ZONDER GESCHIEDENIS geen identiteit. Te veel geschie denis kan de mens razend maken. Dat blijkt in talloze oorlogshaarden in de wereld. Het omgekeerde is echter net zozeer waar. Wie zijn verleden niet kent, begrijpt zijn heden evenmin. Dat is in Nederland het probleem.

Maar hoe leggen we het de kinderen op de lagere en middelbare school uit? Sinds het onderwijs door de mammoetwet danig van karakter is veranderd, heeft het geschiedenisonderwijs veel veren moeten laten. In de slag om de vakkenpakketten heeft de geschiedenis een relatief groot aantal lesuren verloren. Bovendien is de aard van het onderwijs veranderd. De nadruk ligt nu op vaardigheden in plaats van op kennisoverdracht. In de schaarse beschikbare uren moeten de leerlingen die het vak nog volgen, allerlei historische problemen zien te doorgronden zonder dat de feitelijke basisgegevens worden verschaft. Feiten kun je immers opzoeken.

Maar kan je het verleden wel begrijpen zonder de jaartallen te kennen? Het antwoord is simpel: nee. Ongeveer drie jaar geleden stelde een commissie onder voorzitterschap van PvdA-bestuurder De Wit, onder meer voormalig commissaris van de koningin, voor de weg terug in te slaan. In het onderwijs zou het weer om de historische canon (en dus ook jaartallen) moeten gaan. Dit voorstel spoorde echter niet met de structuur van het hedendaagse onderwijs. Een strikte canon zou haaks staan op de doelstellingen van de basisvorming en met name het studiehuis, waarin niet passieve kennis, maar actieve zelfwerkzaamheid wordt beoogd. Op verzoek van de regering heeft een nieuwe commissie onder leiding van prof. De Rooy uit Amsterdam het vak nu wederom doorgelicht en nieuwe les- en examenprogramma's opgesteld.

De commissie-De Rooy heeft grondig werk verricht. Ten eerste is ze er in geslaagd de tegenstelling tussen kennis en begrip te overbruggen. Jaartallen worden weer belangrijk, maar wel binnen hun chronologische context. Blindelings lijstjes stampen is zinloos, de leerling moet niettemin wel weten waar hij of zij de nodige feiten kan opzoeken. In het lager en voortgezet onderwijs moeten daarom tien tijdvakken worden behandeld, vanaf de prehistorie tot en met de nieuwste geschiedenis. Deze periodes hoeven bovendien niet keurig van a tot z worden afgehandeld, maar dienen in de opeenvolgende leerfases van het kind steeds terug te komen, zodat de geschiedenislessen recht doen aan de verschillende onderwijsniveaus en kennis plus inzicht zich vervolgens kunnen verdiepen.

DE COMMISSIE-DE ROOY hoopt hiermee de 'scholen strijd' tussen de aanhangers van kennis en de protagonisten van vaardigheden te beslechten. Gevreesd moet worden dat het zo eenvoudig niet zal gaan. De kampen hebben zich dermate ingegraven, dat ze zich niet met één druk op de knop tot de orde laten roepen.

De regering en de vakorganisaties van geschiedenisleraren kunnen er desondanks wel toe bijdragen dat er nu eindelijk een doorbraak wordt bereikt. De voorstellen van de commissie-De Rooy zijn genuanceerd en inspirerend. Ze bieden een algemene en toetsbare canon voor het curriculum, zonder de individuele benadering van de leraar, die cruciaal is voor succes, te ondermijnen. Uiteindelijk gaat het er in het onderwijs namelijk niet om het eigen didactische gelijk te halen. Het gaat om iets veel belangrijkers. Kinderen belangstelling en eventueel zelfs liefde bij te brengen voor een van de belangrijkste aspecten van het heden: hun geschiedenis.

Zie ook:

Verlichting wordt op school 'pruikentijd' (22 februari 2001)
Op naar de tastbare geschiedenis (22 februari 2001)