NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Paus Johannes Paulus II arriveert vanavond vanuit Jordanië in het Heilige Land, waar hem een politiek mijnenveld wacht.

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN

JERUZALEM, 21 MAART. Paus Johannes Paulus II zal zich een koorddanser van bijzondere klasse moeten betonen, wil hij deze week tijdens zijn pelgrimage naar het Heilige Land boven de politiek blijven. De onvermijdelijke politieke uitstraling van zijn pelgrimage wordt met een fijn glimlachje door de Jeruzalemse patriarch Michel Sabbah met dikke lagen van ontkenningen gecamoufleerd. "Geen politiek", zegt hij. "De pelgrimage van de Heilige Vader is louter een boodschap van vrede en liefde". Maar achter de schermen trekken Israelische en Palestijnse politici en diplomaten al wekenlang hard aan het Vaticaan met de bedoeling het programma van de pelgrimage van de paus naar Israel en de Palestijnse gebieden zoveel mogelijk naar de eigen politieke agenda te zetten. Johannes Paulus II arriveert vanavond immers in het Heilige Land in een periode dat Israel en de Palestijnen zijn verwikkeld in moeilijke onderhandelingen over verdeling van het historische Palestina ten westen van de rivier de Jordaan in twee staten met als emotioneelste twistpunt de kwestie-Jeruzalem.

Zo is voor de paus het bezoek aan de geestelijk leider van de Palestijnen, de mufti van Jeruzalem Ekrima Sabri, op Haram as-Sharif (de Tempelberg) in (Oost-)Jeruzalem een geste om de islam te betrekken bij de grote dialoog tussen de drie monotheïstische godsdiensten. Maar de Palestijnen leggen dit gebaar uit als erkenning van hun aanspraken op dit gebied, waar de twee grote moskeeën, de Koepel van de Rots en Al-Aqsa, prijken op de plaats waar eens de twee joodse tempels stonden. Tientallen Palestijnse vlaggen op Haram as-Sharif moeten dat via de tv-camera's aan de hele wereld duidelijk maken. Als de Palestijnse politieke leider in Jeruzalem, Faisal al-Husseini, op Haram as-Sharif naast de paus staat, hebben de Palestijnen een niet onbeduidend politiek punt gescoord. Zal het Vaticaan oren hebben naar Israelische kritiek op de aanwezigheid van Husseini naast de mufti of zwichten voor het Palestijnse pleidooi Israels tegenwerpingen te negeren?

Dit probleem symboliseert het politieke mijnenveld dat de paus betreedt in Jeruzalem. Onmiddellijk na de ontvangst door de mufti zal de Heilige Vader aan de voet van de Tempelberg de Klaagmuur bezoeken. Sommige Israelische kringen proberen dat uit te leggen als erkenning door het Vaticaan van de inlijving van Oost-Jeruzalem door Israel.

Israeliërs en Palestijnen menen dat de paus ook komt om de grote belangen van het Vaticaan in het Heilige Land te beschermen tegen de achtergrond van het Israelisch-Palestijnse vredesoverleg.

