Worden kinderen vaker vermoord? De landelijke Directie Recherche heeft de meest precieze gegevens.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

ZOETERMEER, 21 JULI. Maartje Pieck is woensdag begraven. Ze was het derde meisje dat dit jaar werd vermoord buiten 'de huiselijke sfeer'. Zoals dat heet in registratietermen. Want dat was de vraag. Niet: hoe diep is verdriet, en komt er nog een stille tocht. Maar: is de kans toegenomen dat een kind gewoon naar buiten gaat en straks dood wordt gevonden? Of hebben we er meer aandacht voor?

Bewaakt door camera's huist in Zoetermeer de Directie Recherche van het Korps Landelijke Politie Diensten, voorheen CRI. Het is de landelijke vraagbaak voor rechercheurs in tal van politieonderzoeken. Vandaar dat ze anderen zelden iets meedelen. Ook nu was er één voorwaarde: over lopende zaken wordt niet 'specifiek' gesproken. De Directie Recherche heeft sinds 1995 een afdeling 'Moord en Zeden'. Zeden en moord zijn gekoppeld, omdat het ene delict vaak samengaat met het andere. Hier verwerken 16 mensen gegevens uit de 25 politiekorpsen. Drie van hen begeleiden in het land intensief moord- en zedenonderzoeken. Rechercheur Carlo Schippers werd geschoold bij de FBI. Nicole Nierop is juriste en psycholoog. Bram van der Meer is criminoloog en psycholoog. Zij zijn de 'gedragskundigen' die het overzicht bewaren. Zij maken studie van daders en hun motief. Ze geven tips. Zoek in die richting, en zoek elders juist niet. Dit spoor wijst op een jonge man, dat op een oude. Uit zoveel mogelijk informatie leiden ze kenmerken af. Soms geven ze adviezen voor een daderprofiel, zoals in de zaak-Vaatstra. 'In de huiselijke sfeer' is hier een belangrijk onderscheid om aantallen te duiden. Per jaar worden 60 tot 70 kinderen in Nederland door familieleden gedood. Meestal gaat het om mishandeling door ouders, die zelden de krant haalt. Ongeveer even groot is het aantal kinderen dat overlijdt in het verkeer: 70. Daarmee vergeleken hebben we het dus over "heel kleine" aantallen, zegt Schippers. Klein maar geruchtmakend. "Een seksueel motief staat hier met stip op één." Wraak door een vreemde? Te verwaarlozen. Geld? Is hier in geen jaren voorgekomen.

Is Nederland bijzonder? Welnee, menen ze bij Moord en Zeden. Het ging opvallen door Dutroux in België, de witte marsen, die in Nederland stille tochten werden. Dan gaan de media vanzelf meer berichten. Geen enkel Europees land springt er in aantallen echt uit, het is een "grijze soep qua moordcijfers". Bram van der Meer: "In alle West-Europese landen worden er per 100.000 inwoners 1,5 tot 2 om het leven gebracht."

Het gaat om zulke kleine aantallen (vergeleken met bijvoorbeeld de 6,5 miljoen verkeersboetes in 1999), dat de politie die zelf jarenlang ook nauwelijks bijhield. Veel is te danken aan een ijverige rechercheur in Den Haag. Cees Roos knipte in zijn vrije tijd berichtjes over moordzaken uit de landelijke kranten. Hij belde collega's voor wat nadere gegevens, en die zette hij in zijn computer. Dat was begin jaren '90. Toen nóg was dat het enige moordbestand bij de politie.

