Dossier IRT-affaire

Nieuws

Rapport

Kamercommissie

Achtergrond

Biografie

Opinie

Begrippen

Door onze redacteuren ROB SCHOOF en FRANK VERMEULEN
DEN HAAG, 10 MEI. Een onheilspellende stilte daalde gistermiddag aan het eind van het debat over het rapport van de commissie-Van Traa neer over VVD-minister Dijkstal (Binnenlandse Zaken). Dijkstal had zich drie dagen gedragen als een stuk zeep in een warm bad.

De Tweede Kamer had keer op keer vergeefs van de minister een toezegging gevraagd dat hij falende gezagsdragers bij de politie zou aanpakken. De liberale vice-premier zegde uiteindelijk toe dat hij erg zijn best zou doen om te onderzoeken of ,,personele maatregelen'' mogelijk zijn. Dat en zijn mededeling dat hij niets heeft ,,afgekaart'' met de Haarlemse burgemeester Pop stelde de Kamer voorlopig tevreden. Op Koninginnedag had de Haarlemse korpsbeheerder in een gesprek met deze krant gezegd dat hij met Dijkstal de positie van zijn korpschef Straver, die formeel verantwoordelijk is voor het opereren van de politiemensen Langendoen en Van Vondel, had veiliggesteld. Die uitspraak had Pop volgens de minister bij hem ,,gerectificeerd''.

Eigenlijk bleek aan het eind van het debat tussen de Kamer en de parlementaire enquêtecommissie opsporingsmethoden in april al dat de pijlen van het parlement zich niet langer richtten op de D66-bewindsvrouw Sorgdrager (Justitie). Zij was inmiddels immers aan de slag gegaan met het verwijderen van ondeugdelijke topambtenaren van haar departement. Bovendien bleek tijdens dat debat dat zij begonnen was met een zuivering van het OM, te beginnen bij de top: de procureurs-generaal. De kennelijke weigerachtigheid van Dijkstal om soortgelijke personele maatregelen te treffen bij de politie zorgde toen reeds voor gemor in Kamergelederen.

Natuurlijk ging het deze week tijdens het debat met de regering over het eindrapport Inzake Opsporing van de commissie-Van Traa niet alleen over ,,koppensnellen'', zoals woordvoerders van diverse fracties beleden. De analyse van Van Traa dat het opsporingsapparaat kampt met een drievoudige crisis, van gezag, normering en organisatie, wordt inmiddels door Kamer en kabinet onderschreven. Dat impliceert dat de politiek staat voor een drievoudige opdracht: het formuleren van regels waaraan opsporingsambtenaren zich te houden hebben in de voorfase van het opsporingsonderzoek gericht tegen de georganiseerde misdaad, het introduceren van een nieuwe, gezagsgetrouwe, mentaliteit bij politie en openbaar ministerie en het verwijderen van al diegenen die verantwoordelijkheid dragen voor het ,,ontsporen van de opsporing''.

Op hoofdlijnen bestaat er tussen parlement en regering overeenstemming over de nieuwe opsporingsregels in het Wetboek van Strafvordering. Zo moeten bijzondere opsporingsmethoden, die een inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer, verankerd worden in de wet en zijn zogenoemde ,,geheime trajecten'' in de toekomst taboe. Over de verschillende modaliteiten als het gaat om bijvoorbeeld doorlaten van schadelijke goederen en het inzetten van informanten of infiltranten moet de komende weken nog overeenstemming worden bereikt tussen de verschillende fracties en tussen Kamer en kabinet. Sorgdrager zei deze week dat zij daarna ,,sneller dan gebruikelijk'' met wetgeving zal komen. Zij hoopt het dikke pakket wetgeving volgend jaar aan de Kamer te presenteren.

De meeste politieke spanning genereerde de afgelopen dagen toch de discussie over het verwijderen, door ontslag of overplaatsing, van functionarissen in het opsporingsapparaat. Dit koppensnellen wordt nodig gevonden voor ,,het herstel van het vertrouwen in het opsporingsapparaat''. Dit is tegelijkertijd een riskante bezigheid omdat uiteindelijk de positie van de verantwoordelijke bewindslieden in het geding kan komen. Volgens bronnen op Binnenlandse Zaken zullen maatregelen tegen de Haarlemse hoofdofficier De Beaufort en tegen politiechef Straver, PvdA-staatssecretaris Schmitz (Justitie) in grote moeilijkheden brengen. Zij vormde in haar vorige leven als burgemeester van Haarlem immers samen met deze functionarissen de "driehoek', verantwoordelijk voor politie en justitie in Kennemerland. Het vertrek van Schmitz zou een kettingreactie in werking zetten waarbij ook de beide politieministers hun leven niet zeker zijn en uiteindelijk een kabinetscrisis in zicht komt. Zover zal het over dit kwestie hoogstwaarschijnlijk niet komen. Het paarse kabinet functioneert immers op de meeste andere terreinen redelijk en de onderlinge verhoudingen van de regeringspartijen zijn zo solide dat dit doemscenario voorlopig illusoir is.

Tijdens het debat deden de meeste fracties op dit punt wat van hen werd verwacht. PvdA-woordvoerder Kalsbeek verdedigde haar partijgenoot Schmitz. Net zoals haar collega Dittrich van D66 Sorgdrager afschermde. Steeds wanneer CDA-woordvoerder Hillen het vuurtje probeerde aan te steken, verscheen de ijverige Democraat met zijn schuimblusser bij de interuptiemicrofoon om de belendende perselen nat te houden.

Wellicht heeft Dijkstal deze week, met zijn ijzersterke positie als vice-premier in het achterhoofd, de bloeddorstige stemming in de Kamer onderschat. Zondag draaide hij nog ontspannen plaatjes op de radio, terwijl Sorgdrager naar verluidt wekenlang studeerde op haar dossiers. Zij kreeg, deze keer ongevraagd, van verschillende fracties, tot en met oppositiepartij CDA, complimenten voor haar "vakvrouwschap". De nonchalance waarmee Dijkstal de Kamer tegemoet trad, legden sommige Kamerleden achteraf uit als minachting van het parlement. Voor Dijkstal dreigt wel degelijk zware politieke schade als hij in september zijn huiswerk niet heeft gemaakt. CDA-fractievoorzitter Heerma zei gisteren na afloop dat Dijkstal ,,onhandig'' heeft gemanoeuvreerd. ,,Tot september staan alle ogen op kwatta in de richting van Dijkstal.''