Een streep door de vloek op het joodse volk

Deze opvatting wordt gestaafd door het feit dat het Vaticaan pas na het Israelisch-Palestijnse akkoord van Oslo in 1993 diplomatieke betrekkingen met Israel heeft aangeknoopt. "Het Vaticaan heeft deze stap gezet om een vinger in het vredesproces te hebben", zegt een Israelische Vaticaan-kenner. Van vrijwel gelijk politiek gewicht als de diplomatieke banden tussen het Vaticaan en de joodse staat is het principeakkoord dat het Vaticaan en de PLO vorige maand sloten als voorloper van Vaticaanse erkenning van de te stichten Palestijnse staat. De Jeruzalem-paragraaf daarin zette Israel op de achterste benen. In deze paragraaf wordt impliciet Israels inlijving van Oost-Jeruzalem na de oorlog van 1967 veroordeeld: "Unilaterale besluiten en daden die het speciale karakter en de wettelijke status van Jeruzalem wijzigen, zijn moreel en wettelijk onaanvaardbaar". Onmiddellijk daarop volgt een zinsnede waarin wordt gesproken over een internationaal gegarandeerde internationale status voor Jeruzalem. Tussen de islam en de kerk vloeide minder bloed dan tussen de kerk en het jodendom. Voor de joodse ultra-orthodoxie is ook deze paus de aan afgoderij (drieëenheid) doende vertegenwoordiger van een kerk die de joden door de eeuwen heen meedogenloos heeft vervolgd wegens ontkenning en kruisiging van de Messias Jezus. Geen pauselijke excuses voor de zonden van de kerk kan in die kringen het wantrouwen, de haat zelfs jegens de kerk wegnemen. Mede daarom zijn de veiligheidsmaatregelen rond het bezoek de scherpste die Israel ooit heeft gekend. Israels opperrabbijn Israel Lau juichte niet toen vorige maand de paus in het theologische document 'Herinnering en verzoening' vergiffenis vroeg voor de zonden van de kerk tegen de joden en schending van de rechten van de mens in het algemeen door de eeuwen heen. Opperrabbijn Lau hoopt dat de paus donderdag bij zijn bezoek aan Yad Vashem (het monument in Jeruzalem dat herinnert aan de moord op zes miljoen joden in het Hitler-tijdperk) zijn vergiffenis vragen zal uitstrekken tot de holocaust waarover paus Pius XII in die duistere jaren zweeg. "De houding van Pius XII in een tijd dat bloed vloeide moet scherp worden veroordeeld", zei Lau. Een speciale regeringsdelegatie heeft dat zeer gevoelige punt vorige week in het Vaticaan nog eens onder de aandacht van de Curie gebracht. Het zit de opperrabbijn hoog dat het Vaticaan van plan is paus Pius XII heilig te verklaren. Voor hem is dat een provocatie die de verzoeningsdialoog tussen de kerk en het jodendom zal verzuren.

Moet het bezoek van de paus aan het Palestijnse vluchtelingenkamp Dehaise, bij Bethlehem, worden gezien als een tegenhanger voor zijn pelgrimage naar Yad Vashem? Stelt hij het joodse lijden door de eeuwen heen met dit gebaar op één lijn met het lijden van de Palestijnse vluchtelingen als gevolg van het ontstaan van de staat Israel in 1948, kort na de holocaust? Officiële Palestijnse kringen verlangen dat de paus zijn bezoek aan Dehaise in dat licht beziet en daar ook uitdrukking aan zal geven. Het spirituele accent van de pelgrimage van Johannes Paulus II ligt op verdieping van de verzoening tussen de kerk en het jodendom. Als getuige van de holocaust in Polen is er geen paus geweest die volgens Israels geestelijke en politieke leiders zoveel goede wil in dat hoge doel heeft geïnvesteerd en de kerk zo krachtig de weg naar verzoening heeft gewezen. Deze paus is de eerste die antisemitisme als een zonde tegen God veroordeelde en het joodse volk als de oudere broer van het christendom omhelsde. Hij onderhoudt intensieve contacten met joodse vrienden uit zijn jeugd in de stad Wadowice die de holocaust hebben overleefd. In die jaren speelde hij in Wadowice in een joods voetbalelftal.

De verzoening met het jodendom en erkenning van de staat Israel is onder deze paus in de hoogste versnelling gekomen. Hij nam het initiatief om Israels opperrabbijnen in de hoofdsynagoge in Jeruzalem te bezoeken. Met dit gebaar brengt hij warmte in de dialoog tussen het jodendom en de kerk. Ook zal hij zijn opwachting maken bij president Ezer Weizman. In 1964 weigerde paus Paulus VI tijdens zijn pelgrimage naar het Heilige Land Israels president Zalman Shazar in Jeruzalem te ontmoeten. Toen hij Israel verliet, stuurde hij zijn danktelegram naar Tel Aviv en niet naar Jeruzalem. Paus Paulus VI was nog niet toe aan erkenning van de staat Israel, laat staan voor een spirituele revisie van de rol die de kerk heeft gespeeld in de vervolging van de joden. Met zijn komst naar Israel en de manier waarop dat gebeurt zet de huidige paus een vette streep door de vloek die op het joodse volk rust volgens de theologische doctrine van Augustinus wegens de verwerping van Jezus als Messias. Als straf voor deze ontkenning zou het joodse volk voor eeuwig over de aardbol dwalen. Het zionisme en de stichting van de staat Israel in 1948, na de holocaust, logenstraften deze theologische opvatting. Paus Johannes Paulus II komt naar Israel om aan het einde van zijn dagen het joodse volk in eigen land de hand der verzoening te reiken.

Zie ook:

Paus vraagt vergiffenis voor fouten (13 maart 2000)
Boetekleed (13 maart 2000)
Mea culpa: doorbraak of niet? (13 maart 2000)
Paus wil blazoen kerk zuiveren (8 maart 2000)

( a d v e r t e n t i e s )