Moorden pas sinds kort geteld

De verzameling van Cees Roos werd de basis voor het 'Moordzakensysteem', dat sinds 1992 in Zoetermeer wordt bijgehouden. Naam, leeftijd, delict, plaats. Veel meer staat er niet in. Geen onderscheid tussen familiemoord en de rest. Jarenlang wist niemand precies de aantallen van verscheidene typen moorden die jaarlijks in Nederland werden gepleegd. Je kon veroordeelden tellen, maar dan miste je de onopgeloste zaken. Criminele afrekeningen werden wel bijgehouden. Verder bleef het gissen naar precieze omstandigheden. In 1997 kwam er daarom speciaal voor moord- en zedenzaken een systeem bij: 'Viclas'. Dat wordt sindsdien door de afdeling Moord en Zeden gevoed met zoveel mogelijk informatie. Het systeem is bedoeld om tot in detail overeenkomsten te zoeken tussen zaken. Nicole Nierop: "Alles, letterlijk alles staat erin. Van voor tot na het delict. En het sleutelwoord is gedrag." Was het slachtoffer vastgebonden, probeerde de dader zich onherkenbaar te maken? Viclas zoekt overeenkomsten. Moord en Zeden onderzoekt of zaken door eenzelfde dader zijn gepleegd. Zo'n 30 procent van alle zedendelinquenten recidiveert.Maar de opsporing is vol van het DNA-profiel, dat tussen verscheidene zaken en een verdachte een spectaculaire hit kan laten zien: zaak in één klap opgelost.Iedere rechercheur wil sporen overdragen voor de DNA-databank van justitie, dat is zo gebeurd. Alleen worden complete biologische sporen lang niet altijd gevonden. Ook verkrachters weten wat DNA is. De moordenaar van Sybine Janssons (13) bleek al langer erg secuur bij het verwijderen van zijn sperma. DNA is dus nog niet genoeg.

Bram van der Meer: "Maar wij kunnen de politiekorpsen niet dwingen gegevens in Viclas in te voeren. Nog steeds zeggen mensen: we doen het gewoon niet." De helft van de korpsen doet niet mee. Ze zijn onderbezet. Hebben meer geld nodig. Computers zijn ingewikkeld. Rapporteren vinden agenten traditioneel saai. En het aantal gestandariseerde vragen dat voor Viclas moet worden beantwoord loopt op tot 262 voor een seksuele moord. Nicole van Nierop: "Maar hoe groter de landelijke dekking, hoe groter de kans dat we zaken oplossen." Zat politiekorps Friesland, ofwel de zaak-Vaatstra, in Viclas? Van Nierop: "Friesland doet niet mee. Maar Vaatstra zit er wel in. Geruchtmakende zaken worden er altijd ingezet." Want daar gaat Moord en Zeden achteraan. Maar lang niet alle zaken zijn - al zijn ze even ernstig - geruchtmakend genoeg. Ankie Blomaert (16) is dit jaar vermoord gevonden in Lelystad. In Viclas daarvan geen spoor. Moord en Zeden werd in Lelystad niet uitgenodigd. En opdringen willen ze zich niet. Denk aan de arrogante FBI-agent in de film, die de zaak even komt overnemen. Nicole van Nierop: "Met heel veel korpsen gaat het uitstekend, bij sommige ligt het gevoeliger." Carlo Schippers: "Het is ook wel eens moeilijk voor ze. Als zij al drie weken met tien man een delict onderzoeken en wij zeggen dat het niet gepleegd is. Want dat komt in zedenzaken ook voor."

Minister Korthals (Justitie) ziet het nut van Viclas en wil dat het dit jaar nog landelijk operationeel wordt. De vraag is hoe. In Canada en Duitsland zijn korpsen sinds geruchtmakende seriemoorden wettelijk verplicht alle gegevens in Viclas in te voeren.

Eind dit jaar brengt de Directie Recherche een rapport uit, Moord en doodslag in Nederland, met precieze cijfers over verschillende typen moordzaken. Voor deze krant heeft Carlo Schippers het Moordzakensysteem en Viclas alvast gelicht met als zoekvraag: hoeveel kinderen tot 16 jaar zijn hier de laatste jaren vermoord? Het ging om zaken die vergelijkbaar zijn met Blommaert, Kleiss en Pieck dit jaar. "Het heeft altijd al tussen de twee en drie per jaar gemiddeld geschommeld", schat Schippers. Sinds 1992 was dat echt te tellen. Daarom begint het overzicht hierboven in dat jaar en zijn bijvoorbeeld Jessica Laven (11 jaar, 1991) en Nymphe Poolman (5 jaar, 1991) er niet in opgenomen. Moord en Zeden komt sinds 1992 uit op achttien. Daarbij was één jongetje, Nicky Verstappen. Van deze zaken zijn er negen nog niet opgelost.

