LEZERS

HOOFDREDACTEUREN

NIEUWSSITES

DE  KRANT ALS MERK

GRATIS NIEUWS

UITGEVERS

BEZORGING

Wij zijn nergens bang voor

De hoofdredacteuren van de vijf grote landelijke dagbladen verschillen van mening over hoe een krant er moet uitzien. Daarentegen zijn ze het wel eens over de toekomst van de krant: die blijft, alleen de vorm zal veranderen.

Japke D. Bouma, Danielle Pinedo en Margot Poll

Johan Olde Kalter (56) is hoofdredacteur van De Telegraaf sinds april 1993

Pieter Broertjes (48) is hoofdredacteur van de Volkskrant sinds 1995

Folkert Jensma (42) is hoofdredacteur van NRC Handelsblad sinds augustus 1996

Peter de Jonge (49), waarnemend hoofdredacteur (adjunct sinds 1993) van het Algemeen Dagblad. Eerder werkzaam bij Provinciale Zeeuwse Courant en NRC Handelsblad

Frits van Exter (45), hoofdredacteur van Trouw sinds mei 1998. Eerder werkzaam bij de Haagse Post en De Telegraaf

Zijn de beginselen aan maatschappelijke veranderingen onderhevig?

Broertjes: ,,Vroeger was het makkelijker onze sociaal-democratische wortels tot uitdrukking te laten komen. Toen ging het meer op de automatische piloot over arbeidsverhoudingen en de rol van de vakbeweging in het maatschappelijk leven. Tegenwoordig is dat lastiger. De rol van de politiek, de katholieke kerk en de vakbeweging is aan erosie onderhevig. De tijdgeest is liberaal. Dat past beter bij een krant als NRC Handelsblad dan bij de Volkskrant. Wij moeten echt op zoek naar een nieuwe invulling van onze beginselen, naar meer eigentijdse thema's.''

De Jonge: ,,Het Algemeen Dagblad is de afgelopen tien jaar erg veranderd. We merkten dat de lezer minder tijd aan de krant spendeerde. Het geheel is nu overzichtelijker en toegankelijker geworden door de hoeveelheid beeldinformatie. Overigens zonder concessies te doen aan onze beginselen. We blijven een populair, betrouwbaar landelijk dagblad. Dat is de ziel van onze krant die moet je niet te grabbel gooien.''

Olde Kalter: ,,De ontzuiling van Nederland heeft een deel van onze beginselen algemener gemaakt. Pas sinds 1970 hebben landelijke kranten als de NRC en het Algemeen Handelsblad zich aan hun VVD- stemadviezen weten te onttrekken. De katholieke vakbondskrant de Volkskrant wist zich te ontdoen van de door de KVP aangeleverde hoofdredacteuren en het christelijke dagblad Trouw ontworstelde zich in die tijd aan de invloed van de ARP- fractieleider. Het socialistische Vrije Volk, tot 1963 de grootste krant van Nederland, werd nadien afgerekend op zijn spreekbuisfunctie voor de PvdA en stierf een roemloos einde. De Telegraaf heeft na de herverschijning nooit aan dat soort invloeden blootgestaan.''

Jensma: ,,Onze houding blijft hetzelfde. We zullen nooit een massakrant worden. Dat onze krant hetzelfde blijft, wil overigens niet zeggen dat de lezer niet verandert. We proberen bij de lezer te blijven we 'programmeren' de krant op de lezer door onze presentatie aan te passen en meer te verwijzen naar het web. Want we richten ons steeds op de lezer die al veel informatie heeft en die daar een topkrant bij wil. Ook dat verandert niet.''

Van Exter: ,,Onze beginselen zijn niet aan verandering onderhevig. Wèl realiseert de redactie zich meer dan ooit dat zij schrijft voor lezers. En die lezer stelt steeds hogere eisen aan kwaliteit en toegankelijkheid. De redactie probeert daar in haar presentatie en lengte van stukken rekening mee te houden. Verder staat de kerk, als institutionele nieuwsmaker, minder centraal. Vroeger bekeek Trouw alles door de ogen van haar protestants-christelijke achterban. Gaandeweg is de aandacht verlegd naar zaken waar de Volkskrant lange tijd het alleenrecht op had: onderwijs, zorg en filosofie.''

