Bouwen in een stadscentrum is een hele kunst. Den Haag worstelt al jaren met ondergrondse waterbronnen, maar ook boven de grond beginnen de problemen nu zichtbaar te worden.

Door onze redacteuren HARM VAN DEN BERG en EGBERT KALSE

DEN HAAG, 22 JULI. Op weg naar zijn appartement wijst Cees van Geest naar de knik in de voorgevel: "We kantelen naar voren." Even verderop is een flinke scheur te zien tussen het ene en het andere deel van het gebouw. "Dat was bijna drie centimeter, genoeg om verplicht te ontruimen, maar met enkele technische ingrepen is dat teruggebracht tot ruim twee centimeter." Toch is de scheur in het appartementencomplex aan de Oranjebuitensingel in Den Haag, hartje stad, nog goed te zien.

De Haagse 'city' gonst van de bedrijvigheid. Het nieuwe centrum 'van vijf miljard' zoals op de trams te lezen valt, moet af. Vooral in de buurt van het Centraal Station komt nogal wat van en onder de grond. Zoals een nieuw gebouw voor het ministerie van VWS, of de Hoftoren, waar nu druk aan wordt gewerkt en dat straks het onderkomen moet worden voor het ministerie van Onderwijs dat uit Zoetermeer terugkeert. Ondergronds worden twee tunnels tegelijk gegraven. De Koningstunnel voor autoverkeer is sinds begin deze week in gebruik, maar bij de tramtunnel ging het helemaal mis. De waterbronnen (wellen) zijn maar moeilijk te bedwingen.

Ruim twee jaar terug, toen de tramtunnel voor het eerst lek sloeg, werd door de grondverplaatsing die daarmee samenhing, zand weggezogen onder de atoomkelder van het ministerie van Defensie. Sindsdien wordt het departement angstvallig 'gemonitord' door controleurs van de gemeente. Sinds het meest recente lek in de tramtunnel van begin juli zelfs met grote regelmaat. Een Defensiewoordvoerder: "Ja, ze zijn aan het meten, maar zolang wij niets verontrustends horen, gaan we ervan uit dat alles in orde is."

"De grond onder de stad werkt, zoals hout dat doet, en dat kan niet zonder gevolgen blijven", meent raadslid Ruud van der Hulst (SP). Volgens hem is de ellende begonnen toen de gemeente besloot damwanden te slaan voor de bouw van de tramtunnel. "Sindsdien zitten er scheurtjes in het stadhuis, gaat het mis onder het ministerie van Defensie en zouden er problemen zijn bij de kelders van de winkels in de Grote Marktstraat", zegt Van der Hulst. De scheurtjes op de hogere verdiepingen in het stadhuis zijn volgens de gemeente te wijten aan een "te strakke constructie", maar de SP'er gelooft daar niets van. "Vergelijk het slaan van die damwand met een aardbeving", zegt hij stellig. "Dat beperkt zich ook niet tot het epicentrum. In de wijde omgeving zijn de gevolgen merkbaar."

In het trappenhuis aan de Oranjebuitensingel tikt Van Geest op de bovenste treden. "Die klinken sinds enkele weken anders, er staat meer spanning op", zegt de oud-Shellman. Hij klopt op enkele tegeltjes, het klinkt hol. "Ze laten los." Binnen is er meer aan de hand.

Van Geest bewoont het appartement al sinds de jaren tachtig, toen hij het kocht als uitvalsbasis voor zijn zakelijke tochten door het land. Pal naast de flat wordt gewerkt aan de Hoftoren die 110 meter hoog moet worden. De bouwput ligt naast de Koningstunnel (Rijnstraat) en op honderd meter van de lekkende Tramtunnel (Grote Marktstraat). Het afwaswater op zijn aanrecht loopt sinds enkele weken de andere kant op. Niet naar de spoelbak, maar naar de rand. Knap lastig, vindt hij.

De bouwers van de Hoftoren worden net als hun collega's in de tramtunnel geplaagd door onverwacht veel en met grote kracht opborrelend (grond)water. Extra maatregelen zijn genomen, maar Van Geest betwijfelt sterk of die afdoende zijn. Vanaf het balkon wijst hij naar de dubbele damwanden, de verstevigingen en wallen die overal zijn aangebracht. "Zo proberen ze de narigheid tegen te gaan, maar het helpt niet echt." Voorbeelden genoeg die als illustratie en bewijs mogen dienen. De bouwer en de opdrachtgever zijn door de eigenaars van de flats al aansprakelijk gesteld voor de (vervolg)schade. Opdrachtgever ING Vastgoed deelt echter laconiek mee dat er geen problemen zijn bij de bouw van de Hoftoren. "Er is regelmatig overleg met de omwonenden en dat verloopt goed", zegt de woordvoerder. Ze erkent wel dat er extra maatregelen nodig waren. Het gaat om dezelfde technieken als bij de lekkende tramtunnel onder de Grote Marktstraat en Kalvermarkt. Vanuit de bouwput aan de Oranjebuitensingel worden, zo staat te lezen in de nieuwsbrieven van bouwbedrijf Heijmans, ook "groutankers afgespannen" en "tubexgroutinjecties" uitgevoerd. Dat gebeurde ook na de recente lekkages in het gedeelte onder de Kalvermarkt. De woordvoerder van ING Vastgoed noemt het aanbrengen van groutankers diep in de grond "een erkende techniek als extra versteviging".

Ondertussen houdt de gemeente halsstarrig vol dat de waterproblemen en de verschuivende gronden geen directe relatie hebben met de bouw van tunnel en gebouwen. Raadslid Niek Roozenburg (GroenLinks) stelde twee weken geleden enkele vragen over de gerezen problemen, hij werd afgescheept door de gemeente. "Wilt u", zo vroeg Roozenburg, "een analyse doen uitvoeren op de vermeende water/bodem-bewegingen in relatie tot de bouw van het tramtunnel-project?" De burgemeester was snel met zijn antwoord, het kwam een dag later al. "Nee. De gekozen bouwwijze van kortstondig werken onder verhoogde luchtdruk is de meest veilige methode..." En: "Het is niet aannemelijk dat tijdens de bouw nog problemen kunnen ontstaan vanwege grondwater of grondverschuivingen." Geen aandacht voor de vorige problemen, geen verklaring voor de monitoring bij Defensie en al helemaal geen woord over de Oranjebuitensingel. In het penthouse woont het echtpaar Scarlett, maar voor hen is de lol er wel af. "Door de scheuren hebben we enorm last van muizen", zegt zij. Op het fraaie balkon vol bloemen en bloeiende planten wijst ze naar vijf centimeter brede plankjes tegen de gevel. Die moeten de muizen buiten houden en de scheuren aan het zicht onttrekken. "Tot eind vorig jaar kwamen ze twee keer per week meten of het allemaal wel goed ging", vertelt ze. Hij, vergoeilijkend: "Bouwen in een stadscentrum is moeilijk."

Zie ook:

Van tramtunnel naar zwemtunnel (6 juli 2000)
Risico's lekkende tramtunnel genegeerd (7 december 1999)
Lek Haagse tunnel niet verzekerd (8 september 1999)
'Blunders' bij Haagse tramtunnel (5 juni 1998)

( a d v e r t e n t i e s )