De positie van premier Barak lijkt hopeloos, maar hij heeft nog ademruimte. Misschien net voldoende om als vredespremier geschiedenis te schrijven.

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN

TEL AVIV, 1 AUG. Enkele uren nadat zijn kandidaat voor het presidentschap, Shimon Peres, in het zand moest bijten, overleefde de Israelische premier Ehud Barak gisteren twee moties van wantrouwen. De nederlaag van de befaamde Peres tegen de nogal grijze Likud-kandidaat Moshe Katsav is echter een aanwijzing dat Baraks slinkende regeringscoalitie zich in grote moeilijkheden bevindt. Afgaande op krachtsverhoudingen in de Knesset, het Israelische parlement, bij de verkiezing van de nieuwe president, ziet het er naar uit dat het parlement woensdag zal stemmen voor een wetsvoorstel in eerste lezing om vervroegde algemene verkiezingen te houden. Minister van Buitenlandse Zaken David Levy heeft aangekondigd voor deze wet te zullen stemmen en onmiddellijk daarna zijn ontslagbrief bij Barak te deponeren. Dat de overoptimistische en buitengewoon eigenzinnige Barak eindelijk nattigheid voelt, viel gisteren af te lezen op zijn gezicht toen de Knesset de weg van Peres naar het presidentschap blokkeerde. Hij zag er op dat moment zeer ongelukkig uit. De 'vijand' had deze ex-chefstaf op eigen terrein overrompeld.

In zijn repliek vanaf het spreekgestoelte van de Knesset maakte Barak de parlementariërs uit voor mannetjes van de kleine politiek die niet kunnen of willen begrijpen, dat hij, Ehud Barak, boven dat gekibbel uit naar vrede met de Palestijnen reikt. Na woensdag kan Barak wat rustiger ademhalen omdat de stemmingen over de tweede en derde lezing van het wetsvoorstel voor vervroegde verkiezingen pas over drie maanden, na het zomerreces van de Knesset, plaats zullen vinden. Met veel politiek prestigeverlies haalt Barak deze rustperiode, die van kritisch belang kan zijn voor het huidige Israelisch-Palestijnse vredesproces.

Barak heeft zeker na de klap in zijn gezicht van gisteren goed in de gaten dat zijn politieke toekomst afhangt van de Palestijnse leider Yasser Arafat. Indien hij er met intensieve Amerikaanse bemiddeling de komende maanden in slaagt met Arafat een overeenkomst te sluiten, kan hij met vrede in zijn hand, hoe groot en pijnlijk de Israelische concessies ook zijn, in nieuwe verkiezingen en/of een referendum het vertrouwen van het Israelische volk vragen. Barak is ervan overtuigd op een dergelijk kritiek moment in de geschiedenis het vertrouwen van de meerderheid van het Israelische volk te krijgen. Voor Arafat moet het ook interessant zijn om Barak premier van Israel te zien blijven.

Raadgevers fluisteren Arafat ongetwijfeld in het oor dat er na Barak waarschijnlijk in lange tijd geen politicus aan de macht komt in Israel die bereid is voor vrede zulke grote territoriale concessies te doen voor het vrijmaken van land voor de stichting van een levensvatbare Palestijnse staat.

In Camp David heeft Arafat de concessies van Barak, over Jeruzalem in de eerste plaats, een onvoldoende gegeven. Maar ook hij wil het vredesproces voortzetten. De besprekingen tussen Israelische en Palestijnse onderhandelaars zijn in volle gang om op niet al te lange termijn een nieuwe, ditmaal beslissende top, in Camp David te beleggen. Achter de schermen draait de Amerikaanse diplomatie met dat doel voor ogen ook op volle toeren.

De nederlaag van Peres van gisteren kan voor Arafat een waarschuwing zijn dat het nationalistische getij in Israel snel opkomt. Misschien is dat voor hem aanleiding ook concessies te doen, waarmee Barak in onafwendbaar lijkende vervroegde verkiezingen met succes kan venten. Zonder akkoord met de Palestijnen (en misschien ook nog met Syrië) heeft Barak de kiezers niet veel meer te bieden dan diplomatieke en politieke mislukkingen. Ariel Sharon, de leider van Likud, popelt daarom van verlangen om Barak zo snel mogelijk vervroegde verkiezingen af te dwingen. Hij ruikt winst. Wat zou er glorieuzer zijn voor deze vechtersbaas, die wegens zijn verantwoordelijkheid voor een moordpartij van de falangisten in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Chatila bij Beiroet in 1982 het ministerie van Defensie voorgoed verloor, dan als premier zijn lange militaire en politieke carrière af te sluiten?

Sharon als premier moet voor Arafat een nachtmerrie zijn. Dat gegeven is na het drama van gisteren misschien de laatste kans voor Barak. De nederlaag van Peres was zijn lakmoesproef.

Zie ook:

Onderhandelingen Israel en Palestijnen gaan door (27 juli 2000)
Camp David faalt, hoop blijft(26 juli 2000)
Witte Huis: geen akkoord Camp David (25 juli 2000)
Cruciale fase vredesberaad Camp David (24 juli 2000)
Het gevecht om een heilige stad (24 juli 2000)
'Voor Egypte dreigt irrelevantie' (22 juli 2000)
Israelische krant meldt Amerikaans vredesplan (21 juli 2000)
Top Camp David mislukt en herleeft (20 juli 2000)
Arafat en Barak wilden gered worden van de afgrond (20 juli 2000)
'Arafat zal ons vermoorden' (17 juli 2000)
Clinton meldt beetje vooruitgang (17 juli 2000)
Israel wil voor vrede land ruilen met Palestijnen (13 juli 2000)
Definitieve deling Palestina op 't spel (11 juli 2000)

( a d v e r t e n t i e s )