Herkent de lezer de beginselen van uw krant in de berichtgeving? De Jonge: ,,We hebben onze beginselen een beetje een zwengel gegeven. De hele krant ademt nu de sfeer van servicegerichtheid. Bij nieuwsberichten bijvoorbeeld geven we meteen in tien punten de historie van het nieuws. De lezer treft daarbij veel infographics aan: in één opslag al het nieuws.''

Broertjes: ,,De Volkskrant is een krant van en voor emancipatie, bewustwording. We willen in het brandpunt van het publieke debat staan. Wat betreft thema's als Eritrea, DNA- onderzoek, de veranderende man-vrouwrelatie en de verhouding tussen werk en vrije tijd willen we het voortouw nemen.''

Van Exter: ,,Die beginselen zie je terug in de onderwerpenkeuze, invalshoeken en toon. Kijk bijvoorbeeld naar de voorpagina. Trouw bericht ook over de Olympische Spelen, maar het typische Oranje-gevoel ontbreekt. Verder besteedt onze krant ook aandacht aan onderwerpen die de goegemeente als passé beschouwt: milieu, vreemdelingen en politiek zonder poppetjes. Trouw heeft zich van een typisch christelijke krant ontwikkeld tot een krant voor een brede groep lezers. Mensen die niet alleen in materiële, maar ook in immateriële zaken geïnteresseerd zijn.''

Jensma: ,,Naast onze beginselen hebben we een gemeenschappelijke houding. De lezer wordt serieus genomen: hij wordt beschouwd als rationeel mens die letterlijk bereid is na te denken. We hoeven voor de lezer niet door de knieën. We werken met de feiten. Dat lees je door de hele krant. Bij de verslaggeving van de Olympische Spelen was dat duidelijk te zien: afstandelijk, beschouwend, noem het dwars. Nét even op een andere manier kijken naar wat er om ons heen gebeurt. Wel betrokken maar niet emotioneel.''

Olde Kalter: ,,De Telegraaf is van oudsher de meest onafhankelijke krant van Nederland. Niet gebonden aan welke kerkelijke richting, politieke partij of maatschappelijke institutie ook. De mensen zijn voor ons het belangrijkst.''

Heeft uw krant een maatschappelijke taak en waar staat uw krant voor?

Van Exter: ,,Trouw moet het vooral van haar karakter hebben: betrouwbaar, betrokken en eigenzinnig. Betrouwbaarheid als het gaat om haar journalistieke werkwijze, eigenzinnig waar het opinies en journalistieke keuzes betreft en betrokken bij alles wat er in de samenleving gebeurt. Toon en houding zijn daarbij belangrijker dan eventuele politieke, culturele of levensbeschouwelijke beginselen. Onze voornaamste taak: nieuwsfeiten betekenis geven. Blote feiten zeggen lezers weinig.''

De Jonge: ,,Wat het AD wil zijn is een snelle nieuwskrant. We brengen het nieuws op een handige manier, met veel graphics en veel beeld, zodat je niet alles hoeft te lezen. Onze lezer is een bezig mens die met zijn carrière bezig is en weinig tijd heeft. Dus bieden we het nieuws in korte, toegankelijke en betrouwbare stukken. Nu ja, betrouwbaar dat is vanzelfsprekend. Dat wil iedereen natuurlijk.''

Jensma: ,,NRC Handelsblad staat voor de ontplooiing van het individu. We koesteren 'wantrouwen' tegen iedere collectiviteit: hetzij staat, partij of voetbalclub zo staat het in onze beginselen. Ik zou daar nu aan willen toevoegen 'wantrouwen' tegenover Europa. Die kritische houding kenmerkt de krant nog steeds. Maar ook de website en het Magazine streven dat na. Daarin word je steeds unieker, want er zijn nog maar weinig informatiebrengers die consistent redeneren vanuit één ideaal en dat in alle activiteiten laten doorklinken.''

