Het ministerie van VROM heeft uitgezocht wat de grootste probleemwijken in de steden zijn. Wyckerpoort in Maastricht bijvoorbeeld.

Joep Dohmen

Maastricht is een lofzang op het Goede Leven. Vrijthof, witbier en ‘Europa' tussen de heuvels. Waar geflaneerd wordt op ‘avenues' en Italiaanse architecten de laatste hand leggen aan postmoderne creaties. Toch is er ook een minder bekend Maastricht. Een Maastricht dat niet in de VVV-folders staat. Het Maastricht van Wyckerpoort.

Ooit was Wyckerpoort een trotse arbeiderswijk in de begin vorige eeuw geďndustrialiseerde vestingstad. Hier woonden de werknemers van aardewerkfabrieken als Mosa en Sphinx. Men kende elkaar, had er zijn verenigingen, kerk en winkels. Maar de afgelopen 25 jaar ging het mis. Terugkijkend is er niet één moment aan te wijzen wanneer en waardoor het precies fout liep. Werkloosheid sloop de wijk in. Achterstallig onderhoud ook, net als criminaliteit, drugsoverlast en ongeloof. Veel winkeliers zijn vertrokken en Wyckerpoort (4.300 bewoners) prijkt op de lijst van elf grootste probleemwijken van Nederland. *)

Wyckerpoort is vandaag de dag ingesloten door een lawaaiig rangeerterrein, fabriekssilhouetten en een razend drukke autoweg. Het is de enige wijk in Maastricht zónder carnavalsvereniging. Daarmee is alles gezegd over de gebrekkige sociale samenhang.

De lijst met de elf probleemwijken is opgesteld door het ministerie van VROM. Dat deed onderzoek naar wijken die sociaal-economisch, sociaal-cultureel en bouwkundig slecht scoren. Voor de meeste van deze wijken gloort inmiddels enige hoop. Ze kunnen rekenen op miljarden guldens van het grotestedenbeleid (gsb). Dat beleid beoogt een integrale aanpak van de sociale, economische en fysieke problemen. Maastricht ontvangt 282 miljoen gulden uit de gsb-subsidiepot. Wyckerpoort krijgt een deel.

,,De plek van Wyckerpoort op de lijst van grootste achterstandswijken klopt niet helemaal'', zegt buurtcoördinator Arie Versluis in het kantoortje van het buurtwerk, gevestigd in een leeg winkelpand. Versluis wijst op een kaart van de wijk en zegt: ,,Wyckerpoort is een langwerpige wijk. Net een banaan. Het zuidelijke deel en middengedeelte hebben weinig of geen problemen. Die zijn er vooral in het noordelijk deel dat grenst aan het Wittevrouwenveld, ook een achterstandswijk. Waar het ministerie spreekt over Wyckerpoort wordt eigenlijk het noordelijk deel van deze wijk én het Wittevrouwenveld bedoeld.''

De toekomst is voor Wyckerpoort, is het motto van Arie Versluis. Om het nieuwe begin te markeren werd de ‘Heilige Familiekerk' gesloopt. De kerk leeg door het afgenomen kerkbezoek moest plaatsmaken voor een multifunctioneel wijkcentrum. Daarin komen sport, onderwijs en verenigingsleven samen. Het wordt het nieuwe hart van de wijk. Het centrum verrijst dit jaar aan het Old Hickoryplein. Zo groot als het Vrijthof, maar dan zonder gezelligheid.

Inwoners van Wyckerpoort denken veel negatiever over hun wijk dan andere Maastrichtenaren. Dat bleek uit een rondvraag van de gemeente in 1998. Weinigen zijn gehecht aan Wyckerpoort, de angst voor criminaliteit en geweld is er meer dan twee keer zo groot als elders in de stad. Er zijn meer auto- en fietsdiefstallen. Meer drugsoverlast. De bewoners zijn ook boos over de verloedering van hun wijk en over het gebrek aan aandacht van de overheid.

Versluis geeft toe dat het wel lang heeft geduurd voordat er aandacht kwam. Een buurtcentrum kon er nooit vanaf. De dames van de Zonnebloem en de leden van de R.K. Ouderenbond behielpen zich met een beschimmelde houten keet, het ‘groene zaaltje'. Genoemd naar de kleur van de verf die er afbladdert. ,,Het heeft het buurtgevoel niet bevorderd'', zegt Versluis. Geld voor buurtwerk was er ook nauwelijks. De enige opbouwwerker had maar twee uur per week de tijd voor alle ellende. Versluis, verzachtend: ,,Het is niet zo dat er niets is gebeurd afgelopen jaren. De woningcorporaties hebben bijvoorbeeld woningen gerenoveerd en vernieuwd. Maar er was weinig samenhang en het is waar, men voelt zich onderbedeeld en in de steek gelaten.''

Nu rollen miljoenen guldens de vergeten wijk in. Er wordt gewerkt aan een integraal buurtplan, een groen plan, een buurtspeelplan, een veiligheidsplan. De uitwerking volgt nog. Wyckerpoort krijgt ook nieuwe woningen. De eerste projectontwikkelaar heeft zich al gemeld.

Een van de eerste activiteiten van het buurtwerk er is dankzij de gsb-miljoenen nu een buurtwerker met vijftien uur per week was het opkrikken van het buurtblad Buurtnieuws. Het is nu het medium dat de revival van Wyckerpoort moet begeleiden. De toon in Buurtnieuws is opbouwend (‘Weet u het nog? Mensen maken Wyckerpoort! Lever eens een bijdrage aan de leefbaarheid van uw buurt'). Buurtnieuws gaat vooral over fout gedrag, zoals het parkeren op de trottoirs, zwerfvuil en hondenpoep.

De overgebleven winkeliers proberen het hoofd boven water te houden. De islamitische slagerij redde het niet, maar tweewielerspecialist Jan Fiets houdt stand. Met kunst en vliegwerk. Hij is tegelijk dierenspeciaalzaak, drogist, schoenreparateur en stomerij. Twee deuren verder liggen in de vitrine van banketbakker Patrick Eerens de Limburgse vlaaien naast de hamworst. Desgewenst heeft de bakker ook poetsmiddelen, een zak uien of rookwaren. Eerens begon hier drie maanden geleden en vervangt de allang verdwenen buurtsuper. De aanloop is groot. ,,Mensen zijn ons dankbaar'', zegt Eerens. ,,Als wij de bakkerij niet hadden overgenomen, dan was déze winkel ook verdwenen.'' Of alle overheidsplannen Wyckerpoort erbovenop zullen helpen is nog onbekend, maar de toekomst is al begonnen. Dankzij Jan Fiets en Patrick Eerens. En vooralsnog zonder de miljoenen van het gsb-beleid.

*) De andere tien zijn: Overtoomse veld (Amsterdam); Feijenoord en het Oude Noorden (Rotterdam); Laakkwartier, Spoorwijk en Transvaal (Den Haag); Malburgen (Arnhem); Rolduckerveld/Chevremont (Kerkrade); Vrijheidswijk (Leeuwarden); Sanderbout (Sittard).