Affaire Srebrenica

Nieuws

Chronologische reconstructie

Commissie Bakker

Achtergrond

Opinie

Ook Frankrijk zoekt naar de waarheid over Srebrenica. Gisteren stak de raadsheer van Chirac de loftrompet over zijn president.

Door onze correspondent PIETER KOTTMAN

PARIJS, 31 JAN. Eén week na president Jacques Chiracs aantreden, op 17 mei 1995, worden in Bosnië Franse soldaten in gijzeling genomen, vastgebonden aan lantaarnpalen, beledigd en vernederd. Chirac heeft geen noemenswaardige militaire ervaring maar éen ding beseft hij: sneuvelen - dat kan een Franse soldaat, maar vernederd worden? Nee, dat is ontoelaatbaar. Er moet iets gebeuren, een andere militaire aanpak, geen lankmoedigheid meer. Op 15 juni zit Chirac bij president Clinton in de Oval Office, voor de "kortste topontmoeting ooit gehouden": twintig minuten. Nog geen vierentwintig uur later, midden in de nacht, wordt VN-resolutie 998 aangenomen, over de instelling van een snelle Europese interventiemacht.

Allemaal dankzij meneer de president Jacques Chirac.

"Heel blij" was Jean-Daniel Levitte gisteren, dat hij "mijn deel van de waarheid" kon vertellen aan de, overigens slechts voor een deel aanwezige parlementaire commissie die het Franse aandeel onderzoekt in het debacle van Srebrenica, de Bosnische moslimenclave die op 11 juli 1995 in Servische handen viel en waar vervolgens onder toeziend oog van Nederlandse blauwhelmen meer dan 7.000 mannen en jongens werden afgevoerd en vermoord. Levitte - onberispelijk haar en een extreem uitgestreken gezicht - was van 1995 tot 2000 diplomatiek raadsheer van Chirac, nu is hij permanent vertegenwoordiger van Frankrijk bij de VN in New York.

Levitte's "deel van de waarheid" is één lange lofzang op de presidentiële onverzettelijkheid, waarvan het hoogtepunt hem "in het geheugen gegrift staat". Dat was op 11 juli, toen op de Frans- Duitse top in Straatsburg over veiligheid in Europa Klaus Kinkel, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, uit de vergadering wordt geroepen wegens een telefoontje van zijn Nederlandse collega Hans van Mierlo. Boodschap: ons contingent wordt aangevallen, maar we hebben géén hulp nodig. Vijfenveertig minuten later: weer een telefoontje. Srebrenica staat op het punt te vallen, maar we willen geen bombardementen want de Nederlandse soldaten en de bevolking zijn op een kluit bijeengedreven en dat wordt een bloedbad. Chirac - en dit is het moment dat Levitte zich zo goed herinnert - "ontploft". Dat zo'n drama even door de telefoon gemeld wordt!

Levitte wil "geen polemiek" ontketenen tussen Nederland en Frankrijk, maar aan Chirac, aan Frankrijk heeft het niet-ingrijpen in elk geval niet gelegen. En geruchten dat Chirac een akkoord zou hebben gesloten met Milosevic om niet meer te bombarderen in ruil voor vrijlating van gegijzelde soldaten wil Levitte "de nek omdraaien". Dat beweren is de eer van de president bezoedelen. Van de tientallen gesprekken tussen Chirac en Milosevic herinnert Levitte zich slechts Chiracs "buitengewoon harde toon, géén onderhandelingstoon". Levittes getuigenis gistermiddag was openbaar. "Eigenlijk een uitzondering" op de praktijk van parlementair onderzoek, liet commissievoorzitter François Loncle in een uitvoerig woord-vooraf weten. Vorige week besliste het Franse ministerie van Defensie te elfder ure dat generaal Bernard Janvier uitsluitend achter gesloten deuren verhoord kon worden, een beslissing die Loncle toen zei te betreuren. Nu drong hij aan op vertrouwen in de integriteit van de commissie en meldde dat Janvier op zijn vraag of hij ook in de aanwezigheid van journalisten zo openhartig zou zijn geweest, nee had gezegd. Zo zien we maar: gesloten deuren zijn zo slecht nog niet.

Op kousenvoeten stelt de commissie Levitte na diens exposé enkele vragen. Commissie-rapporteur François Léotard, omstreden omdat hij minister van Defensie was tot enkele maanden vóór de Srebrenica-tragedie, is niet zozeer nieuwsgierig naar het verleden als wel naar de toekomst. Hoe ziet meneer de ambassadeur toekomstige vredesmissies? En hoe kan het dat al die oorlogsmisdadigers nog rondlopen in voormalig Joegoslavië? Het socialistische commissielid Pierre Brana wil weten waarom de Nederlandse luitenant Karremans keer op keer luchtsteun is geweigerd door de Franse generaal Bernard Janvier. Cruciale vraag - waarop Levitte antwoordt dat militaire communicatie "niet mijn specialisme" is en wijst erop dat "dreiging", zoals die Srebrenica boven het hoofd hing, "altijd heel moeilijk te wegen is". Voorzitter Loncle knikt. Trouwens, en dat is echt de laatste vraag, hoe heeft Levitte het akkoord van Dayton eigenlijk ervaren?