Broertjes: ,,Uit het redactiestatuut van 1991: De Volkskrant wil (...) vooruitstrevend zijn en (...) opkomen voor verdrukten en ontrechten. (...) Zij beoogt ontwikkelingen te bevorderen die een belofte inhouden voor een menswaardiger samenleving.''

Olde Kalter: ,,De Telegraaf staat voor vrijheid van handelen en ondernemen. In die zin is het een liberale krant bij uitstek. Wij staan voor ontplooiing van mensen en vinden vrijheid net zo belangrijk als gelijkwaardigheid.''

Waarin onderscheidt uw krant zich van andere kranten?

Jensma: ,,Wij richten ons consequent op context, diepgang en uitleg. NRC Handelsblad is een echte inzichtkrant en daar is bij gekomen het nieuws en de primeurs. Trouw komt van alle andere kranten nog het dichtst bij, maar zeker niet over het gehele spectrum dat wij beslaan. Daarin zijn we uniek.''

Olde Kalter: ,,Wat politieke en maatschappelijke denkbeelden betreft staat De Telegraaf nog altijd het verst weg van Nederlands meest linkse krant de Volkskrant. De krant staat van oudsher technologische veranderingen voor die vanzelf leiden tot maatschappelijke vernieuwing. De Telegraaf is de echte volkskrant van Nederland. Het lezersbereik loopt dwars door alle lagen van de bevolking heen. Van de meisjes op de Wallen tot de hoeklieden op de Amsterdamse effectenbeurs. Die krant boeiend te houden voor zowel de taxichauffeur, de jonge ondernemer, de hoogleraar en de officier van justitie is een dagelijkse uitdaging.''

Van Exter: ,,Trouw is, meer dan andere kranten, geïnteresseerd in wat de maatschappij bindt. In onze opinievorming zijn wij over het algemeen terughoudender. Dus geen hard 'ja' of 'nee', maar liever: zoeken naar oplossingen.''

Broertjes: ,,Wij zijn te groot om een niche te kiezen zoals Trouw dat heeft gedaan met levensbeschouwing. Wij zijn breder. NRC Handelsblad is onze grootste concurrent en de verschillen worden kleiner. Maar ze zijn er nog wel. Wij staan meer naast de lezer dan NRC. Wij willen meer een baken zijn, een gids. N RC zegt te zijn voor lezers die bereid zijn na te denken. Dat vinden wij te beperkt. Er zijn namelijk ook nog mensen die niet hebben doorgeleerd. De Volkskrant wil er zijn voor álle Nederlanders.''

De Jonge: ,,Wij onderscheiden ons door een buitengewoon hoog no-nonsensegehalte. We zijn niet sensationeel. Het AD is 'gewoon buitengewoon' heet het in onze slogan. We hebben als enige iedere dag een sportbijlage. Dat is een lange traditie die behoorlijk is uitgebouwd. Maar waar we ons werkelijk mee onderscheiden zijn de bijzondere katernen. Diagnose en Uw goed recht zijn bijlagen die echt niemand anders heeft.''

Bestaat de krant over vijf jaar nog? En over tien jaar?

Olde Kalter: ,,Natuurlijk bestaat de krant over tien jaar nog. Hij heeft radio, televisie en teletekst overleefd. In geen ander medium kun je zo snel en overzichtelijk zo veel gevarieerde informatie tot je nemen als in de papieren krant. Wat niet wegneemt dat het internet informatiemogelijkheden in de diepte biedt, die in een krant niet mogelijk zijn. Dus moet je combineren en daar zijn wij dagelijks mee bezig.''

