Affaire Srebrenica

Nieuws

Chronologische reconstructie

Commissie Bakker

Achtergrond

Opinie

De 'fuik' in de besluitvorming verbaasde D66-Kamerlid Bert Bakker het meest tijdens zijn onderzoek naar de gang van zaken rond Srebrenica. 'Er was geen weg terug'.

Door onze redacteuren CEES BANNING en PETRA DE KONING

DEN HAAG, 4 SEPT. Het ging over vrede bewaren, over slechte of géén 'communicatie' tussen ministers, Tweede Kamerleden, hoge militairen. Maar bijvoorbeeld ook over de vraag: is een feest wel een feest als er niet wordt gedanst? Ook al is er 'een muziekje en een drankje'? Was kroonprins Willem-Alexander in juli 1995, kort na de val van de moslimenclave Srebrenica, op een feest of op een 'receptie- achtige bijeenkomst?'In zijn werkkamer in de Tweede Kamer praat Bert Bakker (D66), voorzitter van de commissie die Nederlandse deelname aan vredesmissies onderzocht, over het rapport dat vandaag is gepubliceerd. Een rapport dat de onderzoekers geen vijanden zal opleveren: alle partijen die bij de besluiten over uitzending van Nederlandse militairen betrokken waren - en vooral de missie in Srebrenica -, krijgen een tik. De veiligheidsraad die een onduidelijk mandaat had gesteld voor de VN-militairen in Bosnië, de ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken die elkaar dwars zaten, Tweede Kamerleden die met 'de waan van de dag' bezig zijn, en de media die bijdroegen aan het idee dat Nederland 'iets' móest doen om de Bosnische moslims te beschermen tegen Serviërs.

Bakker: "We wilden in onze conclusies heel dicht blijven bij beschrijving en analyse. Een oordeel laten we aan de Tweede Kamer. Maar je ziet dat het hier en daar, en op nogal wat momenten, misgaat zodra er druk op een situatie komt. Het gaat dan mis in én de communicatie tussen ministers, tussen ministeries, tussen Kamer en ministers.'

Wat heeft u als voorzitter van de commissie het meest verbaasd?

"De fuik van de besluitvorming. Je geeft toestemming, omgeven met veel mitsen en maren, en je kunt daarna niet meer terug.'

En?

"En, als een besluit eenmaal is genomen dan bestaat er in de Tweede Kamer geen belangstelling meer voor. Dan gaat men over tot de orde van de dag. Maar dat is niet uniek voor de besluitvorming bij de deelname aan vredesmissies, dat gebeurt ook wanneer er iets wordt besloten over gezondheidszorg, onderwijs, sociale zekerheid. Maar je hebt hier met menselijk materieel te maken."

Het drama in Srebrenica was de aanleiding voor de Tweede Kamer om uw commissie in het leven te roepen. Bij welke bevinding schoof u naar het puntje van uw stoel?

"De chaotische situatie. Bij de aanval op Srebrenica kreeg het ministerie van Defensie in Den Haag tegenstrijdige adviezen. Over de bedoeling van het Bosnische-Servische leger bestonden drie verschillende opvattingen. Die waren gebaseerd op gevoelens, niet op feitelijke gegevens."

"De informatievoorziening was sowieso zeer gebrekkig. Minister Voorhoeve stuurt bijvoorbeeld een fax naar de bevelhebbers van Dutchbat in Srebrenica dat ze niet mogen meewerken aan de deportatie van de moslimmannen. 'Niet mogelijk', schrijft overste Karremans op deze fax. Dat is vervolgens nooit meegedeeld aan het ministerie. De informatiestromen liepen langs elkaar heen en er was heel veel miscommunicatie."

In de verhoren ging het vaak over de ontvangst die voor Dutchbat werd georganiseerd, op een zondagmiddag na de val van Srebrenica. De premier was er, de kroonprins, Kamerleden. In het rapport staat dat 'ten onrechte' de indruk is ontstaan dan Willem Alexander aan 'feestelijkheden' heeft deelgenomen. Waarom ten onrechte?

"De zaterdagavond ervóór zijn de Dutchbat-militairen, na een biertje of twee, tot ontlading gekomen. Er werd gehost. Die beelden zijn door elkaar gaan lopen met de bijeenkomst van de zondagmiddag, met de premier en de kroonprins. Daar was ook wel sprake van een ontspannen sfeer, er was een muziekje en een drankje, maar er werd niet gehost. Het was geen feest. Meer een receptie-achtige bijeenkomst."

Moet er een parlementaire enquête komen?

"Dat laat zich pas beoordelen wanneer het NIOD haar bevindingen volgend jaar heeft gepubliceerd. Ik verwacht dat er dan veel feiten boven tafel zijn gekomen. Onze commissie heeft niet geleden onder het feit dat we geen parlemeniare commissie waren."

Voormalig CDA-minister Hans van den Broek van Buitenlandse Zaken zei na zijn verhoor dat hij zich beter zou hebben voorbereid wanneer uw commissie het predikaat enquêtecommissie zou hebben gehad.

"Een flauwe opmerking, die je van een zittend minister niet zou pikken. Maar Van den Broek is weg en hij stond niet centraal in ons onderzoek. We hebben de indruk dat we alle relevante informatie boven tafel hebben gekregen."

Dus geen enquête?

"Ik wil als voorzitter van de commissie daar geen oordeel over geven."

En als Kamerlid van D66?

"Het Kamerlid Bakker heeft op dit moment geen mening die voor een groot publiek interessant is."

Hebben we geleerd van de dramatisch afgelopen missie in Bosnië? Onderzoeker Norbert Both constateerde vorige week in een boek dat Nederlandse politici en bewindslieden in die uitzending werden geleid door emoties en gebrek aan realiteitszin.

"Dat is zo. Politiek idealisme is een legitiem gevoel, maar dat moet wel gepaard gaan met militair-operationeel realisme. Dat is onvoldoende gebeurd. Je moet niet vergeten: in die tijd stond de wereldvrede op uitbreken. De koude oorlog was voorbij, we hadden de Golfoorlog gehad. Er was nog een probleem in Bosnië, en wij dachten dat dat wel was op te lossen met wat goede wil en een witte vlag."