Behoud van peso wordt een mythische opgave

Maarten Schinkel
De Argentijnse peso is vastgeklonken aan de Amerikaanse dollar. Goed voor de inflatie, maar slecht voor de concurrentiepositie.

ODYSSEUS LIET ZICH aan de mast van zijn schip binden om niet te bezwijken voor de lokroep van de Sirenen. Argentinië heeft een eigentijdse manier om zichzelf te behoeden voor de eigen zwakte. De zwakte in kwestie is de nationale munt, de peso. De mast waaraan het land zich sinds 1991 heeft vastgebonden, is de koppeling van die peso aan de Amerikaanse dollar door middel van een zogenoemde currency board.

Een currency board - er is geen Nederlandse term voor - stamt uit de tijd van het Britse wereldrijk, en was een manier om een kolonie zijn eigen munt te laten houden, terwijl er toch een uiterst strakke koppeling was met de munt van het moederland, het pond sterling. Naast Argentinië heeft op dit moment ook de voormalige Britse kroonkolonie Hongkong een dergelijk systeem. Beide currency boards koppelen de nationale munt aan de Amerikaanse dollar.

De spelregels zijn, in grote lijnen, simpel. Er wordt een koers geprikt van de eigen munt tegenover de dollar. In Hongkong is dat ruim 7,7 Hongkong-dollar tegenover een Amerikaanse dollar. In Argentinië is dat een peso tegenover een dollar.

Vervolgens zorgen de autoriteiten er voor dat er even veel dollars in reserve zijn als er nationale munten in omloop zijn. Elke peso is dus gedekt door een dollar in reserve. Peso's zijn altijd omwisselbaar in dollars (belangrijk voor het vertrouwen van het publiek in het systeem) en andersom.

De rest gaat in theorie vanzelf. Stel dat Argentijnen massaal hun peso's inwisselen in dollars. Dan slinken, volgens de regels, zowel de binnenlandse geldhoeveelheid in peso's als de hoeveelheid dollars in reserve. Als gevolg worden de peso's die nog wel in omloop zijn, schaars en dus aantrekkelijk. De rente op die peso's stijgt. Dat maakt het lucratief om weer peso's aan te houden. De dollars worden ingewisseld voor peso's, de dollarreserve neemt toe, en ook de hoeveelheid peso's in omloop. Het geheel werkt als de wet van de communicerende vaten.

Een currency board is op papier het ideale compromis tussen onafhankelijkheid en rechttoe-rechtaan dollarisatie van de economie. De peso, voorheen net zo gevoelig voor de luimen van de internationale geldmarkt als de rest van de Latijns-Amerikaanse munten, overleefde door de currency board achtereenvolgens de Mexico-crisis van 1995 en de Azië-crisis, die begin 1999 Brazilië nog meesleepte.

Maar dat de peso overeind bleef, daar is dan ook bijna alles mee gezegd. Een currency board vereist enorme discipline. De dollars in reserve kunnen voor niets anders worden gebruikt dan als tegenwicht in het currency board-systeem. Het banksysteem moet boven elke verdenking staan. De begroting moet op zijn minst in balans zijn, evenals de financiële verhoudingen met het buitenland. En dus, misschien wel het belangrijkst, de economie moet internationaal concurrerend blijven.

Hongkong voldoet aan al deze voorwaarden; Argentinië eigenlijk aan geen een. De aan de dollar gebonden peso is samen met die dollar sterk gestegen ten opzichte van de munten van de belangrijkste handelspartners en concurrrenten. Lonen en prijzen zijn sneller gestegen dan in de VS, zodat Argentinië zich met de eigen dure munt extra snel uit de markt heeft geprijsd. Daar staat geen hoge productiviteitsgroei tegenover die dat effect kan neutraliseren. De hoge inflatie mag dan, dank zij de dollarkoppeling, zijn uitgebannen, de economische groei is al een decennium lang op een even laag pitje, en de laatste drie jaar maakt Argentinië een recessie door. Er is een duurzaam tekort op de nationale begroting. De schuld van de Argentijnse overheid is, netto, zo'n 50 procent van het bruto binnenlands product, en stijgt.

En dus vertrouwt het buitenland de Argentijnse currency board niet. De verwachting dat de pesokoers wordt losgelaten, jaagt de rente op Argentijnse obligaties omhoog, en maakt het prohibitief om dollars te lenen om diezelfde currency board in leven te houden. Op de termijnmarkt ligt de koers van een peso duurzaam onder die van een dollar, waarmee een devaluatie in de verwachtingen is ingebouwd.

Argentinië kan doorstrompelen, desnoods met behulp van de krukken waarvan het Internationale Monetaire Fonds (IMF) het land met enige regelmaat voorziet, in de vorm van nieuwe dollarsteun. Maar als de structurele problemen in de economie en overheidsfinanciën niet worden opgelost, komt vroeg of laat het uur van de waarheid, en zal óf moeten worden overgegaan tot een werkelijke invoering van de dollar, of de vaste koppeling van de peso aan de dollar zal moeten sneuvelen. Met die daadwerkelijke dollarisatie werd ruim twee jaar geleden al gezwaaid, toen de Azië-crisis de peso-koppeling bijna deed bezwijken. Dat bleek bluf, en bluf werkt een tweede maal niet.

Het alternatief, het laten vallen van de currency board, veroorzaakt naar verwachting een diepe val van de peso. Met alle gevaar van dien voor de hyperinflatie en economische instabiliteit waar Argentinië tien jaar geleden juist zo succesvol aan ontsnapte. Zo staat de regering-De la Rua voor een bijna onmogelijke opgave. Extra bezuinigen, om zo de financiën op orde te krijgen, is politiek onhaalbaar gebleken. De nieuwe minister van Economische Zaken, Cavallo - dezelfde die tien jaar geleden de currency board invoerde, heeft vorige week extra volmachten gekregen voor een alternatief. Zijn plan moet de Argentijnse economie concurrerender maken, zodat het land uit de problemen kan 'groeien'. Eén lichtpunje: Odysseus ontsnapte destijds niet alleen aan de Sirenen, hij passeerde ook tussen Scylla en Charybdis met succes.