Van Exter: ,,Ik geloof ontzettend in kranten. Trouw hoeft heus geen massakrant te worden, maar heeft wel een groot potentieel. Daarbij komt dat ik in het medialandschap de komende vijf à tien jaar geen grote verschuivingen voorzie. Geen bedreigingen in ieder geval. Hooguit zal de functie van de krant met de veranderende leesbehoefte van haar lezers veranderen. Waar de tv-journalistiek zich meer richt op de feiten, zullen kranten steeds meer op zoek gaan naar antwoorden op vragen die mensen bij het nieuws stellen.''

Broertjes: ,,Met de krant alleen redden we het niet. De papieren editie moet verbreding krijgen op internet. Het snelle flitsnieuws zal door onze on line-editie worden gebracht, de verdieping in de papieren krant. Op internet moet de Volkskrant tussen alle rotzooi een betrouwbare plek worden.''

De Jonge: ,,We houden rekening met Spits en Metro. Het AD is namelijk voor 25 procent afhankelijk van de losse verkoop. Als lezers genoegen gaan nemen met alleen ANP- berichten, moeten wij zoeken naar extra waarden die onze krant uniek maken en voor de lezer onmisbaar. Dat heeft ons aan het denken gezet. Maar het AD blijft zeker bestaan. De vorm zal veranderen, uiteindelijk zullen we uitkomen bij een volledig digitale krant, mits de techniek ons iets levert dat het gebruiksgemak van een papieren krant heeft.''

Jensma: ,,Jazeker, ja, jazeker. De krant zal meer vormen krijgen, meer keuzes bieden aan lezers. De krant zal niet meer zo sterk gedomineerd worden door de papieren vorm. Maar de rol van belangrijke informatiebron zal alleen maar toenemen. En vooral wat je met die informatie doet, wordt belangrijk: nog meer context, nog meer diepgang en uitleg. Daarin zal NRC Handelsblad zijn toekomst zoeken.''

Wat heeft u zichzelf ten doel gesteld als hoofdredacteur?

De Jonge: ,,Ik kan niet spreken voor onze nieuwe hoofdredacteur (Oscar Garschagen red.) Maar ik hoop dat we een duidelijker profiel krijgen. Ons profiel objectief en onafhankelijk is tegelijkertijd ons manco. We zouden ook een wat pittiger stellingname kunnen gebruiken. En verder hoop ik oprecht dat we Rotterdam weer serieus gaan nemen. We hebben sterk de neiging gehad Rotterdam en Zuid-Holland te verloochenen omdat we zo graag landelijk willen zijn. Dan las ik stukken in andere kranten die bij ons hadden moeten staan. We gingen ontkennen dat Rotterdam belangrijk was. Dat moet veranderen. Dan is het evenwicht weer terug.''

Jensma: ,,Ik wil er meer een nieuwskrant van maken. Primeurs in plaats van agendavolgende journalistiek. Meer leiden dan volgen. En of ik dat bereik, tja ik ben nu ook niet de geestelijke vader van alle primeurs, maar het is wat ik motiveer. Waar ik het meeste lol in heb. Mijn hart gaat kloppen van zo'n legionellaserie. Gewoon iets uitzoeken, goed uitzoeken dan sta je als krant.''

Van Exter: ,,Mijn eerste doel vernieuwing is met de introductie van het dagelijkse katern De Verdieping, twee jaar geleden, al bereikt. Mijn volgende doel? Een krant maken die voor een bredere, jongere groep lezers relevant is. Het journalistieke niveau van de dagkrant moet omhoog, met name wat de analyse betreft. Dat zijn zaken waar wij de deelredacties veelvuldig over raadplegen.''

Broertjes: ,,De krant heeft een elektronische editie gekregen, een mediakatern, een opiniekatern, een wekelijks magazine en een nieuw kunstkatern, Opmaat. En binnenkort komen we met een nieuw dagelijks economiekatern. Wil je in deze tijd informatie nog overbrengen, moet je gelijksoortige berichten bij elkaar zetten in katernen, niet verspreid door de krant. Maar die ontwikkelingen wil ik niet voor mezelf opeisen. Wat dat betreft is het hoofdredacteurschap één grote les in nederigheid.''

