NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Tudjmans tegenpool

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN
ROTTERDAM, 10 JAN. Kroatië's toekomstige premier, Ivica Racan, is in bijna alles de tegenpool van Franjo Tudjman, de in december gestorven president die Kroatië het afgelopen decennium heeft gedomineerd. Tudjman, generaal, placht de Kroaten dreigend en verwijzend naar sluwe complotten tot gehoorzaamheid te dwingen. Hij was een manipulator van beelden, mythen en symbolen en werd geobsedeerd door het verleden. Hij maakte zijn familie en vrienden rijk in een dubieus privatiseringsproces. Hij placht zijn tegenstanders verdacht te maken. Hij kleedde zich in uniformen die uit de rekwisietenkast van opera's over de Habsburgse tijd leken te stammen, nam graag napoleontische poses aan, nam Tito's luxe buitenhuizen over en dwong de Kroaten volksmuziek en een eng soort nationalisme op.

Foto Reuters

Ivica Racan, jurist van huis uit, amateur-schilder, is een zacht en langzaam en voorzichtig pratende intellectueel die nooit uit zijn slof schiet, nooit persoonlijk wordt, nooit aan het verleden refereert, in jeans gekleed gaat, een baard draagt en graag rock- en popconcerten bezoekt, die zijn vakanties doorbrengt in een buitenhuisje aan zee

en die heeft bekend in zijn jeugd marihuana te hebben gerookt - voor Tudjmans partij aanleiding hem ervan te beschuldigen het reine Kroatië te willen bezoedelen met "seks, drugs en rock 'n roll". Anders dan Tudjman c.s. heeft hij zich nooit verrijkt aan de politiek, ook niet toen hij daar aan het eind van de jaren tachtig alle mogelijkheden toe had.

Ivica Racan wordt binnenkort premier. Dat is volgens de grondwet niet Kroatië's belangrijkste functie: Kroatië is een presidentiële republiek, waarin de premier maar weinig macht heeft. Maar Racans sociaal-democratische partij, de SDP, en haar partner, de sociaal-liberale partij HSLS, hebben afgesproken dat te veranderen en van Kroatië een parlementaire republiek te maken.

De nieuwe leider van Kroatië leidde ooit, in de nadagen van het oude Joegoslavië, de communistische partij. Maar een dogmaticus is Racan nooit geweest: toen hij in 1989 partijchef werd van de Kroatische afdeling van de 'Joegoslavische Communistenbond', zoals Tito's partij heette, joeg er al een nieuwe wind door die afdeling. Sinds 1986 had de nieuwe partijchef al gepleit voor meer pluralisme en een meerpartijendemocratie. Toen hij aan de top van de partij kwam te staan loste hij een uitgesproken dogmaticus, Stipe Suvar, af en zette hij de deur open naar die meerpartijendemocratie. Hij was ook de man die, samen met de Slovenen, op het laatste congres van de Joegoslavische Communistenbond op 23 januari 1990 demonstratief de zaal uitliep uit protest tegen het beleid van de Serviër Slobodan Milosevic en daarmee de partij opblies (en het uiteenvallen van de Joegoslavische federatie inleidde).

Beloond werd Racan daarvoor niet: bij de vrije verkiezingen gaven de Kroaten massaal de voorkeur aan de nationalist Tudjman en zijn partij, de HDZ, en ze zouden dat dehele jaren negentig blijven doen. Racan en zijn tot sociaal-democraten bekeerde communisten werden zo goed als weggevaagd en maar heel langzaam is Racan er met zijn tot SDP omgedoopte partij in geslaagd uit dat diepe dal omhoog te klimmen.

Het lukte, uiteindelijk: bij de verkiezingen 3 januari werd de SDP, in haar coalitie met de sociaal-liberalen, de grootste partij van het land. Racan is zo populair dat hij bij de presidentsverkiezingen van 24 januari meer kans maakt dan zijn bondgenoot Drazen Busisa. Maar Racan gaf de voorkeur aan het premierschap, omdat het in de toekomst meer inhoudt dan het presidentschap.

Racan werd in februari 1944 geboren in een gevangenkamp voor antifascistische dwangarbeiders in Ebersbach in Duitsland. Zijn vader werd er door de Duitsers vermoord, hijzelf en zijn moeder werden er door een Duits gezin gered. Racan studeerde later rechten en werd in 1974 lid van Tito's partij, om vervolgens langzaam in de partijgelederen op te klimmen.

Racan is erin geslaagd de Kroaten ervan te overtuigen dat zijn SDP niets meer gemeen heeft met het communisme. Als premier wacht hem een veel moeilijker taak: hij moet van Kroatië een moderne, op Europa gerichte democratie maken en hij moet vooral de vastgelopen economie (met een werkloosheid van twintig procent, een met vijftien miljard gulden torenhoge buitenlandse schuld en een teruglopende export) uit het slop halen en de Kroaten het gevoel geven dat hun levensstandaard omhoog gaat. Het mandaat heeft hij: met zijn coalitiepartners heeft hij een tweederde meerderheid in de Sabor, het Kroatische parlement. Maar de hervormingen zullen vooralsnog alleen maar een verdere daling van de levensstandaard inhouden, want Racan wil de staatsuitgaven met 17 procent terugbrengen en de hoog opgelopen buitenlandse schuld terugdringen. Hij zal al zijn overtuigingskracht nodig hebben om de Kroaten duidelijk te maken dat het eerst slechter zal gaan voor het beter wordt.

( a d v e r t e n t i e s )