Ondergangssteming in de villa's van Kinshasa

Door onze correspondent KOERT LINDIJER

Terwijl president Mobutu zwijgt en rebellenleider Kabila zegt op te rukken naar Kinshasa, wacht de gegoede burgerij in de hoofdstad met angst en beven op wat komen gaat.

KINSHASA, 18 APRIL. De kurk van de fles champagne schiet met een ploffend geluid de lucht in. Iedereen aan tafel juicht. ,,Waar zullen we op drinken?'', vraagt de gastheer in de villa van de luxe buitenwijk Binza in de Zarese hoofdstad. ,,Dat we volgend jaar nog leven'', roept een ingenieur. Applaus. ,,Dat mijn keel niet wordt afgesneden door Kabila'', zegt een zakenman. Instemmend geknik. ,,Dat Zare geen Liberia wordt'', oppert een professor die zojuist uit Parijs is overgevlogen. Er valt een stilte. De gastheer voelt de dalende stemming goed aan, heft daarom zijn glas en verklaart op plechtige toon: ,,Opdat we mogen overleven in dit prachtige land. Laten we drinken op verandering, maar verandering op vreedzame wijze.'' De glazen met het lichtpaarse vocht gaan naar de mond. Angst- en schuldgevoelens beheersen de zondagmiddaglunch van een groep vrienden uit de bourgeoisie van Kinshasa. Met zilveren mes en vork worden de kwartels verorberd en weggespoeld met Franse wijnen. Rebellenleider Laurent Kabila lijkt de niet genode en ongeziene gast aan deze tafel. ,,Ik ga mijn huis niet uit als Kabila straks Kinshasa binnenkomt'', zegt een vrouw met teveel make-up op haar wangen. Ze voelt zich vertrouwd onder haar vrienden en uit zich vrijelijk. ,,Jullie weten, mijn echtgenoot werkte samen met president Mobuto en heeft kobalt gesmokkeld. Toegegeven, mijn familie heeft van Mobutu geprofiteerd. Ik kan me maar beter schuil houden.'' De ingenieur staat op en begint Mobutu na te doen. Iedereen gilt van het lachen. Ze maken de president belachelijk, niemand geeft hem of zijn regime enige kans op overleven. Zijn bijna magische charisma dat hem 32 jaar aan de macht hield, lijkt vervlogen. Maar in tegenstelling tot bewoners van de arme wijken van Kinshasa, die in Kabila hun nieuwe Messias zijn gaan zien, staat de bourgeoisie niet te wachten op de rebellen. ,,Kabila kan net zo'n dictator worden als Mobutu'', zegt de Zarese professor uit Parijs. ,,In Liberia stelden de rebellen eveneens lijsten op met namen van beter opgeleide mensen die moesten worden vermoord.'' Inspelend op de heersende hysterie in Kinshasa publiceerde een Zarese krant onlangs zo'n zwarte lijst van Kabila. Deze, zo bleek later, was totaal gefingeerd. De politieke elite en de beter opgeleiden wantrouwen Kabila. De manager van een autofabriek begint in zijn kantoor op een industrieterrein van de hoofdstad een lange tirade tegen de rebellenleider. Hij ziet Kabila als een marionet. ,,Hoe kunnen de rebellen zo snel oprukken?'', vraagt hij retorisch. ,,De Rwandese en Oegandese strijdkrachten helpen hem. We zullen nooit accepteren dat buitenlanders hier de macht overnemen.'' Ook racistische overwegingen spelen een rol. ,,De Tutsi's, de Tutsi's, zíj zitten achter Kabila!'', meent een welgestelde zakenman. ,,Zarezen haten Tutsi's, we gaan ze de keel afsnijden. Wanneer Tutsi-soldaten de hoofdstad binnentrekken, keert de bevolking zich tegen hen. Laat het regeringsleger snel een staatsgreep plegen, Mobutu afzetten en voorkomen dat Kabila arriveert.'' Sommige intellectuelen trekken Kabila's democratische gezindheid in twijfel. Het ontslag en huisarrest in rebellengebied van twee hoge ambtenaren en voormalige naaste medewerkers van Mobutu, die zich op het laatste moment vóór Kabila hadden uitgesproken, zien zij als bewijs voor dictatoriale neigingen van de rebellenleider. ,,We willen dat hij verandering forceert in Zare, maar niet dat hij de macht overneemt'', drukt een student de ambivalente gevoelens over Kabila uit. Voor de entourage van Mobutu is er geen enkele discussie meer mogelijk. Enkele van zijn familieleden en vele naaste medewerkers nemen de nooduitgang en vertrekken in groten getale naar Europa. Vliegtuigen zijn vrijwel allemaal volgeboekt. ,,De lijst van visa-aanvragen, waarop namen van veel prominente politici voorkomen, wordt iedere dag langer'', aldus een Westerse diplomaat.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 18 april 1997)