Achtenhalf jaar - 18 zaken 9 onopgelost 1992 Twee meisjes uit België. Door een Nederlandse man in Noord- Brabant over de grens meegenomen. Verkracht, vermoord en begraven in de buurt van Putte. Veroordeling. 1993 Andrea Luten (15) Gevonden op de plaats van het misdrijf, bij Gijselte. Nooit opgelost. Onlangs is het onderzoek heropend, in de hoop dat nieuwe DNA-technieken aanwijzingen geven. 1994 Suzanne Pakosch (14) Duits meisje dat op vakantie was in De Beekse Bergen, bij Tilburg. Gevonden in het attractiepark. Dader was beveiligingsbeambte in het park. Veroordeling. Felicita Oostdam (9) Gevonden in een volkstuinencomplex langs het spoor in Den Haag. Dader nam haar mee op zijn fiets. Had in 1980 al eens een meisje verkracht en vermoord. Veroordeling. 1995 Kumral Bagci (7) Verdween vanaf een markt in Den Haag. In Scheveningen is haar lichaam, in stukken gesneden in twee sporttassen, teruggevonden. Niet opgelost. Manon Seijkens (8) Verdween in augustus in Helmond. In februari gevonden, in een natuurgebied vlakbij de woonwijk waar ze verdween. Twee verdachten maar de zaak kwam niet rond. Vrijspraak in hoger beroep. Jennifer van Veen (12) In Almere door een man in de struiken getrokken, misbruikt en vermoord. Veroordeling. Nicole van den Hurk (15) Verdween in Eindhoven, op weg met de fiets naar een baantje. Lichaam gevonden. Onopgelost. 1996 Jetty de Haan (4) Gevonden in Beesterzwaag. Dader, een buurjongen (16), voldeed volgens gedragsdeskundigen aan de typologie van de seksuele moordenaar die actief op zoek is naar slachtoffers. Veroordeling. 1997 Geen Nederlandse slachtoffers. Wel werd langs de A9 bij Amstelveen het lichaam gevonden van een meisje dat in Duitsland was vermoord. Kim Kerkow, 10 jaar. Veroordeling. 1998 Whitley van Gelder (4) Uit haar huis in Capelle aan den IJssel meegenomen toen ouders even weg waren. Twee verdachten, veroordeling van de oudste. Nicky Verstappen (11) Het enige jongetje in de lijst. Verdween tijdens een schoolkamp in Brunssum. Onopgelost. 1999 Sybine Janssons (13) Verdween op weg van school naar huis tussen Doorn en Maarn. Weken later bij Breukelen gevonden. Dader eerst aangehouden voor verkrachtingszaken. Zijn DNA-profiel matchte met sporen op het lichaam van Janssons. Veroordeling, maar hij gaat nog in hoger beroep. Marianne Vaatstra (16) 's Nachts, fietsend naar huis na een avond uit, ontkleed gevonden in een weiland bij Kollum. Misbruikt en vermoord. Onopgelost. Chanel Naomi Eleveld (7) Verdween bij zandbak in haar straat. Weken vermist. Dader woonde in dezelfde straat, had haar lichaam onder zijn huis begraven. Was eerder veroordeeld wegens verkrachting van een minderjarige. Veroordeling tot levenslang, wat gisteren in hoger beroep is bevestigd. 2000 Ankie Blommaert (16) Een paar dagen na haar verdwijning in Lelystad is in diezelfde plaats haar lichaam gevonden. De zaak is nog onopgelost. Nienke Kleiss (10) Wandelde met een 11-jarig vriendje 's middags door het Beatrixpark in Schiedam. Is in de struiken misbruikt en vermoord. Het vriendje, mishandeld, wist weg te komen. Beperkt signalement van de dader, zaak nog onopgelost. Maartje Pieck (15) Verdween vorige week in Kampen toen ze folders rondbracht. Haar lichaam is twee dagen later in een naburig bos gevonden en eergisteren begraven. De politie zoekt haar kleren, zaak nog onopgelost. Uit: Het Moordzakensysteem (landelijk operationeel sinds 1992); Viclas (sinds 1997, niet landelijk operationeel) Bron: Directie Recherche, Zoetermeer.

Zie ook:

'Dader moord op Vaatstra is een blanke' (13 juni 2000)
Arrestatie in moordzaak M. Vaatstra (13 oktober 1999)
Vechtpartij in Kollum om centrum voor asielzoekers (8 oktober 1999)
Rouwlinten in Fries dorp na 'zinloze' moord (8 mei 1999)

( a d v e r t e n t i e s )