NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De machtswisseling in Kroatië is een opsteker voor het vredesproces in Bosnië: de radicale Bosnische Kroaten raken hun financiële, politieke en morele steun uit Zagreb kwijt.

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN

ROTTERDAM, 5 JAN. De zware nederlaag van de Kroatische Democratische Gemeenschap HDZ bij de Kroatische parlementsverkiezingen van zondag werd gisteren bij het Bosnische filiaal van de HDZ begroet met een oorverdovende stilte. De partij van wijlen president Franjo Tudjman, die als 'moederpartij' van de HDZ in buurland Bosnië in overweldigende mate ook het beleid van de Bosnische Kroaten heeft bepaald, verhuist naar de oppositiebanken. De nieuwe coalitie die in Zagreb aantreedt ziet Bosnië anders dan de uitgerangeerde HDZ. Voor Franjo Tudjman en de zijnen was Bosnië-Herzegovina geen onafhankelijke eenheidsstaat, een buurland als alle andere. Voor hen was het deel van Bosnië dat door Bosnische Kroaten wordt bevolkt, en dan met name de Herzegovina, een stuk Kroatië. De 430.000 Bosnische Kroaten hebben, ook al wonen ze formeel in een andere staat, dezelfde rechten als de Kroaten in Kroatië: ze hebben stemrecht in Kroatië, ze krijgen hun pensioen uitbetaald door Zagreb en ze bezitten het Kroatische staatsburgerschap. Hun belangrijkste partij, de Bosnische HDZ, heeft de afgelopen jaren het verzoeningsproces in Bosnië hardnekkiger gesaboteerd dan de Bosnische Serviërs. Ze verzet zich actief tegen de terugkeer van vluchtelingen - moslims of Serviërs, dat maakte niets uit - naar steden en dorpen waar de Bosnische Kroaten de dienst uitmaken. Kroatië heeft 'zijn' deel van Bosnië de facto geannexeerd. Er bestaat geen grens tussen Kroatië en dat deel van Bosnië, er is geen douane en de Kroatische kuna wordt in de woongebieden van de Bosnische Kroaten als betaalmiddel gebruikt. Mostar, het bolwerk van de Bosnische Kroaten, is een permanente etnische crisishaard. Vorig jaar nog schortten de Amerikanen het hulpprogramma voor het Bosnische federale leger op wegens "de antagonistische, extreem oorlogszuchtige, stomme en gevaarlijke" uitlatingen van Bosnisch- Kroatische generaals, zoals de Amerikaanse gezant Robert Gelbard ("Ik ben ontzettend kwaad") het toen uitdrukte. Van samenwerking met het Joegoslavië-tribunaal wilde Zagreb jarenlang niets weten als het om de vervolging van Bosnisch-Kroatische oorlogsmisdadigers ging. Tudjman heeft nooit genoegen genomen met het vredesakkoord van 'Dayton' en is de Kroatische woongebieden in Bosnië altijd als Kroatische gebieden blijven beschouwen. En de Bosnische HDZ was daarbij als filiaal van de Kroatische HDZ hèt instrument van Zagreb in het buurland.

Daaraan komt nu een eind. Toekomstig premier Ivica Racan zei gisteren al "open en transparante" relaties met Bosnië te wensen. "We steunen Bosnië als integraal land en zijn nooit voor de verdeling van Bosnië geweest. Er zal in de toekomst [jegens de Bosnische Kroaten] geen dubbele standaard bestaan en er zullen geen deals onder de tafel worden gesloten. De Bosnische Kroaten zullen Bosnië als hun tehuis moeten gaan zien", aldus Racan, in een opmerking die in al haar simpelheid een radicale breuk met het verleden inhoudt. De Bosnische HDZ kan verdere politieke, financiële en morele steun uit Zagreb wel vergeten.

Geen wonder dat zij gisteren verbijsterd zweeg over de nederlaag van het 'tudjanisme'. Geen wonder ook dat elders in Bosnië zachtjes werd gejuicht over de uitslag. "De politieke situatie is anders dan gisteren", zei de Bosnische premier Haris Silajdzic eufemistisch. De woordvoerder van president Izetbegovic verwachtte een doorbraak in "het grote sleutelprobleem van Bosnië: de op verdeling van Bosnië gerichte politiek van Tudjman". De woordvoerder van Bosnië-gezant Wolfgang Petritsch verwacht "een matigende invloed" vanuit Zagreb. De gematigde Serviërs in Bosnië beloofden bij monde van Biljana Plavsic de Bosnische Kroaten verzoening als ze "hun discriminerende beleid jegens de Serviërs bijstellen".

Er is één gevaar: nu Zagreb de Bosnische HDZ laat vallen kan die partij zich terugtrekken in een verongelijkt isolement dat haar nog verder zou kunnen radicalisen en dat haar ertoe kan brengen de toch al geringe samenwerking met de internationale gemeenschap helemaal te beëindigen. Het is een nieuwe zorg, voor Bosnië. Vooralsnog echter domineert de opluchting.

( a d v e r t e n t i e s )