaan, maar in de praktijk niets voorstellen? Het beeld van de eenzaam dansende Fujimori is tekend voor zijn carrière als neo-dictator. "Hij eet in zijn eentje, vanaf een dienblad aan zijn bureau in het sombere kantoor", beschrijft Fujimori's biografe Sally Bowen de dagelijkse routine van de president. "Zijn kinderen wonen niet in het paleis. Zijn vrouw heeft hij er zes jaar geleden uitgezet. Hij heeft geen vrienden of vetrouwelingen. Geen hobbies, geen passies, geen helden en speciale inspiratiebronnen. Zijn enige gezelschap is de televisie. Zappend langs de kanalen zit hij tot diep in de nacht op zijn kantoor. Zijn enige hartstocht is het regeren van Peru." Dansend was Fujimori de afgelopen maanden op televisie te zien. Dociel gevolgd door de camera's van de door hem gedomineerde stations. Hopsend over de speciale catwalk die zijn campagneleiders voor hem ontworpen hebben verheft hij zich boven het volk. Na elke paar zinnetjes toespraak is er weer knallende cumbia- muziek. "Het ritme van de Chinees", roept Fujimori de leuze van zijn campange mee. Maar hij geeft niet eens een illusie van ritme. Stutterig gemaai met zijn armen. "Ze hebben hem verteld dat hij een helikopter is. En dat gelooft hij." De grap over het danstalent van Fujimori is de laatste weken populair in Peru. Het eerste dat opvalt aan Fujimori is zijn bijna roerende klunzigheid, gecombineerd met een opvallende gebrek aan intellectuele snelheid. Op persconferenties geeft hij op verschillende vragen soms vier keer hetzelfde antwoord. Zo herhaalt hij nu al drie dagen dat de verkiezingen 'eerlijk' waren, welke vraag hem ook gesteld wordt. Fujimori straalt ook op geen enkele manier de martiale waardigheid uit van zijn dictatoriale voorgangers op dit continent. Eeuwig wippend op zijn stoel. Geen moment rustig. Op militaire gelegenheden neemt hij soms een hele parade af, met zijn beentjes vijf centimeter boven de vloer bungelend. "De kracht van Fujimori is zijn vermogen van verdeel en heers", schrijft biografe Sally Bowen. "Hij denkt niet politiek, maar mathematisch." Voordat hij in 1990 president werd, heeft niemand Fujimori ooit betrapt op een politiek idee. Als rector van de zwaar gepolitiseerde agrarische universiteit van Lima was Fujimori links noch rechts. Daaraan had hij ook zijn functie te danken. Zoals hij later bijna 'bij toeval' zijn eerste presidentsverkiezingen won. De traditionele politieke partijen waren zwaar verdeeld. De corruptie vierde hoogtij. Het land had een inflatie van meer dan 1000 procent, en werd geteisterd door de bloedige guerrillagroep Lichtend Pad. En daar kwam opeens die rare 'Chinees' uit het niets. Een man zonder achtergrond, zonder politieke partij, en ook zonder program. De spandoeken van zijn eerste campagne schilderde hij eigenhandig in de garage. Zijn eigen vrouw wist niet eens dat hij zich kandidaat had gesteld. Zoals niemand toen nog niemand de omvang van zijn ambitie kende. Tegenover zijn geraffineerde en welbespraakte tegenstander, de romanschrijver Mario Vargas Llosa, was de provinciale Fujimori voor veel mensen een verademing. Fujimori leek zich thuis te voelen in de sloppenwijken en bij de gesloten indianen in het hooggebergte. Ze herkenden in deze bescheiden Japanner met zijn nasale en slecht gesproken Spaans iets van zichzelf. Vargas Llosa wilde een vergaand privatings- en liberaliseringsprogramma. De 'economische shock', noemde hij het. Daartegenover zette Fujimori zijn zelfbedachte slogan: 'eerlijkheid, technologie en werk'. In werkelijkheid had Fujimori geen idee wat hij met de economie aanwilde. Pas toen hij lang en breed als president geïnstalleerd was, huurde hij een econoom in die hem ervan overtuigde een net pak aan te trekken en naar de IMF en de Wereldbank te vliegen. Binnen een uur liet Fujimori zich er door IMF-voorzitter Camdessus van overtuigen dat de economische schocktherapie die Vargas Llosa voorstelde de enige uitweg voor Peru is. De echte omslag voor Fujimori kwam echter met de ontmoeting van Vladimiro Montesinos, ex-legerkapitein met contacten bij de geheime dienst SIN, even gesloten, achterdochtig en pragmatisch als hijzelf. "Een pragmatiek die grenst aan gewetenloosheid", stelt Bowen. Tussen de twee ontstond een duivels bondgenootschap, waarbij de vuile oorlog, de chantage en de intimidatie van tegenstanders door de spionnen van de SIN de belangrijkste steunpilaar voor de macht van Fujimori werden. Lange tijd dreef Fujimori op de successen van economische hervormingen en de keiharde strijd tegen de guerrilla. Tekend was de manier waarop hij in 1997 voortstapte tussen de lijken van de guerrilleros die een receptie op de Japanse ambassade waren binnengedrongen. Maandenlang had de gijzeling geduurd. Tot Fujimori en Montesinos het goede moment vonden om de ambassade te bestormen, en alle gijzelnemers, zelfs na hun overgave, te doden. Zijn strijd tegen 'de gruwel van het terrorisme' is steeds de kaart geweest die Fujimori speelde bij zijn ontmanteling van de Peruaanse democratie. Het was manier waarop hij zich de 'zelfcoup' liet vergeven, toen hij in 1992 tanks de straat op stuurde en het parlement ontbondt. Hij forceerde een nieuwe, hem welgevoeglijke grondwet, en breidde daarmee zijn alleenheerschappij uit. De manipulatie van de pers, en met name van zijn geliefde televisie, werd een bijna obsessief onderdeel van zijn 'strategie van de macht'. Eerst werden individuele journalisten geïntimideerd, vaak met boerse, infantiele middelen, zoals een geslachte kip voor de deur met het bericht: 'Dit overkomt jou ook.' Later werden de technieken geraffineerder. De belastingdienst, justitie en de reclame werden gebruikt om alle media letterlijk 'over te nemen'. Daarom horen de Peruanen vandaag in hun nieuwsprogramma's dat de 'moedige' president een 'buitensporig grote inspanning' heeft geleverd en 'een voorbeeld voor de wereld' mag heten. "Het is binnen zijn psychologie ondenkbaar dat hij nu de macht zou moeten opgeven", zegt Bowen. En zo kan het gebeuren dat het koord van de macht waarop Alberto Fujimori in Peru danst steeds strakker gespannen raakt.

Zie ook:

Toledo trekt zich terug uit verkiezingen Peru (19 mei 2000)
Kleine indiaan komt uit het niets (14 april 2000)
Fujimori krijgt net geen 50 procent (13 april 2000)
Verkiezing Peru eindigt in traangas (10 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )