Leuk om mee te blèren

Henriëtte Smit
De Groningse band Diep Triest trekt al jaren volle zalen met het levenslied. 'Een goede smartlap is een lied dat je vanuit je tenen kunt zingen.'

Diep Triest Foto Lex van Rossen

'GA JIJ OOK SMARTLAPPEN'', vraagt een vrouw aan een kennis verderop in de rij. Voor de Martinihal in Groningen wachten honderden mensen. Het is de tweede avond dat de Groningse band Diep Triest hier optreedt. In de regen zingt een ongeduldig groepje jongens bekende liederen. Ze dragen allemaal T-shirts en petjes van de band, die ze als lid van de Vereniging Vrienden van Diep Triest hebben gekregen. ,,André Hazes, Frans Bauer en René Froger zijn ook lid'', roept een van de jongens trots.

Diep Triest is zes jaar geleden opgericht door zanger Theo Driessen en bassist Kees Douma. Ze wilden klassieke levensliederen en smartlappen 'in een stevig jasje steken'. Inmiddels bestaat de band uit zes leden en hebben ze ook een eigen repertoire. De band begon met optredens in de kroeg voor 50 mensen. Nu spelen ze op twee avonden voor ruim 4.000 mensen. Een hoge opkomst, die niemand verbaast, want Diep Triest is 'wereldberoemd in het noorden'. Deze concerten zijn de aftrap voor de theatertour Kan het triester? waarmee ze de komende maanden door de noordelijke provincies trekken.

De Martinihal is professioneel aangekleed. Naast het podium staan twee grote schermen, waarop afwisselend teksten van liedjes en beelden van de band en het publiek zijn geprojecteerd. Het publiek gilt als zij zichzelf op het scherm ziet. Naast jongere fans gekleed in Diep Triest-outfits en enkele studenten zijn er vooral veel luidruchtige Groningers. Ze zingen luidkeels mee en drinken veel bier. De oudere Groningers zitten op de tribune. Sommigen luisteren geconcentreerd, terwijl anderen gearmd meedeinen op de muziek. Bij de ingang zijn witte zakdoeken uitgedeeld waarmee uitbundig wordt gewapperd.

Na de opening met Manuela en enkele andere smartlappen door Diep Triest en gastzanger Jacques Herb verschijnt de Groningse journalist en jaren lang jurylid bij de playbackshows van Hennie Huisman, Jacques d'Ancona, op het podium. Hij maakt de winnaars van de smartlappenwedstrijd bekend. Ruim 550 mensen hebben een tekst ingeleverd. Enkele genomineerden komen op. Het zijn veelal oudere mannen die hun eigen leed op papier hebben gezet. Piet Groothuizen uit Groningen wint met het lied De Witte Kist de publieksprijs. Vervolgens reikt D'Ancona als voorzitter van de vakjury de gouden zakdoek en de zilveren traantrofee uit: ,,Hoe krijg ik het mijn strot uit?'' Zanger Driessen voert het nummer Karel van winnaar Hans Mooi uit Emmen uit.

D'Ancona legt uit waarop de jury de inzendingen heeft beoordeeld: ,,Een smartlap moet zingbaar zijn, inhoud hebben, ergens naar toe gaan en zo mogelijk een moraal hebben.'' Voor Driessen is een goede smartlap een lied dat je vanuit je tenen kunt zingen, zoals Laat me alleen van Rita Hoving of Zeg maar niets meer van André Hazes. De prijsuitreiking maakt het publiek ongeduldig. Op de smartlap van de winnaar van de vakjury-prijs wordt lauw gereageerd. De mensen willen bekende smartlappen. Het gelegenheidsduet Driessen en Bonnie St. Claire die de klassieker Dokter Bernard vertolken, wordt enthousiast ontvangen.

In de pauze vertelt vakjury-lid St. Claire dat ze het leuk vindt dat steeds meer mensen naar smartlappen luisteren. Wel begrijpt ze de gêne die velen nog steeds hebben: ,,Toen ik de hit Dokter Bernard had, werden smartlappen de grond ingeboord. Nu is de tendens dat het eigenlijk geen shit was. Ik ben zelf niet het figuur voor smartlappen. Hits moet je echter blijven koesteren en er niet boven staan.''

Mensen kijken anders tegen smartlappen aan, signaleert ook bassist Douma van Diep Triest: ,,Smartlappen krijgen een andere functie. De laatste jaren vinden mensen het leuk een avond mee te blèren. Ook niet-echte liefhebbers houden nu van de Nederlandse muziek, zolang het maar ergens over gaat.'' De smartlap in de oude vorm is volgens Douma uitgestorven met de Zangeres zonder Naam. Met de opkomst van André Hazes werd popmuziek populair. De teksten gaan minder over 'echt' leed. ,,Frans Bauer zingt over regenbogen en rozen, terwijl de Zangeres zonder Naam over problemen als een drinkende vader zong.''

Diep Triest is op zoek naar tijdloze liedjes; zij zullen dan ook nooit een liedje uit de top-40 van vorig jaar spelen. Dat ze slechts smartlappen spelen, ontkent Driessen: ,,We willen een stapje verder, zoals met de Pastorale. En bovendien is Laat me van Ramses Shaffey een smartlap? Het gaat wel over iemand die droevig en eenzaam is, maar is het dan per definitie een smartlap?''

Smartlappen of niet, de liedjes maken veel bij het publiek los. De gekte in Groningen komt volgens Driessen doordat Diep Triest dichtbij de mensen staat. De band heeft bewust gekozen voor begeleidende koren waarin het publiek zich herkent. Achtereenvolgens wordt de band begeleid door tweehonderd grijze Shantyzangers in aandoenlijke zeemanspakken van het Groot Nederlands Tranenkoor uit Groningen en Drenthe en door het Groninger studentensymfonieorkest Mira.

Driessen vindt dat hun repertoire zich uitstekend leent voor mensen die ellende hebben meegemaakt. Hij is er zelfs van overtuigd dat Diep Triest een therapeutische werking kan hebben: ,,Bij een optreden vergeten mensen alles en kunnen ze afstand nemen van hun eigen sores. Onze liedjes zijn een knipoog naar alle leed. Ik zie mensen huilen in het publiek. Prachtig vind ik dat.''

De band doet 120 optredens per jaar. Hoewel ze weleens in België, Luxemburg en zelfs in het Arabische Oman hebben opgetreden, ligt het zwaartepunt duidelijk in het noorden. ,,We bonken de hele tijd tegen het plafond van de regio aan. Wat we nu bereiken is echter al heel mooi. Daar had ik zes jaar geleden voor getekend'', zegt Driessen.

Is het niet moeilijk om oude klassiekers te spelen terwijl Diep Triest zelf nooit een hit heeft gehad? Douma geeft toe dat ze graag landelijke bekendheid willen: ,,Een hit maken is makkelijk en moeilijk tegelijk. Het is net als een staatslot kopen. Je kunt het niet afdwingen. Toch moeten we in staat zijn meer van dit soort grote dingen te doen. De komende theatertour is een begin.''

Het concert eindigt zoals het begonnen is. Manuela wordt gezongen en Driessen stelt het publiek drie vragen: ,,Zijn jullie triest? Zijn jullie dieptriest? Kan het triester?'' Het antwoord is driemaal ja.