REFORMATORISCH DAGBLAD (oplage: 57.720) Het Reformatorisch Dagblad is een christelijk dagblad van gereformeerde bevindelijke signatuur. Deze middagkrant is in 1971 opgericht om vanuit de geloofsovertuiging richting te geven aan de meningsvorming van de lezers. De krant wil de lezers beschermen 'tegen de geestelijke verwording die ons land bedreigt'. Het Reformatorisch Dagblad baseert zich daarbij op de gereformeerde belijdenisgeschriften (de Drie Formulieren van Enigheid). Voor het beoordelen van het publieke leven vindt de krant met name artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis belangrijk dat de christelijke waarden en normen in de samenleving gestalte moeten krijgen. Het Reformatorisch Dagblad betreurt de kerkelijke verdeeldheid onder de gereformeerde belijders en hoopt samenbindend te werken tussen aanhangers van deze leer. De krant heeft elke dag een themakatern en zit sinds 15 december 1997 op internet. HET FINANCIEELE DAGBLAD (oplage: 69.330) Het Financieele Dagblad is in 1943 ontstaan door de fusie van het Amsterdamsch Effectenblad (1843) en de Dagelijksche Beurscourant (1874). De voorlopers van Het Financieele Dagblad waren gespecialiseerde nieuwsbladen voor een afgebakende lezerskring, die hoofdzakelijk bestond uit personen die beroepshalve of privé belang hadden in zaken die zich op of rond de Amsterdamse effectenbeurs afspeelden. Sindsdien is Het Financieele Dagblad uitgegroeid tot een bredere krant, die naast informatie over het nationale en internationale ondernemen ook aandacht heeft voor persoonlijke financiën en vrijetijdsbesteding. Daarnaast heeft Het Financieele Dagblad sinds 1995 een website. Ook biedt de krant bedrijven de mogelijkheid om 's ochtends vroeg artikelen over het bedrijfsleven op hun eigen intranet of website te zetten. ALGEMEEN DAGBLAD (oplage: 360.927) Het Algemeen Dagblad is in 1946 opgericht. Deze landelijke ochtendkrant is een voortzetting van het Dagblad van Rotterdam, dat in 1939 door de uitgever Nieuwe Rotterdamsche Courant werd overgenomen. De krant wordt tegenwoordig uitgegeven door PCM. Het Algemeen Dagblad noemt zich onafhankelijk, omdat het zijn opstelling los van partijpolitieke of godsdienstige bindingen kiest. Het Algemeen Dagblad heeft gekozen voor een toegankelijke layout met vele infographics, zodat de vaste rubrieken snel worden herkend. Verder heeft het Algemeen Dagblad elke dag een sportbijlage. Sinds 4 september 1999 heeft de krant een website. Tegelijk verscheen voor het eerst het wekelijkse AD Magazine. Het magazine geeft achtergronden bij nieuwsfeiten en verschaft informatie over 'life en lifestyle'. DE TELEGRAAF (oplage: 803.500) Henry Tindal bracht op 1 januari 1893 het ochtendblad De Telegraaf op de markt. In 1902 verkocht hij De Telegraaf en De Courant aan H.M.C. Holdert. De Telegraaf is in beide wereldoorlogen omstreden geweest. In 1914-1918 lag de krant onder vuur toen het sterk pro-Engels was en in 1940-1945 toen Holdert de Duitsers en de NSB tegen elkaar uitspeelde. De Telegraaf moest evenals andere bladen de verschijning bij de bevrijding staken, en kreeg een naamsverbod voor twintig jaar. Deze uitspraak van de Commissie voor de Perszuivering werd echter in januari 1949 door de Raad van Beroep nietig verklaard. Datzelfde jaar verscheen De Telegraaf weer en groeide deze uit tot de grootste krant van Nederland. Het ochtendblad staat bekend om zijn populaire signatuur. Sinds 6 februari 1996 heeft de krant een website. NRC HANDELSBLAD (oplage: 271.577) Het