Rebellen Zaïre naderen Lubumbashi

Door onze correspondent KOERT LINDIJER

NAIROBI, 7 APRIL. Na de inname van het diamantcentrum Mbuji-Mayi, dit weekeinde, staan de Zaïrese rebellen onder leiding van Laurent-Désiré Kabila nu op schootsafstand van Lubumbashi, de hoofdstad van de koperregio Shaba.

Inwoners van Lubumbashi meldden vanmorgen dat een groep officieren via het plaatselijke radiostation regeringssoldaten in de stad heeft opgeroepen om de wapens neer te leggen, niet te plunderen en het rebellenleger te verwelkomen. Buitenlanders in Lubumbashi lieten weten dat de opstandelingen het mijnstadje Kipushi hebben ingenomen, 30 kilometer ten zuidwesten van de provinciehoofdstad. Lubumbashi wordt van meerdere kanten ingesloten. Gisteren namen de rebellen Tenke in, op 200 kilometer ten noordwesten van de provinciehoofdstad. In Tenke wordt het grootste project ter wereld voor de winning van koper en kobalt opgezet in samenwerking met het Canadese bedrijf Consolidated Eurcopcan Ventures Ltd. In het stadje Kolwezi vallen sinds enkele dagen geen regeringssoldaten meer waar te nemen in het straatbeeld. Met de inname van de diamantstad Mbuji-Mayi in de Centraalzaïrese regio Kasa hebben Kabila's rebellen het bewind van president Mobutu met de rug tegen de muur gedrukt. Een militaire eindoverwinning ligt nu in het verschiet. Vanuit militair gezichtspunt hebben de rebellen geen enkele reden meer om bij de zaterdag in Zuid-Afrika begonnen vredesbesprekingen concessies te doen. Mobutu is zich kennelijk bewust van zijn benarde militaire positie. In een interview met de Zuidafrikaanse krant Sunday Times stelde hij zich bescheiden en verzoenend op. Mobutu noemde Kabila een 'nationalistische vaderlander' en riep zijn rivaal op tot onderhandelingen om te werken aan ,,een moderne democratie''. Zoals al vele malen eerder tijdens zijn 31-jarige heerschappij, poogt hij zijn tegenstanders te paaien. Kabila maakt echter een vastberaden indruk. In een reactie op het interview zei hij: ,,Ik denk dat de heer Mobutu zelf wel weet dat zijn vertrek in het belang is van zijn en mijn land''. Met de inname van Mbuji-Mayi sleepten de rebellen de tot dusverre meest aantrekkelijke prijs van de ruim zes maanden oude oorlog in de wacht. In Kasa wordt jaarlijks voor zo'n 500 miljoen dollar aan diamanten gewonnen. Na de exploitatie van olie was de opbrengst van diamanten de belangrijkste bron van inkomsten voor de politici van het regime. Een aanzienlijk deel van Mobutu's fortuin is vermoedelijk afkomstig van het mijnbouwbedrijf Miba in Mbuji-Mayi. Weliswaar moet in Kasa voor sommige diamanten diep worden gegraven, andere liggen voor de rebellen bijna letterlijk voor het oprapen in de rivierbeddingen. Jonas Mukamba, hoofd Miba in Mbuji-Mayi en tot voor kort naaste medewerker van Mobutu, verklaarde onlangs te willen samenwerken met Kabila. De val van Mbuji-Mayi zal, evenals de inname van Kisangani vorige maand, belangrijke politieke gevolgen hebben. Het is met ruim één miljoen inwoners een van de volkrijkste steden van het land. Vlak bij Mbuji-Mayi werd de vorige week in de hoofdstad Kinshasa benoemde premier Etienne Tshisekedi geboren. Tshisekedi worstelt voor politieke geloofwaardigheid na jarenlang geweldloos maar ineffectief oppositie te hebben gevoerd tegen Mobutu. Hij dreigt nu te worden vermalen in de krachtmeting tussen Mobutu en Kabila. De rebellen hebben hem nu afgesloten van zijn kiesdistrict in Kasa. In Lubumbashi hield gouverneur Kyungu zaterdag een rede waarin hij in bedekte termen opriep tot een geweldloze overdracht van de stad aan de rebellen. In een verwijzing naar eventuele plunderingen door regeringssoldaten zei hij: ,,Ieder die met een televisie op zijn hoofd wordt gesignaleerd, zal met diezelfde televisie naar Onze Lieve Heer vertrekken.'' Kyungu, een omstreden politicus, is populair bij een aanzienlijk deel van de bevolking van Shaba. Hij probeert zich kennelijk te ontdoen van zijn imago als Mobutu-kompaan en stelt zich daarom vriendelijk op tegenover Kabila en zijn mannen. Kabila en Kyungu werden geboren in hetzelfde dorp in Noord-Shaba.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 7 april 1997)