NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

,,DE OVERHEID moet onnodige inmenging vermijden'', waarschuwde het Amerikaanse Witte Huis de afgelopen zomer in een beleidsdocument over de elektronische snelweg. Deze toegangsweg tot de moderne informatiemaatschappij is ook in Europa een troetelkindje van regering en industrie. Maar de vingers van de staat blijven jeuken om het dood te knuffelen. Zo kwam de Nederlandse regering, ook al in de voorbije zomermaanden, opeens met een voorstel de Grondwet ingrijpend te wijzigen op het stuk van het brief-, telegraaf- en telefoongeheim. Het officiële doel is de juridische bescherming van ,,vertrouwelijke communicatie'' beter geschikt te maken voor de moderne tijd.

Maar het gilde van de informatica-juristen hees direct de stormbal en sprak van een gegoochel met fundamentele begrippen dat slechts dient om de controlemogelijkheden van justitie en veiligheidsdiensten op de moderne telecommunicatie te vergroten. Het alarmsignaal miste niet zijn uitwerking op de fracties in de Tweede Kamer. Opmerkelijk eensgezind spraken zij de vrees uit dat de burger slechter af is met de voorgestelde grondwetsherziening. Worden fax en e-mail vogelvrij net nu iedereen er een beetje aan begint te wennen? De Tweede Kamer voelde zich ook duidelijk overvallen. De regering heeft het voorstel tot herschrijving van het grondwettelijk communicatiegeheim ontleend aan een dik proefschrift. Daar is onder specialisten het nodige over te doen geweest. Vergt grondwetswijziging niet een bredere maatschappelijke discussie?

HET IS ALLEMAAL slechts een betreurenswaardig misverstand, zo luidt nu de reactie van de regering op het kritische Kamerverslag. De verantwoordelijke ministers erkennen dat ze niet duidelijk genoeg waren in hun aanvankelijke toelichting op het onverwachte voorstel. Desalniettemin willen zij dit nog voor de komende verkiezingen aangenomen zien. Zonder eerst nog een werkelijk maatschappelijk debat. Fax en e-mail zijn veilig, verklaren de bewindslieden plechtig. Sterker nog, de nieuwe telecommunicatiewet die eveneens aanhangig is gemaakt, breidt de bescherming alleen maar verder uit.

Dat laatste is niet zo'n goed voorbeeld. De Registratiekamer, die toezicht houdt op de privacybescherming, is zo geschrokken van de telecomwet dat zij een ongevraagd advies heeft afgevuurd op de Tweede Kamer om tegen deze wet te waarschuwen. Het privacy-orgaan noemt de verplichtingen die zijn voorzien voor telecomaanbieders om mee te werken aan onderzoeken van opsporings- en veiligheidsdiensten ,,onaanvaardbaar''. Deze waarschuwing blijft niet beperkt tot het rijk van de wetgevingstheorie. Eerder deze maand diende de Internetprovider XS4ALL een formele klacht in over een justitieel bevel het Internetverkeer van een van zijn gebruikers af te tappen. De noodkreet is vooral opmerkelijk omdat deze provider vorig jaar mede het initiatief nam tot de oprichting van een Internetmeldpunt kinderporno dat de cyberpolitie juist een handje moet helpen.

OOK DE NIEUWE uitleg van het kabinet over de voorgestelde grondwetsbepaling kent de nodige addertjes onder het gras. De regering belooft weliswaar dat fax en e-mail worden beschermd tegen aftappen gedurende het overseinen, maar als een bericht eenmaal is aangekomen is dat afgelopen. De grote zorg is juist dat de overheid gaat snuffelen in de elektronische brievenbussen van de providers. De rechterlijke controle op het aftappen zelf komt ook verder onder druk te staan.

De vertrouwelijkheid blijft in de opvatting van de regering bovendien beperkt tot de inhoud van de communicatie en omvat niet ook de zogeheten verkeersgegevens (zoals de belgegevens maar ook inlichtingen over gevallen waarin geen verbinding tot stand komt of de locaties van mobiele telefoniestations). Toch kunnen deze gegevens belangrijke aanwijzingen opleveren over vertrouwelijke communicatie. Gevaarlijk is niet in de laatste plaats dat de anonieme telefoonkaart op de tocht komt te staan.

Waarom zoveel haast? De vrees dat de regering er bij deze onverhoedse grondwetswijziging een dubbele agenda op nahoudt, is niet weggenomen.

Zie ook:
Telecomwet geeft overheid te veel macht
(NRC Handelsblad, 1 juli 1998)

De Echelon-methode
(NRC Handelsblad, 6 februari 1998)

Geschokte reacties op aftappen VS 
(NRC Handelsblad, 6 februari 1998)

De opmars van wereldwijde controle
(NRC Handelsblad, 6 februari 1998)

'Geheime dienst VS luistert Europa af'
(NRC Handelsblad, 5 februari 1998) 

Digitaal briefgeheim
(NRC Handelsblad, 16 december 1997)

   Uniek Internet
(NRC Handelsblad, 1 juli 1997)