DE RONDVAARTBOOT Gemini ligt te pruttelen in de Rotterdamse Merwehaven als twintig Russische officieren, onder aanvoering van brigadegeneraal Valentin Bogdantsjikov, aan boord stappen voor een lunchtochtje door de haven. Ze zijn in burger, de militairen, omdat ze straks bij Joris Voorhoeve op het ministerie van Defensie op bezoek gaan, voor de ondertekening van een bilateraal samenwerkingsverdrag met het Russische ministerie van Defensie. Ze zijn te gast bij de Militaire Leergangen. Het programma omvat een bezoek aan de 13de motorbrigade in Oirschot, de marine in Den Helder en het 311de eskader op luchtmachtbasis Volkel.

Wisselende indrukken heeft kapitein Nikolaj Joematov tot nu toe aan het bezoek overgehouden. Wat hem onaangenaam trof, was dat de groetplicht voor Nederlandse militairen is afgeschaft. ,,Een dergelijke familiaire verhouding in het leger is discutabel in oorlogssituaties'', zegt de kapitein uit Orenboerg, die stamt uit een Kozakkengeslacht in de Oeral. Zijn hele familie is beroepsmilitair. ,,Je moet er een bepaalde aanleg voor hebben.'' En die heeft de 37-jarige kapitein, want op zijn veertiende betrad hij de Soevorov Kadettenschool en hij draagt dus al 23 jaar epauletten.

Maar over de netheid en organisatiegraad van het Nederlandse leger is Joematov goed te spreken. ,,Ik hou van de Europese degelijkheid, daarmee heb ik toen ik in de DDR diende al te maken gehad.'' En het Russische leger? De berichten zijn alarmerend. Geen geld, geen materieel, geen moreel. Och, over de toestand in het Russische leger wil hij niet al te somber doen. ,,We zijn getuige geweest van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Dit is een tijd van ondergang, schemering, maar er is licht, al straalt het nog zwakjes.'' Met een knipoog naar de communistische leuze 'Wij gaan een lichtende toekomst tegemoet' zegt hij lachend: ,,Wij gaan een lichtende vlek tegemoet.''

De NAVO, ja, de NAVO. Ze praten er niet graag over, de officieren, maar het zit ze niet lekker. ,,Stel'', zegt Joematov, ,,je buurman pikt je gemeenschappelijke balkon in. Wat doe je dan? Dit raakt ons nationaal belang. De NAVO vergeet de afspraken die zijn gemaakt tussen Kohl en Gorbatsjov. Ze zijn kort van memorie, de Westerse leiders.''

Vasili Tolkatsjov is het hartgrondig met hem eens. Ook hij komt uit een militair gezin. Hij is geboren in de textielstad Ivanovo, niet ver van Moskou, en hij houdt van zijn beroep. ,,Mijn oriëntatiepunt is: ik heb mijn land waarvan ik hou en dat ik moet verdedigen. De politiek komt en gaat, maar Rusland is eeuwig.''

Piloot Nikolaj Djatel (Specht), blond, staalblauwe ogen, zegt niet veel, maar één ding staat voor hem als een paal boven water: terug naar het communisme, dat nooit. ,,Voor het eerst hou ik me nu met mijn echte werk bezig.'' Wat dat is? ,,Vliegen! Vroeger moesten we ons voortdurend met politiek afgeven. Alles is nu veel vrijer.'' Wat de NAVO betreft, is hij het eens met zijn collega, luitenant Aleksandr Sokolov (Van der Valk), die zegt: ,,Heel Europa is veranderd, behalve de NAVO. Het Warschaupact is uiteengevallen, dus waarom die uitbreiding?''

'Voor alle zekerheid', opper ik voorzichtig. ,,Voor alle zekerheid breid je geen militaire blokken uit'', zegt Sokolov. ,,Men had aan die NAVO een meer politieke betekenis moeten geven. Zegt u nu eens wat eigenlijk de echte argumenten van het Westen zijn?'' Schuldgevoel ten opzichte van Oost-Europa en angst voor de instabiliteit van Rusland, veronderstel ik. Sokolov kijkt ervan op. ,,Rusland is niet instabiel: we hebben een grondwet, we hebben democratie en we hebben een markteconomie. Het gaat nog niet van een leien dakje. Van instabiliteit kun je pas spreken als mensen worden gedwongen dingen te doen die ze niet willen. Daar is geen sprake van: de bevolking heeft Jeltsin met grote meerderheid gekozen.''

De officieren zijn geïnteresseerd in het Nederlandse beroepsleger. Ook Rusland werkt inmiddels met zo'n 260.000 contractanten. Dat maakt volgens Sokolov een groot verschil. ,,Wij kunnen van jullie leren. De Nederlandse militairen zeggen dat met de invoering van het beroepsleger een duidelijke kwalitatieve sprong is gemaakt.'' Nee, over het debacle van Srebrenica is de Russen niets meegedeeld. Wat had dat om de hakken, vraagt Sokolov. Het is niet in een paar woorden uit te leggen.

Brigadegeneraal Bogdantsjikov is geboren in Donetsk, dat tegenwoordig in de onafhankelijke republiek de Oekraïne ligt. Ook hij dient het vaderland sinds de tiende klas van de lagere school. Hij houdt van de dienst, de discipline, de orde, de georganiseerdheid. Dat het Russische leger niet meer gepolitiseerd is, juicht hij toe. ,,Het is de taak van het leger het vaderland te dienen, en niet de communistische partij.''

Hij wil, zij het schoorvoetend, wel toegeven dat de hervorming van de strijdkrachten moeizaam verloopt, heel moeizaam zelfs. ,,Het is nu goedkoper een regiment in dienst te houden, dan het naar huis te sturen, want dan moet je ze veel geld en huisvesting bieden. Sinds 1992 is ons leger met 1,2 miljoen man ingekrompen. We hebben zoveel stormen meegemaakt in onze geschiedenis - de revolutie, de burgeroorlog, hongersnood. Ook deze tijd van troebelen zullen we wel doorstaan. Vergeet niet dat andere landen tientallen jaren de tijd hebben gehad voor wat wij in een paar jaar moeten doorvoeren.''

Het plotselinge ontslag van minister van Defensie Rodionov, vorige maand, omdat de hervorming van het leger te traag verliep, ontlokt de brigadegeneraal de opmerking: ,,Gelijk heeft hij, die het hoogste is.'' Maar als ik zeg dat het toch Jeltsin is die met geld over de brug moet komen voor de hervormingen, en dat Rodionov dus eigenlijk vrijuit gaat, grijnst hij en knikt instemmend. ,,Laten we maar zeggen dat Rodionov meer een theoreticus was dan een man uit de praktijk.''

Kapitein Joematov hoef je niks te vertellen over de desolate toestand van het Russische leger. Wat hem trof bij een gesprek met een Nederlandse officier was dat de man niet wist wat het salaris van een gemeen soldaat in Nederland is. ,,Dat vind ik onbegrijpelijk. Als bataljonscommandant moet ik weten hoe de soldaten leven.'' Hoe leven ze dan? ,,Slecht. Er zijn problemen!'' Een militair à la Lebed als president, opper ik. ,,Ach, Lebed debiteert alleen maar holle leuzen, hij heeft geen politiek programma. Nee, Rodionov, dat was een verstandige generaal. Maar die is weg. Dat zijn de problemen van de politiek. Lang leve de koning!''