NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Peilingen vaak slordig

RTL-nieuws, NOS-radio, NOS- televisie, allemaal presenteerden ze gisteren hun eigen peilingen over koningin Beatrix. Wie ze goed bekijkt wordt er weinig wijzer van.

Door onze redacteur GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 12 APRIL. Politici gebruiken het woord in toenemende mate: beeldvorming. Een ongrijpbaar begrip, dat betrekking heeft op meningen die zich vormen en vastzetten in media. Vaak zijn 'de meningen' ontleend aan het Nederlandse volk, waarbij deze opvattingen eerst door media zijn opgewarmd, waarna het volksgevoel als objectief gegeven in diezelfde media terechtkomt.

Opiniepeilingen over de monarchie in het algemeen en koningin Beatrix in het bijzonder duikelen dezer dagen over elkaar heen. Het begon anderhalve week geleden in het aprilnummer van het Historisch Nieuwsblad, dat 152 Nederlanders om hun mening had gevraagd: 89 vrouwen en 63 mannen.

Algemene conclusies over het opinieklimaat in Nederland kunnen aan deze enquête niet worden verbonden. Daarvoor zou de mening van vijf- zeshonderd Nederlanders moeten zijn gepeild, met een gelijke verdeling van mannen en vrouwen. Niettemin sijpelden 'exacte gegevens' uit het Historisch Nieuwsblad door naar andere media, waarbij onder meer werd gesteld dat slechts 1,3 procent van de ondervraagden (2 van de 152) de koningin 'sympathiek' zeiden te vinden. Zij kozen dit woord als antwoord op de vraag: 'Kunt u Beatrix in één woord karakteriseren?' Zowel wegens de omvang van de ondervraagde populatie als wegens de aard van de (open) vraag mag niet worden geconcludeerd dat de populariteit van de koningin tanende is. Niettemin trok het Historisch Nieuwsblad die conclusie wel, verwijzend naar opiniepeilingen uit 1996 en 1999. De discussie brak vrijdag los met het optreden van D66-leider De Graaf in RTL-nieuws. De redactie onderbouwde zijn betoog met een opiniepeiling onder Kamerleden. Die ontvingen onlangs een enquêteformulier met vragen over de invloed van koningin Beatrix en de wenselijkheid van een 'politieke discussie' over de monarchie dat zij anoniem mochten terugsturen. Van de 150 Kamerleden hadden 41 parlementariërs het formulier teruggestuurd. "Een meerderheid van 21" (RTL) sprak zich uit voor het gekozen staatshoofd en tegen de "te grote invloed" die de koningin zou hebben op het regeringsbeleid. "Als je zo de stemming peilt, mag je dus haast concluderen dat er naast D66 ook wel bereidheid is bij andere partijen om de discussie [over de monarchie] volop te voeren", stelde de RTL-verslaggever. Onvermeld bleef wat de politieke kleur is van de Kamerleden die aan de enquête hebben deelgenomen. Als de 'anti-Oranjemeerderheid' vooral te vinden zou zijn bij het CDA en de VVD, dan is dat een wezenlijk ander gegeven dan wanneer deze moet worden gezocht in de kring van de PvdA, D66, GroenLinks en de SP. RTL deed hierover geen uitspraak.

Het Nederlandse volk was dit weekeinde en afgelopen maandag aan de beurt om zijn mening over de monarchie te geven. Het bureau Interview.NSS verwerkte de opvattingen van 502 staatsburgers, de NOS-afdeling Kijk- en Luisteronderzoek van 429 'respondenten' en het NIPO van een kleine duizend. Uit deze drie peilingen viel af te leiden dat omstreeks tweederde van de Nederlanders niets wil veranderen aan de taken en bevoegdheden van het staatshoofd, terwijl omstreeks een kwart van het volk de 'macht' (NOS) dan wel 'invloed' (NIPO, Interview) wil terugdringen.

Gemeten naar de maatstaven van wetenschappelijk onderzoek geeft dit een redelijk consistent beeld van de opvattingen die dezer dagen heersen over de monarchie. Maar conclusies over afnemende of toenemene waardering voor 'Oranje' zijn hieruit niet te trekken. Voor deze vergelijking zou onderzoek uit eerdere jaren met exacte dezelfde vraagstelling nodig zijn, wat slechts beperkt beschikbaar is. Verder zegt het actuele onderzoek weliswaar ook veel over de mening die vandaag heerst, maar weinig tot niets over de mening van volgende maand of over een half jaar. Nederlanders wordt vaak om hun mening gevraagd als opinion leaders zich al stevig hebben geroerd. Wie in 'stille tijden' over hetzelfde onderwerp in het land rondbelt, kan heel andere antwoorden verwachten.

