NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De achterban van D66 reageert enthousiast op Thom de Graafs opmerkingen over de positie van het staatshoofd.

Door onze redacteuren GIJSBERT VAN ES en
KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 13 APRIL. Thom de Graaf toont lef, maar hij speelt met vuur. De achterban van D66 is enthousiast dat hij een kwestie heeft gemaakt van de monarchie. "Wij zijn hier heel blij mee", zegt Boris van der Ham, voorzitter van de Jonge Democraten. "Je moet als doorbraakpartij niet bang zijn heilige huisjes omver te schoppen." Maar gelouterde partijgangers realiseren zich dat De Graaf met zijn pleidooi voor inperking van de macht van de Koning ook grote risico's neemt. Voormalig politiek leider Jan Terlouw: " Het kan ook best zijn dat dit electoraal heel slecht uitpakt voor D66. Je ziet dat een grote groep mensen sterk afwijzend, om niet te zeggen emotioneel, reageert."

Nieuw zijn de D66-geluiden over de monarchie niet. "In een radicale democratie behoort de koning geen rol te spelen bij de vorming van een regering", staat in het eerste 'politiek program', vastgesteld op 27 december 1966. "Iedere beïnvloeding hierop behoort te berusten op de wil van de kiezers." En: "D'66 acht op dit moment de reden om van staatsvorm te veranderen niet aanwezig. [Dit] zou de aandacht afleiden van de werkelijke oorzaken van verstarring in ons democratisch besteld."Nog altijd is 'de aandacht' in het land onmiddellijk afgeleid als de monarchie ter discussie wordt gesteld. Oud-senator Jan Glastra van Loon, medeoprichter van de partij, heeft zich de afgelopen dagen "zeer geamuseerd over het geweldige tumult" dat is losgebarsten rondom het koningshuis. "Een groot deel van de samenleving voelt zich kennelijk zo emotioneel verknoopt met de monarchie dat men niet eens kan luisteren naar de argumenten die D66 inbrengt." Op het partijbureau in Den Haag zijn de telefoontjes, emails en brieven de afgelopen dagen met honderden tegelijk binnengekomen. "Er zaten enkele scheldkanonnades van monarchieaanhangers tussen", zegt bestuurssecretaris Marijke Mous. "Maar de algemene teneur bij onze achterban is opgetogen. De meeste mensen verbazen zich over de felle veroordelingen door andere partijen. Velen zien daarin het bewijs van het bestaansrecht van D66."

Afgelopen dinsdagavond waren de voorzitters van de Statenfracties van D66 in Den Haag bijeen voor regulier overleg met De Graaf. Het werd een warm bad voor de D66-voorman. "We zeiden allemaal: eindelijk hebben we weer eens laten zien dat we de agenda mede kunnen bepalen", vat Rinske Verhoef, D66-fractievoorzitter in de Brabantse Staten, de stemming samen. "Thom de Graaf heeft de grauwsluier van D66 afgeworpen. Zo moeten we doorgaan."

Ageeth Telleman, actief geweest in het inmiddels opgeheven D66-netwerk van partijvernieuwers, heeft "een heerlijk weekeinde gehad". Zij beschouwt het monarchiedebat als een nieuwe lente voor D66: "Deze discussie past in onze traditie van staatkundige vernieuwing. Nu moeten we snel de volgende stap zetten: als partij die vanuit de burgers naar maatschappelijke problemen kijkt. Die boodschap is moeilijker over te brengen. Maar nu hebben we de aandacht, dus dit is het moment."

Van der Ham is "opgelucht dat het pleidooi van De Graaf goed is gevallen. " Het had ook anders kunnen uitpakken: zo van, oh jee daar heb je D66 weer. Maar ik merk in mijn omgeving dat er waardering is voor de heldere opstelling. Eerst zag je mensen schrikken, maar als ze erover nadenken, vinden ze het standpunt eigenlijk wel goed. Mijn eigen moeder, die nooit D66 heeft gestemd, is het er ook mee eens."

Seniorpartijganger Jan Terlouw steunt het pleidooi van Thom de Graaf: "Ik vind het heel goed zo'n discussie nu te voeren. We kennen in Nederland een periode van grote stabiliteit rondom de monarchie. Het is denkbaar dat zich tussen nu en tien jaar een troonswisseling voltrekt. Ik zou geen beter moment weten om het instituut onder de loep te nemen."

Terlouw waardeert het dat De Graaf het debat over de monarchie aandurft, ondanks de electorale risico's. "Je moet niet nalaten zaken van groot belang om electorale redenen achterwege te laten. Als je daarom je mond houdt, kom je op een hellend vlak."

Hans van Mierlo, als grondlegger van de partij dé pleitbezorger van staatkundige vernieuwing, is terughoudend met commentaar. Hij waarschuwt voor escalatie van het debat: "De discussie is erbij gebaat als een volautomatische politisering wordt voorkomen", zo laat hij weten. Van Mierlo heeft zich geërgerd aan de eerste 'onbekookte reacties' op het pleidooi van De Graaf, maar hij meent dat de D66- leider mogelijke misverstanden over zijn intenties in het televisieprogramma Buitenhof op "indrukwekkende en verhelderende" wijze heeft weggenomen. "Het is goed dat de zaak nu in de juiste proporties ter discussie staat."

Voor dit moment delen D66'ers vooral tevredenheid. Politieke obstakels houden ze liever voor later.

Zie ook:

Peilingen vaak slordig (12 april 2000)
Politiek houdt Oranje-debat bleekjes (10 april 2000)
De moderne koning is geen louter ceremoniële figuur (10 april 2000)
De Graafs gelijk (10 april 2000)
Deel PvdA wil debat monarchie (10 april 2000)
D66-leider wil modernisering van monarchie (8 april 2000)
'Monarchie moet moderner' (8 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )