NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Kroatië kan na negen jaar 'de weg naar Europa' op. Of dat ook gebeurt hangt af van het antwoord op één cruciale vraag: kan de oppositie de eenheid bewaren?

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN

ROTTERDAM, 4 JAN. Tien jaar lang heeft de HDZ, de Kroatische Democratische Gemeenschap, de partij van Franjo Tudjman, Kroatië op ferm-autoritaire wijze geregeerd. Een meesteres in het manipuleren. De oppositie werd gemanipuleerd met verdachtmakingen die konden uitlopen op beschuldigingen van landverraad. De Bosnische Kroaten werden gemanipuleerd rond extreme vormen van nationalisme die in Bosnië nog hebben geleid tot excessen tegen de moslims die niet onderdeden voor die van de Bosnische Serviërs. De geschiedenis werd gemanipuleerd om het land een glorieus verleden te geven en de nare kanten (zoals de massamoord op joden, Serviërs en Roma in de Tweede Wereldoorlog) te bagatelliseren. De Kroaten zelf werden gemanipuleerd met verwijzing naar snode complotten in Washington en Brussel en Londen om de Kroatische onafhankelijkheid te beknotten en het land de vruchten ervan te ontnemen. Het Kroatië van Franjo Tudjman, Vader des Vaderlands, zo schreef Dubravka Ugresic, is "een collage van citaten waarvan men de betekenis heeft verdraaid en de toonsoort heeft gewijzigd, aan elkaar gelijmd met het kleverige speeksel van de nationale homogenisering, de nationale mythe en de nationale trots van de dappere verdedigers."

Op 10 december stierf Franjo Tudjman. De HDZ werd op die dag onthoofd, letterlijk. Zonder Franjo I was ze niet meer dan een verzameling slippendragers die hun vorst kwijt waren en het onderling niet eens konden worden over de opvolging. Manipulaties? Ze bleken te zijn uitgewerkt op het moment waarop de vorst stierf, net zoals Tudjmans magie verdween op de dag van zijn dood. De Kroaten hebben, eindelijk verlost van de zware schaduw van Papa Tudjman, de HDZ eindelijk verantwoordelijk gesteld voor de feilen waarvoor ze verantwoordelijk is: een jarenlang verwaarloosde economie, een jarenlang voortwoekerende corruptie, een jarenlang verwaarloosd sociaal beleid, een internationaal isolement, een dubieus privatiseringsproces en legio schandalen. De stemmen van de diaspora - de Kroaten in Amerika en Australië, Canada en Duitsland, en de Bosnische Kroaten - kunnen voor de oppositie nog enig roet in het eten gooien, want die diaspora is traditioneel zeer pro-HDZ, maar als niet alle voortekenen bedriegen krijgt de oppositie toch een ruime meerderheid in het parlement en heet na de verkiezingen van 24 januari de Kroatische president Drazen Budisa, nu nog oppositieleider.

Of die oppositie in staat is van Kroatië eindelijk een fatsoenlijke, moderne, Europese democratie te maken hangt nu van haarzelf af. Ze zal daar alleen in slagen als ze de economische situatie snel kan veranderen en daarbij de onderlinge eenheid kan bewaren. En in het bewaren van eenheid is ze de afgelopen jaren niet erg goed geweest.

Het grootste coalitieblok bestaat uit de sociaal-liberalen van Budisa en de sociaal-democraten van Ivica Racan (vrijwel zeker Kroatië's volgende premier). Zij zijn het voornamelijk eens over hun afkeer van de HDZ en de noodzaak Kroatië te moderniseren, het internationale isolement te doorbreken en het land een functionerende markteconomie te geven. Over de vraag hoé dat moet zijn ze het echter niet eens. Racans sociaal-democraten zijn ex-communisten die hun ideologische platform hebben aangepast - niet opgegeven. Racan was in 1989 en 1990 partijleider van Kroatië toen Budisa - dissident sinds de vroege jaren zeventig - in de gevangenis zat. Hun coalitie is er een van de ratio, niet van het gevoel. En beiden mogen pragmatisch zijn, of hun eenheid standhoudt is de vraag. Daar komt bij dat zij zullen zijn aangewezen op steun van het tweede oppositieblok van vier kleinere partijen. Sommige daarvan, zoals de Liberale Partij van de dichter (en ex-dissident) Vlado Gotovac, zijn voortgekomen uit intern geruzie en gekonkel bij de sociaal-liberalen - ook geen basis voor onproblematische samenwerking.

Het ging gisteren in Kroatië om allen tegen één, om het breken van de macht van de HDZ. Dat lijkt te zijn gelukt: het tijdperk-Tudjman is eindelijk voorbij. Of die 'allen' er gezamenlijk en zonder ruzie in slagen Kroatië op een nieuwe koers te zetten, is een heel andere vraag.

( a d v e r t e n t i e s )