NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Kleine indiaan komt uit het niets

Door onze correspondent MARJON VAN ROYEN
LIMA, 14 APRIL. Alejandro Toledo (54) heeft het. Meer dan zijn vijand, 'de Chinees' Fujimori. Het indiaantje met zijn gegroefde kop was hét fenomeen van de verkiezingen in Peru deze week.

Het ene moment charmeert hij in driedelig pak buitenlandse waarnemers en ambassadeurs op een besloten bijeenkomst. "Ik mag die kerel wel", luidt het brommerige commentaar van een Europese diplomaat na afloop. "Goeie kerel." Humor en zelfspot, afgewisseld met een paar uitgebalanceerde economische analyses. Zonder in de slachtofferrol te vervallen overtuigt Toledo zijn chique gehoor ervan dat hij door Fujimori wel erg onrechtvaardig wordt behandeld.

Het volgende moment staat Toledo op de barricaden. Als een Rambootje met een rode band om zijn hoofd spreekt hij het volk toe. Hij overtuigt mensen die nog nooit de straat op zijn geweest. "Zij krijgen dit indiaantje niet klein", zegt Toledo. Applaus en gelach. De volgende dag dragen de mensen ook een rood lint.

Toledo is een onbeschreven blad. Is zijn recente optreden meesterlijk of juist politiek onrijp? "Onverantwoordelijk", oordeelden analisten toen hij op de dag van de verkiezingen een absolute meerderheid claimde en zijn aanhang de wolken traangas rond het presidentiële paleis binnenleidde. Maar Toledo schiep wel het opgewonden klimaat waarin Fujimori zijn stembusfraude niet doorzette. Net als Fujimori tien jaar geleden, komt ook Toledo uit het niets. Geen politieke ervaring. Nooit lid geweest van een politieke partij. "Ik bedacht dat ik president wilde worden om iets voor mijn volk te doen", zegt Toledo in een van de sporadische vraaggesprekken die in Peru zijn gepubliceerd. Dit is de tendens op het continent waar de traditionele partijen hebben afgedaan. Gereduceerd tot exclusieve winkelcentra van een corrupte elite, keert de verarmde bevolking zich van ze af. Het alternatief is populisme en autoritarisme, sterke leiders die het zelfingenomen waterhoofd van de oude politiek wel even aan zullen pakken. Niet een bewezen bestuurderscapaciteit of een afgewogen politiek program, maar uitstraling en imago is wat telt. Ooit was Fujimori zo'n totaal onbekende 'buitenstaander'. Zoals Toledo uit een doodarme indianenfamilie uit de provincie komt, zo kwam Fujimori uit een zuinige Japanse middenklassenfamilie in Lima. In 1990 nam de glimlachende Japanse landbouwingenieur het op tegen het Peruaanse establishment in de persoon van de schrijver Vargas Llosa. Fujimori beloofde minder corruptie en een beter leven voor de armen. Hij had het over een nieuwe 'directe democratie', waarbij alleen de verhouding tussen de president en het volk telt. Toen hij in 1992 tanks rond het parlement parkeerde, bleek wat hij bedoelde. Fujimori vermorzelde niet alleen de oude politiek, maar ook de institutionele garanties die bij een democratie horen.

"Fujimori heeft geen uitstraling. Kan absoluut niet spreken", oordeelt marketingspecialist Hugo Otero. De deskundige analyseerde de campagnes van beide presidentskandidaten. "De propagandaploeg van Fujimori heeft zijn gebrek weggeschminkt door de Chinees onderdeel te maken van een soort permanente videoclip", zegt Otero. Muziek, vlaggen en danseressen. Daartussen zegt Fujimori dan af en toe een zin. "Zijn campagne heeft geen inhoud, alleen verpakking." Dat is precies wat Fujimori de afgelopen tien jaar met de besluitvorming heeft gedaan, meent Otero. Alleen achter de gesloten muren van het presidentiële paleis wordt politiek bedreven. Aan de 'gekidnapte' media de taak om de mensen de besluiten door te geven.

Het is door deze telecratie dat Otero geen oordeel kan geven over oppositiekandidaat Toledo. "De man is tijdens zijn campagne misschien drie keer twee minuten op televisie geweest", zegt Otero. Zijn imago als presidentskandidaat is letterlijk op straat geboren. Ouderwetse verkiezingsbijeenkomsten op pleinen, zonder opsmuk, zonder muziek, omdat daar geen geld voor was. Zo leerden de Peruanen Toledo kennen. "De mensen identificeren zich met hem", zegt Otero. "De kleine cholo (indiaans-blanke halfbloed) die het 'gemaakt' heeft en tegen de klippen op vecht. Toledo heeft de mensen hun eigen droom verkocht: het arme schoenpoetsertje dat naar Harvard ging en het tot presidentskandidaat schopte."

Anders dan de andere oppositiekandidaten, had Toledo geen grote partijmachine achter zich. Toledo's beweging, Peru Possible, werd nog geen drie maanden geleden opgericht. "De geschiedenis heeft mij nu aangewezen om de oppositie te leiden", zei Toledo nadat woensdagavond bekend werd dat er een tweede verkiezingsronde komt. "Ik heb de capaciteit om eenheid te smeden." Toledo komt vaak terug op zijn afkomst. Zijn vader de bouwvakker, zijn moeder die op de markt vis verkocht. "Ik was een straatkind. Overdag verkocht ik kauwgom en lootjes", vertelt hij tegen de Britse waarnemer die informeert wat Toledo met de vele straatkinderen in Lima wil. Toledo vertelt hoe hij de schoenen van gringo's poetste. Hoe hij klappen kreeg van de portiers van hotels. "Wat ik wil", zegt Toledo tegen de Brit, "is dat ieder kind de kans krijgt die ik ook kreeg."

Toledo bemachtigde via Amerikaanse Peace Corps-vrijwilligers een beurs en studeerde economie in de Verenigde Saten. Daarna werkte hij voor de Wereldbank. In Amerika ontmoette hij ook zijn vrouw, de Belgische antropologe Eliane Karp. Geen showpoppetje, maar een vakvrouw die in economische ontwikkelingsprogramma's werkt en zeven talen spreekt, waaronder het Indiaanse quechua. "Met haar professionele achtergrond en mooie rode haren heeft Eliane een doorslaggevende rol gespeeld in het beeld van Toledo als succesvolle Indiaan", zegt marketingspecialist Otero. Fujimori's campagneleiders probeerden dat beeld kapot te maken door te zeggen dat zijn huwelijk 'niet bestaat' en Toledo een buitenechtelijk kind verwaarloosd.

"Ik heb een bekentenis", zei Toledo deze week. "Ik wil de president van alle Peruanen worden. Maar vooral van de armen." Wat is zijn voorbeeld? Chávez van Venezuela, Fujimori of Tony Blair, die hij zelf vaak noemt? Alles is mogelijk op een continent waar de traditionele politiek zo diep in een crisis is geraakt. Vast staat alleen dat Toledo nu echt op de proef wordt gesteld. Fujimori zal zijn propaganda-apparaat op scherp zetten. De strijd tussen el cholo en el Chino is pas begonnen.

Zie ook:

Fujimori krijgt net geen 50 procent (13 april 2000)
Verkiezing Peru eindigt in traangas (10 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )