Overzicht eerdere
afleveringen
GRONDWET
ZONDER ALLURE
ARTIKELEN
AGENDA
BOEKEN
J.R. THORBECKE
VOLK OP STRAAT
WILLEM II
1848
LINKS
 |
1848
In 1848 breekt in Parijs de revolutie uit en wordt in
Frankrijk de republiek uitgeroepen. Silezië en Galicië kampen
met boerenopstanden. Onrust is er in Berlijn, opstanden zijn er in
Poznan, Venetië, Moldavië. De Pruisen en de Denen voeren
oorlog met elkaar. Oostenrijk vestigt een dictatuur in Hongarije. En
daarmee is nóg lang niet alles gezegd over het roerige jaar 1848.
Het zijn fragmenten van het Europese decor dat de achtergrond vormde bij
de ingrijpende herziening van de grondwet in Nederland. Die,
chronologisch, als volgt verliep:
8 maart
De regering dient 27 herzieningsvoorstellen in bij de Tweede
Kamer.
13 maart
Koning Willem II wordt, in eigen woorden, ,,in 24 uur van
conservatief liberaal'' en besluit tot een grondwetsherziening die
verder gaat dan wat de ministers willen. Hij vraagt de Tweede Kamer hem
te laten weten wat haar wensen zijn om tot een uitgebreidere
grondwetsherziening te komen. De voorzitter van de Tweede Kamer,
jonkheer Boreel van Hogelanden, wordt via een adjudant van de koning
naar het paleis genood om dit verrassende standpunt van Willem II te
vernemen.
15 maart
De ministers voelen zich door de verklaring van Willem II, die
buiten hen om is afgelegd, gepasseerd en treden af. De koning accepteert
het ontslag zonder omwegen. Het blad De Burger constateert in een
'buitengewoon nommer' verheugd dat ,,ALLE de ministers zonder
onderscheid hun ontslag hebben ontvangen'' en dat ,,de Koning aan ALLE
de billijke verlangens der Natie zal toegeven''. Het blad van de
journalist Van Bevervoorde (die nauwe contacten met de koning
onderhield) stelt verder vast: ,,Het laaghartig en heilloos stelsel van
BEHOUD is den bodem ingeslagen; het ligt ter neder, om niet weder op te
staan.''
Het Kamerlid Lodewijk Luzac, uitgesproken voorstander van een liberaler
staatsbestel, reageert nerveus op het aftreden van de ministers: ,,Mijn
God! Nu moeten wij eraan.''
Die avond maakt Luzac, op audiëntie geroepen ten paleize, Willem II
duidelijk dat hij niet de man is die de koning zoekt. Vervolgens stuit
hij in Den Haag op een menigte die 'Luzac! Luzac! Luzac!' scandeert en:
'Leve de koning!' De manifestatie was opgezet door Van Bevervoorde.
17 maart
Willem II benoemt een grondwetscommissie, waarin op aandringen
van Luzac de Leidse hoogleraar en jurist Thorbecke zitting neemt.
Thorbecke wordt voorzitter. De andere leden zijn: Donker Curtius, De
Kempenaer, Luzac en Storm. De commissie krijgt de opdracht een grondwet
op te stellen 'met overweeging van de wenschen der Tweede Kamer'. Dus
niet: in overeenstemming met de wensen van de Kamer, die er in
meerderheid conservatieve ideeën op nahield.
11 april
De commissie- Thorbecke biedt de inmiddels nieuw benoemde
regering een ontwerp voor een nieuwe grondwet aan. Kern daarin is dat de
ministers voortaan verantwoording voor hun beleid schuldig zijn aan de
volksvertegenwoordiging; de basis voor het parlementaire stelsel wordt
hiermee gelegd. De burgers wordt vrijheid van godsdienst, meningsuiting,
vereniging en vergadering gegarandeerd. De nieuwe ministers wijzen het
ontwerp af; de koning keurt het goed en dat is doorslaggevend.
19 juni
De regering dient twaalf herzieningsvoorstellen bij de Tweede
Kamer in.
7 en 8 september
De Kamer neemt de ontwerpen in eerste lezing aan; ze
worden daarmee een wetsvoorstel.
11 oktober
De Kamer neemt de ontwerpen ook in tweede lezing aan.
25 oktober
Bij Koninklijk Besluit wordt het drukken van een nieuwe
officiële uitgave van de grondwet bevolen.
3 november
De herziening van de grondwet wordt plechtig afgekondigd.
|
NRC
Webpagina's
13 maart 1998
|
