NIEUWE WET

POLITIEK

VERENIGING

FAMILIE

HUISARTS

CONSULENT

TOETSINGSCOMMISSIE

TEGENSTANDERS

BUITENLAND

VRAAGGESPREK

WETSVOORSTEL

VERZOEK

RECHTSZAKEN

SCEN-ARTSEN

WILSVERKLARINGEN

EUTHANATICA

BOEKEN

Zoeken in de wereld van de gewenste dood

Marc Chavannes
De lijdensweg van zijn broer bracht de Franse senator Pierre Biarnès er toe om een wetsvoorstel in te dienen dat euthanasie mogelijk moet maken.

PAUL BIARNÈS WAS WIJNBOER in de Drôme, in het zuiden van Frankrijk, waar de Rhône zijn laatste honderden kilometers naar de Middellandse Zee stroomt. In de kracht van zijn leven kreeg hij honderden rode vlekken op zijn huid. De artsen hadden geen idee. Niemand legde een verband met het auto-ongeluk dat hij in 1982 had overleefd dankzij overvloedige bloedtransfusies.

Pierre Biarnès

Pauls broer Pierre, die als buitenlands correspondent van Le Monde alle vijf continenten kende, kwam er via bevriende medici vrij snel achter dat zijn geliefde broer moest lijden aan 'de nieuwe ziekte'. Het was 1984. Paul, wiens lichaam door aids zwaar aangetast raakte, kreeg paardenmiddelen toegediend. De buitenman met zijn rugbygestalte verloor dertig kilo. Na de behandeling was hij onherkenbaar. Zijn tanden en kiezen bloedden, alles deed pijn.

,,Hij kon niet meer'', schrijft Pierre in zijn boekje La Mort de Paul. ,,Zo wilde hij niet dood gaan. Paul vroeg me een arts te vinden die hem kon helpen er een eind aan te maken.''

Zo kwam Pierre Biarnès in het kleine wereldje van de gewenste dood terecht. Hij vond een dokter die zijn broer wilde helpen, op voorwaarde dat Paul de strijd zo lang mogelijk volhield. De jaren die volgden waren een beproeving. Maag en darmen, bronchiën en longen raakten steeds verder ontregeld, maar Paul, die wethouder was in zijn wijndorp, sleepte zich met steun van zijn vrouw iedere dag naar het stadhuis. Hij sloeg de maandelijkse vergadering van de Crédit Agricole in Valence zelden over.

Op de dag dat de arts met de trein uit Parijs kwam voor de afgesproken laatste handeling lachte Paul met de kracht die hem restte om de blunders die de kortstondige premier Edith Cresson had gemaakt over Japanse werkmieren en Britse homoseksuelen. In zijn even sobere als principiële boekje beschrijft Biarnès hoe de urn hem daags daarna in de handen brandde. Paul had na zeven jaar de ongelijke strijd opgegeven. Pierre's strijd was begonnen.

Toneel van het gevecht: het Palais de Luxembourg, zetel van de Franse Senaat. Een schilderachtig gebouw met prachtige zalen en een bibliotheek om romantische films op te nemen. In Parijs hebben senatoren de naam oud en conservatief te zijn. Zij worden voor negen jaar gekozen en zijn merendeels afkomstig van het platteland. Pierre Biarnès heeft 25 jaar bij Le Monde gewerkt, komt uit de provincie en is senator, maar op het gebied van euthanasie houdt de vergelijking daar op. Na een gedegen theoretische en tactische voorbereiding diende hij op 26 januari 1999 met 56 mede-socialisten een initiefwetsontwerp in dat beoogt in Frankrijk de voorwaarden te scheppen om 'waardig te sterven'.

In een vorstelijke koffiekamer legt Biarnès uit dat zijn voorstel tegelijkertijd verder gaat dan de Nederlandse praktijk, én beperkt is. Wie bij gezond verstand een 'levenseinde-testament' heeft opgesteld, kan in tijden van ongeneeslijke ziekte aanspraak maken op actieve levensbeëindiging - zo nodig met behulp van een aangewezen 'wilserfgenaam'. Een arts kan gewetensbezwaren aanvoeren, waarop de patiënt de hulp van een ander kan inroepen. Als die gehoor geeft aan een verzoek tot levensbeeindiging blijft hij straffeloos.

Het ontwerp is beperkt in die zin dat het geen oplossing biedt voor wie niet tijdig een levenseinde-testament heeft opgesteld en niet meer kan praten, door een ziekte of een ongeluk. Biarnès: ,,Ik ben een rationalist. Het gaat mij om de vrijheid van het individu. Dit is geen regeling gebaseerd op medelijden van het genre 'Oma lijdt zo'. Niemand mag over het leven van een ander beslissen.''

Biarnès heeft voorlopig alleen partijgenoten bij zijn initiatief betrokken om in het procedurele oerwoud van het Franse parlement de meeste kans te maken het ontwerp op de agenda te krijgen. De Franse regering bepaalt sinds De Gaulle's grondwet van 1958 de agenda van beide huizen van het parlement; die kunnen slechts enkele onderwerpen naar eigen keus behandelen. Volgens Biarnès heeft zijn voorstel ruime steun, ook bij de politieke 'overzijde'. Dat hoeft niet te verbazen, zegt hij, want uit enquêtes blijkt dat vier vijfde van het Franse volk vóór een zachte dood is. Het initiatiefwetsontwerp is tot op heden nog niet behandeld.

Waarom heeft Frankrijk dan geen wet of regeling? President Chirac heeft zich onlangs opnieuw vierkant tegen verklaard, met als argument dat artsen er zijn om het leven te verdedigen. De linkse coalitie is nauwelijks vooruitstrevender. Pierre Biarnès: ,,Ook de regering-Jospin is heel huiverig voor maatschappelijke vragen. Dat heb je gezien bij het geregistreerd partnerschap. Het blijkt hier opnieuw.

,,In feite bevinden we ons in een totale anarchie. Het verbod op euthanasie wordt op grote schaal genegeerd. Het gebeurt dagelijks, overal. Artsen geven het niet toe, bang als ze zijn voor de zware straffen uit de wet. De artsenstand is in meerderheid zeer behoudend. Niemand zegt wat, justitie blijft er buiten. Terwijl zelfs van de katholieke bevolking zestig procent vóór is. Het is die hypocrisie waar we eindelijk van moeten loskomen. Vergeet niet dat in veel ziekenhuizen en slecht geïnformeerde families ellendige dingen voorkomen. Het grootste schandaal zijn de privé-klinieken die een hele industrie hebben gemaakt van de pijnbestrijding. Zo iemand als Bernard Kouchner [Franse oud-minister van Volksgezondheid, red.] heeft zijn hele leven pijn bestreden en niets genezen: zakken rijst in Biafra losten ook niets op. De maatschappelijke tweedeling duurt tot en met de dood.''

De Franse tegenhanger van de Nederlandse Vereniging voor vrijwillige euthanasie is de Association pour le droit de mourir en dignité (http://perso.club-internet.fr/admd).

La Mort de Paul (Editions Générales First, ISBN 2-87691-508-1).