eerste exemplaar van NRC Handelsblad verscheen op 1 oktober 1970 na een fusie van het Algemeen Handelsblad (1828) en de Nieuwe Rotterdamse Courant (1844). NRC Handelsblad is pragmatisch van inslag en wil de lezer zelf laten oordelen. Het motto van de krant is Lux et Libertas licht en vrijheid. NRC Handelsblad komt op voor de vrije ontplooiing van de individuele mens, bepleit verdraagzaamheid en wantrouwt in beginsel iedere collectiviteit. Verder hanteert de krant het journalistieke principe van strikte scheiding van feiten en meningen. NRC Handelsblad wordt uitgegeven door PCM . De wekelijkse NRC Handelsblad Web- en Weekeditie voor het buitenland bevat een selectie van de belangrijkste artikelen uit NRC Handelsblad. Het is de enige krant speciaal voor in het buitenland gevestigde Nederlanders. In december 1998 verscheen het eerste magazine M van NRC Handelsblad. De krant was in juli 1995 het eerste landelijke dagblad met een versie op internet. NEDERLANDS DAGBLAD (oplage: 31.423) Het Nederlands Dagblad is in 1944 in Groningen opgericht als illegaal blad onder de naam Reformatie-stemmen en ging later Gereformeerd Gezinsblad heten. In 1959 werd deze krant een dagblad. Eind 1967 werd de naam van dit orthodoxe, op het Gereformeerd Politiek Verbond georiënteerde dagblad gewijzigd in Nederlands Dagblad. De ochtendkrant wordt uitgegeven in Amersfoort en de abonnees behoren over het algemeen tot de Gereformeerde Kerken ('Vrijgemaakt'). Het Nederlands Dagblad heeft sinds 1 januari 1997 een internetversie. Daarnaast is de krant vanaf 1996 steeds per half jaar op cd-rom beschikbaar, als een soort elektronisch knipselarchief, compleet met foto's. De cd-roms beschikken ook over een zoekmachine. DE VOLKSKRANT (oplage: 344.167) De Volkskrant werd in 1919 opgericht als een weekblad met vakbondsnieuws. Op 1 oktober 1921 werd de Volkskrant op initiatief van de katholieke arbeidersbeweging een dagblad. In 1941 kwam het dagblad in handen van de NSB en op 4 oktober 1941 verscheen het voorlopig laatste nummer. De Volkskrant kwam op 8 mei 1945 in Amsterdam terug, als ochtendblad in plaats van avondblad. De ondertitel 'Katholiek dagblad voor Nederland' schrapte de krant op 25 september 1965 uit de kop. Vervolgens slaagde de krant er in nieuwe, ook niet-katholieke lezers te trekken, vooral uit intellectuele progressieve kringen. De Volkskrant wordt uitgegeven door PCM . De krant heeft sinds mei 1996 een internet-editie, en vanaf september 1997 een eigen ombudsman. Sinds 4 september 1999 verschijnt wekelijks het Volkskrant Magazine. TROUW (oplage: 122.745) Trouw werd op 30 januari 1943 opgericht vanuit het verzet en hoorde net als Het Parool en Vrij Nederland tot de ondergrondse pers. Meer dan 130 verspreiders werden in die tijd gedood. Na de oorlog bleef Trouw als dagblad verschijnen. De meeste lezers van Trouw behoorden tot in de jaren zestig tot de protestants-christelijke zuil. In de jaren tachtig en negentig ging het landelijk ochtendblad zich steeds meer richten op lezers met belangstelling voor maatschappij en levensbeschouwing. Van 1986 tot 1999 werd de krant uiterlijk gekenmerkt door een schreefloos lettertype, dat nu alleen nog in de koppen wordt gebruikt. Sinds 1999 bestaat de krant dagelijks uit een nieuwskatern en het katern De Verdieping, dat onderwerpen uitdiept die prominent in het nieuws zijn of door Trouw belangrijk worden gevonden. Vanaf 4 januari 1999 heeft Trouw een website. Bronnen: Winkler Prins en (de websites van) de kranten.