Rechts-radicaal geweld tegen buitenlanders (en links) wordt gemeengoed in het oosten van Duitsland. In de vroegere DDR woont twintig procent van de Duitsers, maar wordt de helft van alle aanslagen van ultrarechts gepleegd.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 28 JULI. "Ik ben bang geworden. Natuurlijk waren we in West- Berlijn blij met de val van de Muur. Maar uit het oosten is een vijandigheid tegen buitenlanders overgewaaid die me grote angst inboezemt." De 26-jarige Michael is een student uit de West-Berlijnse wijk Schönefeld. Hij woont er met zijn vrouw Aminata en kind. Maar sinds een jaar vreest Michael voor het leven van zijn echtgenote, een zwarte vrouw uit Ghana. "Het is te zot voor woorden. Als Aminata nu een half uur later thuiskomt dan afgesproken, ben ik in alle staten. We overwegen serieus naar Amsterdam te verhuizen." Michael is bang dat zijn vrouw op een dag het gewelddadige lot treft dat vele buitenlanders in Oost-Duitsland al hebben ondergaan.

Rechts-radicale jongeren in Maagdenburg slaan twee Vietnamezen in elkaar. Rechtse jongeren overvallen een vakantiekamp van Franse vakantiegangers in Eisenhüttenstadt. Leander Haussmann, regisseur, wordt in de Berlijnse wijk Prenzlauer Berg door jongeren bewerkt met een kapotte bierfles. Het is slechts een greep uit de kroniek van geweld de laatste weken tegen buitenlanders en 'onaangepasten' in Oost- Duitsland. Regelmatig loopt een knokpartij fataal af. Maandag sloegen rechts-radicalen in Ahlbeck net zo lang in op een dakloze alcoholist tot de man overleed. Vorige maand werd de Mozambikaan Alberto Adriano in Dessau door neonazi's doodgetrapt omdat hij zwart was. Es reicht: das ist Chefsache, Herr Bundeskanzler. Wir klagen an, noteerde het blad Stern na de dood van Adriano.

Het afgelopen half jaar zijn in het oosten van Duitsland zeven buitenlanders zoals Adriano gedood. De president van de rijksrecherche, Ulrich Kersten, waarschuwde deze week voor een escalatie van extreem- rechts geweld. Politici maken zich inmiddels ook zorgen. Volgende week komt de eerste groep aan van 20. 000 buitenlandse computerexperts, die zijn geworven om het tekort aan informatici op te vangen. Een ontvangst zoals de Indiase wetenschapper Atiqur Rahman onlangs in Leipzig kreeg - die door skinheads tot bloedens toe werd mishandeld - is bepaald geen aansporing. "Ik schaam me voor dit land", zegt Bondsdagpresident Wolfgang Thierse (SPD) in een vraaggesprek met het weekblad Die Zeit, dat vandaag verschijnt. Thierse, zelf Oost-Duitser, is geschrokken van de angst die hij overal bij jonge democraten in het oosten aantreft. Ontdaan was Thierse toen hij in de voormalige DDR van jongeren hoorde welke clubs en welke delen van de stad ze niet kunnen bezoeken zonder in elkaar te worden geslagen. In tal van steden zijn zogenaamde 'nationaal bevrijde zones' ontstaan, die door rechts- radicalen worden 'schoongeveegd' van buitenlanders en alles wat 'vreemd' is. "Wie niet rechts is of er door kleding en kapsel niet rechts uitziet, moet in veel delen van Oost-Duitsland bang zijn", aldus Thierse.De spoorwegen sturen zelfs bij treinen die door het oosten rijden discrete bewakers mee voor het (veelal buitenlandse) personeel in de restauratie.

Tientallen Oost-Duitse wetenschappers sloegen deze week alarm. Ze vinden bijna geen buitenlandse collega's meer, die bereid zijn in het oosten te komen werken. Ze wijzen op alarmerende cijfers waaruit blijkt dat van 1990 tot 1999 in Duitsland 4.864 gewelddadige delicten tegen buitenlanders plaatshadden waaronder 117 pogingen tot doodslag; 18 mensen kwamen om. De helft van de aanslagen wordt gepleegd in Oost- Duitsland hoewel daar slechts eenvijfde van de bevolking leeft. De helft van de 60.000 extreem-rechtse jongeren woont in de vroegere DDR. Vorig jaar steeg het aantal delicten van neonazi's tegen buitenlanders met vijf procent. "Wij zullen niet toelaten", schrijven de wetenschappers, "dat geweld tegen buitenlanders 'maatschappelijke normaliteit' wordt." Waren direct na de Duitse hereniging woningen of centra van asielzoekers doelwit van neonazi's, de laatste jaren zijn de acties gericht op individuele buitenlanders. Thierse stelt bezorgd vast dat vijandigheid tegen buitenlanders bij veel Oost-Duitsers bijna een "vanzelfsprekend deel van het alledaagse bewustzijn" is geworden. Dat men zich hiervoor niet schaamt is een alarmerend verschil met West- Duitsland, zegt Thierse.

De recherche ziet in het toenemende rechtse geweld het grootste gevaar voor de binnenlandse veiligheid. Ze signaleert zelfs dat de neiging tot terroristische acties toeneemt. "Weliswaar zijn de structuren niet vergelijkbaar met die van vroegere terroristische organisaties zoals de RAF", zei Kersten van de rijksrecherde deze week. Het gevaar ligt vooral in de "korte mobilisatiefase voor gewelddadige acties" door rechts-radicalen, die elkaar via internet op de hoogte houden.

Cem Özdemir, Bondsdaglid van Turkse afkomst, verwijt Oost-Duitse politici het probleem te negeren. "Werkloosheid wordt steeds als rechtvaardiging gebruikt. Kennelijk heeft niemand de Oost-Duitsers na de Wende uitgelegd dat bij de Bondsrepubliek ook een systeem van waarden hoort."

De kanselier vindt het geweld tegen buitenlanders "onaanvaardbaar" en pleit voor zwaardere straffen. Na zijn vakantie wil Schröder twee weken lang ter plekke poolshoogte nemen. Het oosten is Chefsache geworden.

( a d v e r t e n t i e s )