HANS DULFER
Het onvolprezen VPRO-programma OVT blikte afgelopen zondag terug op Radio Moskou, de Russische zender die vanaf 1929 tot het eind van de Koude Oorlog in 1994 Nederlandstalig propaganda maakte voor de communistische heilstaat. Een terugblik die een onthutsend beeld gaf van de naïviteit van een aantal naar de USSR gelokte Nederlandse presentatoren wiens enige werk het was om uiterst punctueel voorgebakken propaganda-teksten op te lezen.

Stemverheffingen of andere emotionele toevoegingen waren daarbij streng verboden door de Sovjet radio-bonzen en een eigen interpretatie was helemaal uit den boze. Omdat de Russen kennelijk weinig vertrouwen hadden in Nederlandse voorlezers was er iemand aangesteld die de bijgeleverde (propaganda)muziek verzorgde en er op toezag dat niet afgeweken werd van de teksten.

Een beetje vergelijkbaar met de functie van de tegenwoordige zendercoördinator op Radio 3, met dien verstande dat die de presentator (dj) heel af en toe iets van z'n eigen smaak laat draaien en enige ruimte biedt voor emotioneel gedrag.

Probleem was niet alleen dat zo'n Radio Moskou zendercoördinator wegens het taalverschil eveneens uit de kringen van de overgelopen Nederlanders gerecruteerd moest worden, maar ook dat de uitzendingen rechtstreeks waren en zo'n functionaris dus niet kon ingrijpen als de presentator zich wel of niet opzettelijk versprak of emotionaliteit vertoonde. Met als gevolg, zo bleek uit het OVT interview met een stokdove en hoogbejaarde dame die bij Radio Moskou ooit die functie vervulde, dat men de 'foutjes' maar over het hoofd zag temeer omdat de bonzen toch vrijwel nooit luisterden en geen woord Nederlands begrepen.

En wat dat betreft is er weinig veranderd bij de radio, want als een of andere knetterstonede dj zich tijdens een nachtelijke live-uitzending oraal laat bevredigen door een opgetrommelde prostituee kun je als zendercoördinator toch ook niet zomaar de studio binnen rennen en de uitzending onderbreken.

En bovendien kun je er vergif op innemen dat onze Radio Bonzen ook vrijwel nooit naar hun eigen Radio 3 luisteren en ook niets begrijpen van het opgefokte dj-spraakgebruik. "Maar", zo ging de hoogbejaarde ex- zendercoördinatrice met trillende stem verder, "soms werden er toch plotseling medewerkers ontslagen of zelfs gearresteerd en afgevoerd." En dat kwam dan niet door het gedrag tijdens de uitzendingen maar meestal door gebeurtenissen buiten de studio. Zo werd er ooit een presentator gearresteerd die na een rede van Stalin op het Rode Plein niet lang genoeg klapte, zo ging dat.

Ze herinnerde zich ook nog heel goed de jonge Nederlander G.B. die eind jaren dertig uit Sovjet sympathie naar Moskou kwam en op dubieuze manier vrij snel presentator bij de propagandazender was geworden. Hij had een raar hoog stemmetje, versprak zich voortdurend, kraaide de grootste onzin uit en meende ook nog op zijn eigen stompzinnige wijze een duit in het zakje te moeten doen tegen het toen oprukkend fascisme in Europa. Ingrijpen had voor de zendercoördinatrice geen zin, het zou haar alleen maar in moeilijkheden brengen en die luisteraars in Nederland naar Radio Moskou waren minstens even maf, dus wat maakte het uit?

Niet geremd door enig verstand maakte B. het echter steeds bonter, tot op de dag dat er plotseling een auto van de KGB voor het gebouw van Radio Moskou stopte en vier mannen uitstapten die B. midden in een uitzending arresteerden en meenamen. B. had, zo bleek, een interview gegeven voor het personeelsblad van Radio Moskou en had op z'n eigen onderbroeken-lol-manier gezegd dat Hitlers top-hit Mein Kampf het indrukwekkendste boek van de eeuw zou worden. En dat was in het Russisch in het blaadje gekomen!

Als het gesprek dan even stokt vraagt de OVT-presentator voorzichtig of ze later ooit nog iets over B. vernomen heeft. "Nee, niets meer", zegt ze en voegt daar zacht aan toe: "en dat is toch eigenlijk helemaal niet erg, zo'n malloot."

(www.hansdulfer.nl)

Eerder verschenen in deze rubriek:

Voorbij de jacht van alledag
(15 januari 2001)
Onze wakkere verslaggevers
(8 januari 2001)

Eerder verschenen artikelen in het archief.

( a d v e r t e n t i e s )