'Bea-hype' helpt boek

Alles over koningin Beatrix kan zich dezer dagen in grote belangstelling verheugen. Het nieuwste boek over de koningin heeft het tij mee.

Door onze redacteur KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 12 APRIL. En weer was Beatrix gisteren hot news. De ingrediënten: hoeveel macht heeft ze en hoe tevreden is de natie met haar. Over haar vermeende macht verscheen opnieuw een boek, aan haar mogelijk tanende populariteit werden maar liefst drie opiniepeilingen besteed. Na een pleidooi van een fractievoorzitter van een regeringspartij om haar constitutionele positie in te perken, neemt de publiciteit over het staatshoofd hype-achtige vormen aan.

Het NOS-journaal van acht uur opende gisteravond met een tien minuten durend item over de invloed van de koningin. De actualiteitenrubriek NOVA bouwde het onderwerp later op de avond verder uit. Veel beelden en veel meningen en één bron: een boek van twee journalisten. Volledig op basis van anonieme bronnen stellen zij dat Beatrix in een reeks regeringszaken een buitensporige invloed uitoefent. Zo zou Beatrix indirect de hand hebben gehad in de val van CDA-kroonprins Elco Brinkman. Want zij had geen vertrouwen in de toen nog kandidaat-premier. Zo zou Beatrix premier Kok aanvankelijk onkundig hebben gehouden van de relatie die Willem-Alexander onderhield met de Argentijnse Máxima Zorreguieta. Want dat was nog een familieaangelegenheid. En zo zou Beatrix dezelfde Kok hebben gekapitteld omdat deze in de publiciteit enigszins geïrriteerd zou hebben gereageerd op berichten dat Willem-Alexander met Máxima een serieuze vriendschap onderhield. Want zo ging een minister-president niet om met privé-zaken van de familie. De journalisten, Redmar Kooistra en Stephan Koole, beiden redacteur van het Algemeen Dagblad, verschenen in het Journaal om uit te leggen hoe invloedrijk de koningin is en om erbij te zeggen dat hun bronnen goed zijn. Alleen moesten ze zich verschonen, ze hadden slechts gesproken met informanten die er geen prijs op stelden dat hun naam werd genoemd. Ze hebben gepraat "met mensen die in staatsrechtelijke of politieke zin relaties met het staatshoofd of met leden van het koninklijk huis onderhouden of hebben onderhouden", melden ze in het voorwoord van hun boek Beatrix. "Het Geheim van het Paleis verhindert vermelding van de namen"

De lijn van het boek dat als ondertitel meekreeg 'Invloed en macht van een eigenzinnig vorstin' is een bekende: Beatrix neemt al lang deel aan de regering, heeft een grote kennis van zaken en brengt haar opvattingen met een zekere beslistheid tot gelding. Staatsrechtelijk gezien dient het staatshoofd haar ministers te volgen, de werkelijkheid is er één van "een koningin die precies weet wat ze wil en ministers die haar daarin niet durven tegenspreken", aldus Kooistra en Koole.

De auteurs menen dat de invloed van het staatshoofd vele malen groter is dan de formele regels suggereren. Haar ruimte om het beleid te beïnvloeden wordt vergroot door de handelwijze van haar ministers.

Kooistra en Koole verbazen zich erover dat ministers onderling nauwelijks spreken over hun contacten met de koningin en verbazen zich nog meer dat op de opvattingen van de koningin de ministerraad in het geheel niet wordt gesproken. "De premier staat dat ook niet toe", zo schrijven Kooistra en Koole. De lezer weet dan al dat Beatrix en Claus diep ongelukkig zouden zijn met de halfhartige opstelling van haar ministers bij de voorbereiding van het gevoelige staatsbezoek aan Indonesië, inmiddels vier jaar geleden. "Een drama dat nooit had mogen gebeuren", zo wordt prins Claus in het boek aangehaald. De lezer weet dan ook al dat Beatrix de kosten van de eigen woning van Willem- Alexander, naast paleis Noordeinde in Den Haag, aanvankelijk voor rekening van de Staat wilde laten komen, maar dat toenmalig premier Lubbers dat zou hebben verijdeld.

De moraal van het boek: nog is Beatrix de stralende koningin, maar de glans raakt er na twintig jaar een beetje af.

Genoeg aanleiding voor andere media voor weer een enquête naar de populariteit van de koningin.

Zie ook:

Kok eens met debat monarchie (11 april 2000)
Politiek houdt Oranje-debat bleekjes (10 april 2000)
De moderne koning is geen louter ceremoniële figuur (10 april 2000)
De Graafs gelijk (10 april 2000)
Deel PvdA wil debat monarchie (10 april 2000)
D66-leider wil modernisering van monarchie (8 april 2000)
'Monarchie moet moderner' (8 april 2000)

( a d v e r t e n t i e s )